کدام‌یک نگران‌کننده‌تر است؛ آنچه درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌دانیم یا آنچه نمی‌دانیم؟ دو گزارش جدید از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بر پیگیری بی‌وقفه ایران برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای و سال‌ها فریبکاری درباره تلاش‌هایش تأکید می‌کند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل متحد است و گزارش‌های جدید آن پیش از نشست هیئت مدیره آژانس تهیه شده‌اند. در گذشته، ایران پیش از نشست‌های آژانس، غنی‌سازی اورانیوم خود را کُند می‌کرد و با یک تذکر از مهلکه می‌گریخت. این بار ایرانی‌ها حتی زحمت چنین تظاهری را به خود نداده‌اند. آژانس دریافته است که از اوایل فوریه، ذخیره اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده خود را تقریباً به نصف افزایش داده‌اند، و به اندازه‌ی کافی برای ۱۰ سلاح هسته‌ای انباشته کرده‌اند. توجه داشته باشید که این افزایش از زمان روی کار آمدن رئیس‌جمهور ترامپ صورت گرفته است.
ایران تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده تولید می‌کند؛ سطحی که بسیار نزدیک به درجه تسلیحاتی است و فراتر از سطوح مورد نیاز برای انرژی غیرنظامی یا تحقیقات است. تنها دلیل غنی‌سازی تا این سطح، ساخت بمب هسته‌ای است، و ایران ماهانه به میزان مواد شکاف‌پذیر لازم برای یک بمب را به ذخایر خود اضافه کرده است.
گزارش دوم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جزئیات عدم همکاری ایران با تحقیقات درباره مواد هسته‌ای اعلام‌نشده آن را شرح می‌دهد. بر اساس توافقنامه پادمانی خود، که بخشی از پیمان عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) است، ایران موظف است به طور کامل درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای خود پاسخگو باشد.
اما ایران عکس این عمل را انجام داده است؛ پنهان‌کاری در سایت‌های اعلام‌نشده و سنگ‌اندازی در برابر بازرسان هنگام لو رفتن. ایران هشت سال فرصت داشته تا شفاف عمل کند اما در عوض تصمیم به پاک‌سازی سایت‌ها و اظهارات دروغین گرفت. آژانس می‌گوید که نه می‌تواند تمامی فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران را شناسایی کند و نه می‌تواند به این نتیجه برسد که تلاش‌های ایران برای انجام فعالیت‌های هسته‌ای پنهانی پایان یافته است.
این دلیل دیگری است که نمی‌توان به ایران برای هرگونه ظرفیت غنی‌سازی یا هر سایتی که امکان بازرسی فوری آن وجود ندارد، اعتماد کرد. از آنجایی که آژانس از گستره کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران اطلاع ندارد، تحت یک توافق ضعیف‌تر نمی‌توانست برنامه هسته‌ای را به طور مؤثر نظارت کند تا اطمینان یابد که ایران در چارچوب باقی می‌ماند. حتی غنی‌سازی ۳.۶۷ درصد، برای انرژی غیرنظامی، ایران را ۷۰ درصد راه تا درجه تسلیحاتی پیش می‌برد.
دیوید آلبرایت، ناظر کهنه‌کار هسته‌ای، می‌گوید گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی "رژیمی در ایران را نشان می‌دهند که بی‌وقفه در تعهدات پادمانی خود تقلب می‌کند و به طور مداوم درباره تلاش‌های هسته‌ای خود دروغ می‌گوید"، در حالی که مواد شکاف‌پذیر را بدون هیچ هدفی جز آماده‌سازی "تولید سریع تسلیحات هسته‌ای" انباشته می‌کند.
این دو گزارش زمینه را برای نشست هیئت مدیره آژانس در ۹ ژوئن آماده می‌کنند، زمانی که احتمالاً کشورهای اروپایی و ایالات متحده قطعنامه‌ای را برای اعلام عدم پایبندی ایران به تعهدات پیمان عدم اشاعه خود بررسی خواهند کرد. حتی بدون چنین حکمی، گزارش‌های جدید آژانس شواهد کافی برای توجیه فعال‌سازی مجدد تحریم‌های بین‌المللی معروف به "مکانیسم ماشه" (snap-back) را به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای اوباما در سال ۲۰۱۵ فراهم می‌کنند. رئیس‌جمهور ترامپ می‌گوید توافق هسته‌ای جدید با ایران نزدیک است، اما شواهد آژانس نشان می‌دهد که نباید به ایران هیچ روزنه‌ای داده شود که به آن اجازه دهد به فریبکاری جهان ادامه دهد.