‘نه ازدواج، نه فرزند’: بمب ساعتی چین (صوتی)
ابی گائو نزدیک به دو دهه است که در چین برنامه‌ریزی عروسی انجام می‌دهد. او با لبخندی گرم به یاد می‌آورد زمانی را که برای یک کاروان عروسی، ۵۸ خودروی لوکس از جمله رولزرویس و لامبورگینی اجاره کرده بود، یا زمانی را که یک مکان عروسی را با ۳۵ هزار شاخه گل رز پر کرده بود. او بطری‌های بی‌شمار مشروب گران‌قیمت ماوتای را به خاطر می‌آورد که هر کدام معادل صدها دلار قیمت داشتند و او با دقت آن‌ها را در مرکز میزهای ضیافت قرار می‌داد.
امروزه، این زن ۳۹ ساله به دلیل کاهش شدید تقاضا برای عروسی‌ها، به سمت برنامه‌ریزی جشن‌های تولد کودکان روی آورده است.
گائو که کسب‌وکارش در پکن سال گذشته تنها حدود ۱۰۰ مشتری عروسی داشت، در حالی که در سال ۲۰۱۲ به اوج خود یعنی نزدیک به ۲ هزار مشتری رسیده بود، می‌گوید: «این روند به شدت کاهش یافته است.» او می‌افزاید: «جوانان امروزی خوشبختی خود را در اولویت قرار می‌دهند و این همیشه به معنای ازدواج نیست.»
تعداد ازدواج‌ها در چین در بیشتر دهه گذشته رو به کاهش بوده و سال گذشته نزدیک به ۲۱ درصد سقوط کرده و به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده است – این موضوع بحران جمعیتی را که دومین اقتصاد بزرگ جهان را تهدید می‌کند، تشدید می‌کند.
به طور سنتی، به دلیل انگ اجتماعی و نیاز تاریخی به ارائه گواهی ازدواج برای ثبت‌نام نوزادان و بهره‌مندی آن‌ها از خدمات عمومی، تعداد کمی از کودکان خارج از چارچوب ازدواج در چین متولد می‌شوند. در حالی که برخی استان‌ها شروع به آسان‌سازی این قوانین کرده‌اند، جمعیت چین برای سه سال متوالی کاهش یافته است – این امر رشد آینده را به چالش کشیده و نیروی کار کوچک‌تری برای حمایت از جمعیت رو به سالمندی باقی می‌گذارد.
سیاست‌گذاران نگران هستند. رئیس جمهور شی جین‌پینگ خواستار هدایت قوی‌تر برای شکل‌دهی دیدگاه جوانان درباره ازدواج، والدین و خانواده شده است، در حالی که رسانه‌های دولتی پیشنهاد کرده‌اند که دانشگاه‌ها باید «آموزش عشق» ارائه دهند تا به دانشجویان در غلبه بر «درک مبهم از روابط عاطفی» کمک کنند.
دولت در تلاش است تا با ارائه یارانه‌ها، کاهش تشریفات اداری و تشویق به مهریه‌های معقول‌تر، ازدواج را ترغیب کند. از زمان لغو سیاست تک‌فرزندی در سال ۲۰۱۶، پکن نیز مجموعه‌ای از اقدامات تشویقی برای فرزندآوری را برای ترغیب زوج‌ها به داشتن فرزندان بیشتر، از جمله کمک‌های نقدی و افزایش مرخصی زایمان و پدری، اجرا کرده است.
علیرغم تلاش‌های دولت، تعداد فزاینده‌ای از جوانان چینی آنچه را که خود «فلسفه نه ازدواج، نه فرزند» می‌نامند، پذیرفته‌اند. این امر بخشی از آن ناشی از کندی اقتصادی است، به طوری که مردم به دلیل هزینه عروسی‌ها و انتظارات مرتبط با داشتن خانه یا اهدای مبالغ کلان به خانواده عروس، از ازدواج دلسرد شده‌اند. عوامل اجتماعی نیز نقش دارند، زیرا برخی جوانان چینی فرهنگ پدرسالارانه کشور و دیدگاه‌های محافظه‌کارانه درباره نقش سنتی و خانه‌دار زنان را رد می‌کنند.
آدا لی، تحلیلگر بلومبرگ اینتلیجنس، می‌گوید: «به نظر می‌رسد کاهش نرخ ازدواج در چین ریشه‌دار شده است.» او اضافه می‌کند: «جوانان در سن ازدواج به طور فزاینده‌ای از ازدواج صرف‌نظر می‌کنند و دلایلی مانند هزینه‌های بالا، بیکاری بالای جوانان، اقتصاد کند و افزایش تردید نسبت به پیوندهای سنتی را ذکر می‌کنند.»
این فشارها در پارک معبد بهشت پکن مشهود است، جایی که والدین نگران چهار روز در هفته در بازاریابی ازدواج جمع می‌شوند تا برای فرزندان بالغ خود که اغلب بیش از حد مشغول یا بی‌علاقه به حضور خود هستند، همسر پیدا کنند.
در یک بعدازظهر یکشنبه اخیر، نرده و پیاده‌روی پارک با صدها تکه کاغذ لمینت‌شده تزئین شده بود که جزئیات سن، قد، وزن، دستاوردهای تحصیلی و حقوق سالانه مجردهای واجد شرایط را شرح می‌داد. آگهی‌های خانگی به شرکای احتمالی اطلاع می‌دهند که آیا فرد صاحب خودرو، خانه یا ثبت خانوار (hukou) معتبر پکن است، که به دارنده اجازه می‌دهد از مزایا بهره‌مند شود، ملک داشته باشد و فرزندان خود را به مدرسه در پایتخت بفرستد.
برخی از پروفایل‌ها شامل شرح مختصری از شخصیت فرد است. برخی دیگر ویژگی‌های مورد نظر یک شریک احتمالی را شرح می‌دهند – یکی می‌خواند: «شخصیت خوب، سالم، حس مسئولیت‌پذیری.» دیگری می‌گوید: «در حالت ایده‌آل خانه داشته باشد یا توانایی خرید آن را داشته باشد.» تعداد زنان بیشتری نسبت به مردان در آگهی‌ها دیده می‌شوند، شاید نشانه‌ای از فشار بیشتر بر آن‌ها برای یافتن شریک در دهه بیست زندگی‌شان باشد.
اکثر والدین فقط شماره تلفن خود را برای خواستگاران علاقه‌مند می‌گذارند، در حالی که برخی دیگر کنار آگهی‌ها می‌ایستند تا فرصت هم‌نشینی با افراد احتمالی یا والدین آن‌ها، تبادل اطلاعات اضافی و تنظیم قرار ملاقات را داشته باشند.
مورنینگ‌استار یانگ، ۳۴ ساله، طراح انیمیشن از جنوب غربی چین که ۱۰ سال است در پکن زندگی می‌کند و در این بازار به دنبال همسر بود، گفت: «هزینه‌های ازدواج بسیار بالا است.» او که پیراهن آبی و کوله پشتی چرمی مشکی هوشمند به تن داشت، گفت: «ازدواج با کسی از پکن بسیار دشوار خواهد بود. اکثر زنان احتمالاً خانه، خودرو یا چیزهای بیشتری در پکن می‌خواهند، که برای من سخت است.»
در کلان‌شهرهایی مانند پکن، قیمت خانه‌ها از دسترس بسیاری از مردم خارج شده است، به طوری که یک متر مربع فضای آپارتمان در یک منطقه خوب مدرسه‌ای اغلب بیش از میانگین درآمد سالانه هزینه دارد. عدم اطمینان درباره چشم‌انداز شغلی آینده به این معنی است که ازدواج برای بسیاری دور از دسترس به نظر می‌رسد. تقریباً از هر شش چینی ۱۶ تا ۲۴ ساله که تمام وقت دانشجو نیستند، یک نفر بیکار است.
«جوانان امروزی خوشبختی خود را در اولویت قرار می‌دهند و این همیشه به معنای ازدواج نیست.»
یانگ گفت: «یارانه‌ها و مشوق‌های مالی احتمالا تنها یک راه‌حل موقت برای افرادی هستند که با هزینه‌های بالای ازدواج و فرزندآوری مواجه‌اند.» وی افزود: «اقتصاد کند شده است و جوانان در تقلا هستند. داشتن فرزند فشار بیشتری ایجاد خواهد کرد.»
کاهش مداوم ازدواج‌ها همچنین بازتابی از مقاومت برخی زنان چینی در برابر فشار فزاینده برای بازگشت به نقش‌های سنتی مراقبت‌کننده است. علیرغم سیاست رسمی حزب کمونیست مبنی بر برابری جنسیتی – مائو زدونگ به طور مشهور اعلام کرد که «زنان نیمی از آسمان را نگه داشته‌اند» – شی به طور فزاینده‌ای از دیدگاه اجتماعی محافظه‌کارانه‌تری حمایت کرده است. در سخنرانی سال ۲۰۱۳، او گفت برای زنان حیاتی است که «همسران و مادران خوبی باشند». در سال ۲۰۲۳، او از یک سازمان کلیدی زنان خواست تا «فعالانه فرهنگ جدید ازدواج و فرزندآوری را پرورش دهند.»
این موضوع به طور مداوم در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی ترند می‌شود، جایی که زنان تحصیل‌کرده و مستقل مالی توضیح می‌دهند که چرا علاقه‌ای به ازدواج ندارند.
یک اینفلوئنسر شبکه‌های اجتماعی که با نام لینگ‌ار شناخته می‌شود، در شیائوهونگ‌شو، یک نسخه چینی از اینستاگرام که با نام رد‌نوت (RedNote) نیز شناخته می‌شود، گفت: «من نمی‌خواهم سه وعده در روز برای خانواده‌ام آشپزی کنم، جوراب‌های گوشه اتاق و اسباب‌بازی‌های ریخته شده روی زمین را تمیز کنم.» او ادامه داد: «من به این دنیا نیامده‌ام که لباس مردان را بشویم، آشپزی کنم و بچه به دنیا بیاورم. من فقط می‌خواهم زندگی‌ام را با خوشبختی پر کنم.»
جین تیانچن، فارغ‌التحصیل دانشگاه معتبر پکن، به ۲ میلیون دنبال‌کننده خود در شیائوهونگ‌شو گفت که می‌ترسد فشار اجتماعی برای ازدواج باعث شود ارزش‌های خود را فراموش کند. او در پست ویدیویی خود گفت نمی‌خواهد ناخودآگاه بیشتر به درآمد یک شریک احتمالی توجه کند تا شخصیت او.
او اظهار داشت: «اگر ازدواج را مأموریت زندگی‌ام قرار دهم، ممکن است در نهایت سازش یا امتیازی قائل شوم یا حتی خودم را تغییر دهم.»
پان وانگ، استادیار در دانشگاه نیو ساوت ولز سیدنی و نویسنده کتاب «عشق و ازدواج در چین در حال جهانی شدن»، می‌گوید: «ایده نه ازدواج و نه فرزند توسط فمینیسم، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، تقویت می‌شود.» او افزود: «زنان از نظر مالی و ذهنی مستقل‌تر شده‌اند و وابستگی آن‌ها به مردان کاهش یافته است، که تقاضای آن‌ها و خانواده‌هایشان برای ازدواج را کاهش می‌دهد.»
علیرغم کندی اقتصادی، شبکه‌های اجتماعی پر از اینفلوئنسرهای بی‌فرزند هستند که به آزادی‌های مالی و شخصی خود می‌بالند، همچنین زوج‌های مجردی که سبک زندگی بی‌دغدغه شامل خواب تا ظهر یا ولخرجی برای تعطیلات لحظه آخری را به نمایش می‌گذارند. این موضوع بازتابی از مقاومت گسترده‌تر در برابر فشار اجتماعی بر زنان برای ازدواج در سن پایین است. تا همین اواخر، به زنانی در چین که در اواخر دهه بیست زندگی خود مجرد بودند، sheng nu یا «زنان باقی‌مانده» گفته می‌شد. اما این عبارت بُعد جدیدی پیدا کرده است، به طوری که برخی افراد در شبکه‌های اجتماعی زنان بسیار تحصیل‌کرده با مشاغل موفق را «زنان باقی‌مانده طلایی» می‌نامند تا تنش بین انتظارات اجتماعی و دستاوردهای آن‌ها را منعکس کنند.
لیزلی چو، ۳۲ ساله، که یک شرکت کوچک فناوری در شنزن را اداره می‌کند، می‌گوید از تلاش برای پاسخگویی به انتظارات جامعه دست کشیده است. او گفت: «من می‌دانم که اگر ازدواج نکنم و بچه‌دار نشوم، شاید در آینده تنها باشم، اما زندگی با فردی که نمی‌خواهم ازدواج کنم و کنار آمدن با مادرشوهر و خانواده‌اش بسیار خسته‌کننده‌تر است.» او اضافه کرد: «من به اندازه‌ای پول درمی‌آورم که از خودم مراقبت کنم.»
او که در سال ۲۰۲۲ از شریک طولانی‌مدت خود جدا شد، می‌گوید فشارهای مشابهی از سوی والدین خود دریافت کرده است، اما معتقد است که جامعه به سرعت در حال تغییر است.
چو گفت: «قبلاً والدین ما همیشه نگران بودند که ما یک کارمند دولتی شویم و با کسی با hukou پکن ازدواج کنیم تا شغل پایداری داشته باشیم.» او افزود: «امروزه والدین بیشتر نگرانند که آیا ما سالم و شاد هستیم یا خیر. آن‌ها به تدریج واقعیت را می‌پذیرند که ممکن است فرزندانشان مجرد بمانند.»
این طرز فکر برای کسب‌وکارهایی که برای ازدواج و نوزادان جدید آماده شده‌اند، تأثیرات منفی دارد. شرکت‌های تولید شیر خشک و پوشک شاهد کاهش فروش در چین هستند، در حالی که تقاضا برای خدمات نگهداری از حیوانات خانگی و محصولات مربوط به سالمندان رو به افزایش است.
اما گائو، برنامه‌ریز عروسی، امیدوار است که این روند معکوس شود. او می‌گوید: «من امیدوارم که جوانان هنوز به دنبال عشق و ازدواج باشند، زیرا ازدواج بخشی از یک خانواده است و داشتن یک خانواده بخشی از زندگی است.»
او اضافه می‌کند که کاهش تعداد مشتریان به این معنی است که او توانسته است تمرکز بیشتری بر جزئیات داشته باشد. «من در گذشته می‌توانستم تا ۲۰۰۰ عروسی را در سال برنامه‌ریزی کنم، اما زمان کافی برای ارتباط با مشتریان نداشتم. امروزه، هرچند تعداد مشتریان کمتر است، اما زمان بیشتری برای برقراری ارتباط با آن‌ها دارم و می‌توانم به آن‌ها کمک کنم تا عروسی رویایی خود را داشته باشند.»
(این مقاله بخشی از یک Quicktake نیز هست.)