در اوایل عصر برنز، یک تکه نان زیر آستانه خانه‌ای نوساز در منطقه مرکزی کنونی ترکیه دفن شد.
اکنون، بیش از ۵۰۰۰ سال بعد، باستان‌شناسان آن را از خاک بیرون آورده و به یک نانوایی محلی کمک کرده‌اند تا دستور پخت آن را بازسازی کند – و مشتریان برای خرید آن صف کشیده‌اند.
این نان که گرد و تخت مانند یک پنکیک و به قطر ۱۲ سانتی‌متر بود، در حین حفاری در کولووبا، محوطه‌ای در نزدیکی شهر اسکی‌شهر در آناتولی مرکزی، کشف شد.
مرات تورک‌تکی، باستان‌شناس و مدیر حفاری گفت: «این قدیمی‌ترین نان پخته‌ای است که در طول یک حفاری کشف شده و تا حد زیادی توانسته شکل خود را حفظ کند.»
او به خبرگزاری فرانسه گفت: «نان در طول حفاری یک یافته نادر است. معمولاً فقط خرده‌نان پیدا می‌کنید.»
وی افزود: «اما در اینجا، به دلیل سوخته شدن و دفن شدن، حفظ شده بود.»
نان سوخته و در زیر ورودی یک خانه که حدود ۳۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده بود، دفن شده بود.
قبل از سوخته شدن نان و سپس دفن آن هنگام ساخت خانه، تکه‌ای از آن جدا شده بود.
تورک‌تکی گفت: «این ما را به یاد یک آیین فراوانی می‌اندازد.»
"تحت تأثیر این کشف"
نان سوخته که در سپتامبر ۲۰۲۴ از خاک بیرون آورده شد، از چهارشنبه در موزه باستان‌شناسی اسکی‌شهر به نمایش گذاشته شده است.
عایشه اونلوجه، شهردار شهر، گفت: «ما از این کشف بسیار تحت تأثیر قرار گرفتیم. در صحبت با مدیر حفاری‌مان، به این فکر افتادم که آیا می‌توانیم این نان را بازسازی کنیم یا خیر؟»
تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که نان با آرد گندم امر (نوعی گندم باستانی) درشت آسیاب شده و دانه‌های عدس تهیه شده بود، و از برگ یک گیاه ناشناخته به عنوان خمیرمایه استفاده شده بود.
دانه‌های گندم امر باستانی دیگر در ترکیه وجود ندارند.
برای نزدیک شدن به دستور پخت اصلی، شهرداری پس از تجزیه و تحلیل نان باستانی، تصمیم گرفت از گندم کاویلجا (Kavilca)، نوعی گندم نزدیک به گندم امر باستانی، و همچنین بلغور و عدس استفاده کند.
در نانوایی هالک اکمک (به معنای "نان مردم" در ترکی)، که توسط شهرداری برای ارائه نان ارزان‌قیمت حمایت می‌شود، کارمندان روزانه ۳۰۰ قرص نان کولووبا را با دست شکل می‌دهند.
سراپ گولر، مدیر نانوایی، گفت: «ترکیب آرد گندم باستانی، عدس و بلغور منجر به تولید نانی غنی، سیرکننده، کم‌گلوتن و بدون نگهدارنده می‌شود.»
اولین قرص‌های نان کولووبا، که به عنوان کیک‌های ۳۰۰ گرمی به قیمت ۵۰ لیر ترکیه (حدود ۱.۲۸ دلار) به بازار عرضه شدند، در عرض چند ساعت به فروش رفتند.
سوزان کورو، یکی از مشتریان، گفت: «من عجله کردم چون می‌ترسیدم چیزی باقی نماند. کنجکاوم که طعم این نان باستانی را بچشم.»
مقاوم در برابر خشکسالی
در غیاب آثار مکتوب، تمدن کولووبا تا حد زیادی مرموز باقی مانده است.
در عصر برنز، هات‌ها، مردمی از آناتولی که پیش از هیتی‌ها بودند، در منطقه اسکی‌شهر زندگی می‌کردند.
دنیز ساری، باستان‌شناس، گفت: «کولووبا یک شهرک متوسط بود که در فعالیت‌های تجاری، صنایع دستی، کشاورزی و معدن مشغول بود. به وضوح یک نظم خانوادگی و اجتماعی خاص وجود داشت.»
کشف دوباره نان باعث ایجاد علاقه به کشت گندم‌های باستانی که بهتر با خشکسالی سازگار هستند، شده است.
استان اسکی‌شهر که زمانی غنی از منابع آب بود، امروزه از خشکسالی رنج می‌برد.
اونلوجه، شهردار محلی، گفت: «ما با بحران آب و هوایی روبرو هستیم، اما هنوز هم ذرت و آفتابگردان می‌کاریم که به آب زیادی نیاز دارند.»
او افزود: «اجداد ما به ما درسی می‌دهند. مانند آنها، باید به سمت محصولات کم‌آب‌بر حرکت کنیم.»
شهردار می‌خواهد کشت گندم کاویلجا را در منطقه احیا کند، گندمی که مقاوم به خشکسالی و بیماری است.
وی گفت: «ما به سیاست‌های قوی در این زمینه نیاز داریم. کشت گندم باستانی گامی نمادین در این راستا خواهد بود.»
«این سرزمین‌ها این نان را برای ۵۰۰۰ سال حفظ کرده و این هدیه را به ما داده‌اند. وظیفه داریم این میراث را حفظ کرده و به نسل‌های آینده منتقل کنیم.»