در یک روز آفتابی و بادی معمولی در کارخانه لاکی سیمنت واقع در یک شهر صنعتی در حومه کراچی، جریان‌های قوی باد از دریای عرب و صحرای تَر (Thar Desert) و تابش سوزان خورشید ترکیب می‌شوند تا بیش از نیمی از برق مورد نیاز این کارخانه را به لطف توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی ارزان‌قیمت چینی تأمین کنند.
5 میلیون تن سیمانی که 1300 کارگر این کارخانه در واحد نوری‌آباد تولید می‌کنند، برای ساخت 100 هزار خانه کافی است. از زمان نصب منابع بادی و خورشیدی در سال گذشته، این تأسیسات 60 هزار تن دی‌اکسید کربن کمتر نسبت به زمانی که برق آن وابسته به سوخت‌های فسیلی بود، منتشر می‌کند.
اما تغییرپذیری خورشید و باد به این معنی است که این کارخانه در بقیه زمان به ژنراتورهای مبتنی بر سوخت‌های فسیلی گران و آلاینده وابسته است.
اکنون لاکی سیمنت در تلاش است تا این شکاف انرژی را با ذخیره‌سازی برق تولیدی از توربین‌های بادی 110 متری و مجموعه‌ای از پنل‌های خورشیدی درخشان – که همگی از چین تهیه شده‌اند – در یک سیستم ذخیره انرژی باتری، که آن نیز از چین تهیه شده است، جبران کند.
ترکیب مازاد لیتیوم (یک ماده کلیدی باتری) و ظرفیت مازاد باتری‌های چینی سطح پایین‌تر، منجر به سرازیر شدن سیستم‌های ذخیره انرژی باتری با قیمت‌های بسیار پایین به کشورهای با درآمد کمتر مانند پاکستان شده است.
لاکی سیمنت حدود 1.5 میلیارد روپیه (معادل 5.3 میلیون دلار) برای تبدیل یک سایت پوشیده از آوار به یک واحد 20.7 مگاواتی سرمایه‌گذاری می‌کند که توسط بزرگترین تولیدکننده باتری جهان، کَت‌اِل (CATL)، تأمین می‌شود و می‌تواند انرژی کافی برای تأمین برق تا 20 هزار خانه را به مدت یک ساعت ذخیره کند.
لاکی سیمنت اعلام کرد که این سیستم ذخیره انرژی باتری، بزرگترین سیستم در نوع خود در پاکستان تا به امروز خواهد بود. حسن مظهر رضوی، مدیر کل تولید برق کارخانه، گفت: «سقوط قیمت باد، خورشید و باتری‌ها، دوره‌های بازگشت سرمایه را بسیار رقابتی کرده است. این امر عملیات روان را تضمین کرده و سهم ما از انرژی خورشیدی و بادی را افزایش خواهد داد.»
جنی چیس، تحلیلگر ارشد خورشیدی بلومبرگ‌ان‌ای‌اف (BloombergNEF)، می‌گوید قیمت پنل‌های خورشیدی چینی در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته، در حالی که هزینه برق شبکه در پاکستان افزایش یافته است. این امر باعث شده تا کشور 240 میلیون نفری پاکستان، سال گذشته پنل‌های خورشیدی با ظرفیت تولید حدود 19 گیگاوات وارد کند.
او تخمین می‌زند که پاکستان همچنان در سال جاری ماهانه 1 تا 3 گیگاوات پنل وارد می‌کند، که برای تأمین برق شهری با میلیون‌ها نفر جمعیت کافی است.
سیستم ذخیره‌سازی باتری به کارخانه‌ها کمک می‌کند تا عملیات خود را با هزینه کمتر به ساعات پس از غروب آفتاب نیز گسترش دهند و استفاده از سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند، که این امر ناتوانی‌های شبکه برق در تأمین مداوم انرژی از منابع تجدیدپذیر را جبران می‌کند.
برای خانوارها، اتصال به باتری راهی برای ذخیره انرژی کافی برای مقابله با خاموشی‌های ناگهانی و جلوگیری از نرخ‌های بالاتر انرژی شبکه در ساعات اوج مصرف عصرها است.
چیس اظهار داشت: «محدودیت [رونق خورشیدی] همیشه احتمالاً تعداد ساعات روشنایی روز بوده است. سیستم‌های خورشیدی بزرگتر مفید هستند، زیرا علاوه بر تأمین تقاضای آنی، می‌توانند باتری را برای استفاده بعدی شارژ کنند.»
مجتبی حیدر خان، مدیرعامل ریون انرژی (Reon Energy)، یک شرکت انرژی تجدیدپذیر و باتری مستقر در کراچی، گفت: «علاقه مشتریان به شدت افزایش یافته است.»
خان گفت سیستم‌های ذخیره انرژی ریون، از جمله سیستمی که لاکی سیمنت خریداری کرده است، نرم‌افزار پیش‌بینی، باتری‌های ساخت کَت‌اِل و عمدتاً فناوری خورشیدی و بادی چینی را ترکیب می‌کنند و می‌توانند مصرف انرژی پاک یک کارخانه را افزایش داده و هدر رفت انرژی سوخت فسیلی را کاهش دهند.
«شرکت‌ها اکنون می‌توانند سرمایه‌گذاری خود در انتقال به انرژی عمدتاً تجدیدپذیر – با استفاده از خورشیدی، بادی و باتری – را در کمتر از دو سال بازگردانند.»
سیستم‌های ذخیره باتری هنوز هم برای اینکه در آینده نزدیک به گستردگی انرژی خورشیدی در پاکستان مورد پذیرش قرار گیرند، گران هستند. اما توزیع‌کنندگان می‌گویند قیمت‌ها به سرعت در حال کاهش است و تقاضا همچنان رو به رشد است.
فائز دیوان، مدیر دیوان اینترنشنال (Diwan International) مستقر در کراچی، یکی از بزرگترین توزیع‌کنندگان خورشیدی و باتری پاکستان، گفت هزینه باتری‌های بی‌وای‌دی (BYD) که او می‌فروشد، از سال گذشته بیش از یک سوم کاهش یافته و به حدود 275 هزار روپیه برای یک واحد 5 کیلووات‌ساعتی رسیده است که برای تأمین برق یک خانه کوچک کافی است.
شرکت او از ماه مارس ماهانه بیش از 500 باتری وارد کرده است که سه برابر بیشتر از سال گذشته است، زیرا خانه‌های ثروتمندتر، باشگاه‌های ورزشی، مساجد و کسب‌وکارها قبل از تابستان به دنبال سیستم‌های ذخیره‌سازی برای صرفه‌جویی در هزینه‌های تهویه مطبوع هستند.
دیوان که تخمین می‌زند فروش ماهانه حدود 150 میلیون روپیه‌ای او از ماه جولای دو برابر خواهد شد، گفت: «قطعاً تقاضا در این تابستان افزایش خواهد یافت.»
در همین حال، شبکه برق پاکستان با چیزی که تحلیلگران آن را «مارپیچ مرگ» نامیده‌اند، روبروست؛ زیرا مصرف کاهش می‌یابد و قبض‌های بیشتری توسط مشتریان فقیرتر که از پس هزینه‌های افزایش‌یافته برنمی‌آیند، پرداخت نمی‌شود. خانوارهایی که توان مالی خرید پنل‌های خورشیدی را دارند، به سمت قطع ارتباط با شبکه می‌روند.
از سال 2015، پاکستان میلیاردها دلار وام با پشتوانه دولتی برای تأمین مالی نیروگاه‌های جدید جذب کرده و قراردادهای بلندمدت گاز طبیعی مایع (LNG) با قطر انرژی (QatarEnergy) و اِنی (Eni) ایتالیا امضا کرده است.
هر دو تلاش بدترین خاموشی‌ها را برطرف کردند اما پرهزینه بودند، زیرا رشد اقتصادی پاکستان با پیش‌بینی‌های تقاضای آن زمان همگام نبوده است. نتیجه کشوری است که با کسری بودجه مواجه است و حدود 18 میلیارد دلار بدهی انباشته در بخش برق و گاز دارد.
برای کاهش هزینه‌ها، دولت، با کمک ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی، مذاکرات مجددی بر روی قراردادهای امضا شده با تولیدکنندگان داخلی برق انجام داده است. همچنین از چین خواسته است تا زمان بازپرداخت وام‌های با پشتوانه دولتی را تمدید کند و به دنبال به تعویق انداختن یا تغییر مسیر محموله‌های LNG بوده است.
دولت عوارضی بر صنایع که از نیروگاه‌های گاز طبیعی داخلی به جای انرژی شبکه استفاده می‌کنند، وضع کرده و صرفه‌جویی‌های حاصل از مذاکرات مجدد قراردادها و کاهش قیمت‌های جهانی کالاها را به کاهش 12 تا 17 درصدی تعرفه برق تبدیل کرده است. همچنین 2000 مگاوات برق مازاد را برای استخراج‌کنندگان رمزارز و مراکز داده هوش مصنوعی ارائه داده است.
در ماه آوریل، تولید برق از طریق شبکه که شاخصی برای مصرف است، تقریباً 22 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافت، اما تقاضای کلی در 10 ماه منتهی به آوریل هنوز کمتر از سال قبل است.
جاوید حسن، تحلیلگر اقتصادی مستقل مستقر در اسلام‌آباد، گفت که این افزایش «احتمالاً موقتی است».
اویس لغاری، وزیر برق پاکستان، به فایننشال تایمز گفت که دولت در تلاش است تا یک بازار برق رقابتی‌تر ایجاد کند و راه‌های دیگری برای حفظ کاهش هزینه‌های برق بیابد.
او گفت: «من نمی‌توانم جلوی تکامل فناوری را بگیرم. رقابت راه بسیار سالمی برای ایجاد کارایی در کل سیستم است.»