وین — یک گزارش محرمانه از نهاد نظارت هسته‌ای سازمان ملل روز شنبه اعلام کرد که ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطح نزدیک به تسلیحاتی خود را بیشتر افزایش داده است و از تهران خواست تا فوراً مسیر خود را تغییر داده و با تحقیقات این آژانس همکاری کند.
این گزارش در زمان حساسی منتشر می‌شود؛ در حالی که تهران و واشنگتن در هفته‌های اخیر چندین دور مذاکره درباره توافق هسته‌ای احتمالی را که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در تلاش برای دستیابی به آن است، برگزار کرده‌اند.
این گزارش که توسط آسوشیتدپرس مشاهده شده است و توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) مستقر در وین تهیه شده، می‌گوید که تا تاریخ ۱۷ مه، ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم (۹۰۰.۸ پوند) اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد را انباشته کرده است.
این میزان، ۱۳۳.۸ کیلوگرم (۲۹۴.۹ پوند) یا تقریباً ۵۰ درصد افزایش نسبت به آخرین گزارش آژانس در ماه فوریه است.
این مواد تنها یک گام فنی کوتاه با غنای ۹۰ درصدی که سطح تسلیحاتی است، فاصله دارند. گزارش ماه فوریه این ذخایر را ۲۷۴.۸ کیلوگرم (۶۰۵.۸ پوند) اعلام کرده بود.
هنوز اظهارنظر فوری از تهران در مورد گزارش جدید آژانس منتشر نشده است.
گزارش چه می‌گوید؟
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار جدی‌ای را مطرح کرده و می‌گوید که ایران اکنون "تنها کشور غیرهسته‌ای است که چنین موادی را تولید می‌کند" - چیزی که آژانس آن را "نگرانی جدی" خوانده است.
به گفته این نهاد نظارتی، تقریباً ۴۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی از لحاظ نظری برای تولید یک بمب اتمی در صورت غنی‌سازی بیشتر تا ۹۰ درصد، کافی است.
ایران همواره ادعا کرده است که برنامه هسته‌ای‌اش تنها برای اهداف صلح‌آمیز است، اما رافائل ماریانو گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش از این هشدار داده بود که تهران به اندازه کافی اورانیوم با غنای نزدیک به تسلیحاتی برای ساخت "چندین" بمب هسته‌ای در صورت تصمیم به این کار، در اختیار دارد.
مقامات ایرانی به طور فزاینده‌ای اشاره کرده‌اند که تهران می‌تواند به دنبال دستیابی به بمب اتمی باشد.
سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا ارزیابی می‌کنند که ایران هنوز یک برنامه تسلیحاتی را آغاز نکرده است، اما "فعالیت‌هایی را انجام داده که این کشور را برای تولید یک دستگاه هسته‌ای، در صورت انتخاب، در موقعیت بهتری قرار می‌دهد."
درخواست همکاری
گروسی روز شنبه گفت که او "فراخوان فوری خود را به ایران برای همکاری کامل و مؤثر" با تحقیقات چندین ساله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد آثار اورانیوم کشف شده در چندین سایت در ایران، تکرار می‌کند.
آژانس همچنین گزارش محرمانه ۲۲ صفحه‌ای دوم را که گروسی پس از قطعنامه‌ای که توسط هیئت حکام ۳۵ عضوی آژانس در نوامبر گذشته به تصویب رسید، درخواست کرده بود، بین کشورهای عضو توزیع کرد؛ این گزارش نیز توسط آسوشیتدپرس مشاهده شده است.
در این "گزارش جامع"، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار داشت که همکاری ایران با آژانس "رضایت‌بخش نبوده است"؛ به ویژه در مورد آثار اورانیوم کشف شده توسط بازرسان آژانس در چندین مکان در ایران که تهران از اعلام آنها به عنوان سایت‌های هسته‌ای خودداری کرده است.
مقامات غربی گمان می‌کنند که آثار اورانیوم کشف شده توسط آژانس می‌تواند شواهدی ارائه دهد که ایران تا سال ۲۰۰۳ یک برنامه هسته‌ای نظامی مخفی داشته است.
یکی از این سایت‌ها در سال ۲۰۱۸ پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، آن را در سازمان ملل فاش کرد و آن را یک انبار هسته‌ای مخفی در یک کارخانه قالیشویی نامید، به طور عمومی شناخته شد.
ایران این موضوع را انکار کرد اما در سال ۲۰۱۹، بازرسان آژانس ذرات اورانیوم مصنوعی را در آنجا شناسایی کردند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران چه چیزی را بازرسی می‌کند؟
پس از آنکه ایران ابتدا دسترسی آژانس را مسدود کرد، بازرسان توانستند در سال ۲۰۲۰ از دو مکان دیگر نمونه‌برداری کنند که در آنها نیز ذرات اورانیوم مصنوعی را شناسایی کردند.
این سه مکان به عنوان تورقوزآباد، ورامین و مریوان شناخته شدند.
مکان اعلام‌نشده چهارم به نام لاویزان-شیان نیز بخشی از تحقیقات آژانس است، اما بازرسان آژانس هرگز از این سایت بازدید نکردند زیرا پس از سال ۲۰۰۳ توسط ایران تخریب و ویران شد.
در گزارش روز شنبه، آژانس می‌گوید که "عدم ارائه پاسخ‌ها و توضیحات از سوی ایران" باعث شده تا این نهاد به این نتیجه برسد که این سه مکان و سایر مکان‌های احتمالی مرتبط، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته اعلام‌نشده بودند که توسط ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ انجام می‌شد و "برخی فعالیت‌ها از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده می‌کردند."
چه چیزی در آینده در انتظار است؟
گزارش جامع روز شنبه می‌تواند مبنایی برای اقدامات احتمالی بیشتر از سوی کشورهای اروپایی باشد که منجر به تشدید احتمالی تنش‌ها بین ایران و غرب شود.
این گزارش می‌تواند مبنایی برای کشورهای اروپایی فراهم کند تا تحریم‌های بازگشت‌پذیری را که طبق توافق هسته‌ای اصلی سال ۲۰۱۵ لغو شده بودند، قبل از اکتبر که این توافق رسماً منقضی می‌شود، فعال کنند.
روز پنجشنبه، مقامات ارشد ایرانی گمانه‌زنی‌ها درباره توافق هسته‌ای قریب‌الوقوع با ایالات متحده را رد کردند و تأکید کردند که هرگونه توافق باید تحریم‌ها را به طور کامل لغو کرده و اجازه دهد برنامه هسته‌ای کشور ادامه یابد.
این اظهارات یک روز پس از آن مطرح شد که ترامپ گفت به نتانیاهو دستور داده است که از حمله به ایران خودداری کند تا به دولت آمریکا زمان بیشتری برای دستیابی به توافقی جدید با تهران داده شود.
ترامپ روز جمعه گفت که او همچنان فکر می‌کند توافق می‌تواند در "آینده‌ای نه چندان دور" به پایان برسد.
ترامپ درباره ایران گفت: "آنها نمی‌خواهند منفجر شوند. آنها ترجیح می‌دهند یک توافق انجام دهند." وی افزود: "این یک چیز عالی خواهد بود که ما بتوانیم بدون بمباران تمام خاورمیانه به یک توافق دست یابیم."