ایران مهمترین تاسیسات غنی‌سازی هسته‌ای خود، فردو، را در عمق یک کوه ساخت تا آن را از حملات محافظت کند.
اما ایالات متحده بمبی دارد که کارشناسان معتقدند احتمالاً می‌تواند به این سایت زیرزمینی برسد. رئیس‌جمهور ترامپ در حال بررسی برنامه‌ای برای استفاده از آن است.
تنها ارتش ایالات متحده بمب 30 هزار پوندی GBU-57، یا "نفوذکننده انبوه مهمات" (Massive Ordnance Penetrator)، را در اختیار دارد که ممکن است قادر به نابودی فردو باشد، و تنها نیروی نظامی مجهز به هواپیماهایی است که می‌توانند چنین مأموریتی را با آن انجام دهند.
ارتش ایالات متحده به این نتیجه رسیده است که یک بمب به تنهایی تاسیسات فردو را نابود نخواهد کرد. برای تخریب این سایت، حمله باید در چندین موج انجام شود، به طوری که بمب‌افکن‌ها یکی پس از دیگری بمب‌ها را در همان حفره رها کنند.
کارشناسان نظامی و زمین‌شناسی می‌گویند که از نظر فنی، این کار باید قابل انجام باشد، اما این مأموریت سرشار از خطرات است.
هدر ویلیامز، مدیر پروژه مسائل هسته‌ای در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، اظهار داشت: "اطلاعات زیادی در مورد این تاسیسات وجود ندارد. ممکن است تونل‌ها یا تاسیسات اضافی دیگری نیز وجود داشته باشند که حتی عمیق‌تر در کوه مدفون شده‌اند."
افزون بر این ابهامات، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که از این تاسیسات بازدید کرده است، هفته گذشته گفت که این سایت نیم مایل در زیر زمین قرار دارد. اما او ممکن است به صورت کلی صحبت کرده باشد و بیشتر برآوردها عمق آن را 260 تا 360 فوت (حدود 79 تا 110 متر) زیر سطح کوه تخمین می‌زنند.
اندازه و وزن GBU-57 – با 20 فوت (حدود 6 متر) طول و 30 هزار پوند (حدود 13.6 تن) وزن – به این معنی است که تنها بمب‌افکن رادارگریز B-2 Spirit آمریکایی می‌تواند آن را در مأموریت‌ها حمل کند. در حالی که اسرائیل جت‌های جنگنده دارد، بمب‌افکن‌های سنگین قادر به حمل این ماده منفجره را توسعه نداده است.
فردو در منطقه‌ای تپه‌ای در 60 مایلی (حدود 96 کیلومتری) جنوب تهران و 15 مایلی (حدود 24 کیلومتری) قم، شهری با 1.4 میلیون نفر جمعیت، واقع شده است. ایران این تاسیسات سانتریفیوژ را که برای عملیات غنی‌سازی اورانیوم حیاتی است، در دهه 2000 با آگاهی از نیاز به دفن عمیق آن برای محافظت در برابر حمله، ساخت.
کارشناسان هسته‌ای در مورد هرگونه حمله به تاسیسات هسته‌ای هشدار داده‌اند، اما به نظر می‌رسد خطر پراکندگی تشعشعات ناشی از حمله به فردو محدود باشد.
مارک فیتزپاتریک، کارشناس هسته‌ای در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، گفت: "گاز هگزا فلوراید اورانیوم که به سانتریفیوژها تغذیه می‌شود سمی است اما سنگین‌تر از هواست. با توجه به اینکه فردو زیر زمین است، هر گازی که در اثر بمباران فرار کند، عمدتاً در داخل تاسیسات محصور خواهد ماند، حتی اگر مستقیماً مورد اصابت سنگرشکن‌ها قرار گیرد."
در سال‌های اخیر، فردو به اصلی‌ترین تاسیسات غنی‌سازی ایران تبدیل شده است. اسکات روکر، نایب رئیس ابتکار تهدید هسته‌ای (Nuclear Threat Initiative)، یک سازمان غیرانتفاعی که به کاهش اشاعه سلاح‌های هسته‌ای اختصاص دارد، اظهار داشت: "آنها مؤثرترین سانتریفیوژها را در آنجا دارند و می‌توانند به روش‌های مختلفی برای سرعت بخشیدن به فرآیند چیده شوند."
با توجه به اینکه تاسیسات هسته‌ای در نطنز و اصفهان پیشتر در حملات اسرائیل آسیب دیده‌اند – میزان دقیق این آسیب‌ها کاملاً مشخص نیست – فردو مهمترین بخش باقی‌مانده در برنامه هسته‌ای شناخته‌شده ایران خواهد بود.
خانم ویلیامز گفت: "اگر ایران می‌خواست در کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت یک سلاح هسته‌ای بسازد، فردو مکان منطقی برای انجام این کار بود. بنابراین اگر اسرائیل می‌خواهد به اهداف عملیات خود دست یابد، واقعاً باید راهی برای از بین بردن فردو پیدا کند."
برآوردهای اخیر موسسه علوم و امنیت بین‌الملل نشان می‌دهد که ایران می‌تواند ذخایر فعلی اورانیوم 60 درصد غنی‌شده خود را در فردو در سه هفته به اورانیوم با درجه تسلیحاتی تبدیل کند، که برای تولید 9 سلاح هسته‌ای کافی است. با این حال، مشخص نیست که آیا ایران قابلیت‌های تسلیحاتی لازم برای انجام این کار را دارد یا خیر.
در مارس 2023، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که مقداری اورانیوم با خلوص 83.7 درصد – نزدیک به سطح 90 درصد غنی‌سازی لازم برای سلاح‌های هسته‌ای – را در فردو کشف کرده است.
کارشناسان می‌گویند گزینه‌های دیگری نیز برای تلاش برای تخریب فردو وجود دارد. اسرائیل می‌تواند حملات هوایی پایداری را با سنگرشکن‌های جایگزین انجام دهد.
خانم ویلیامز اظهار داشت: "آنها کوچک‌تر هستند، اما با توجه به اینکه اسرائیل اکنون برتری هوایی بر منطقه دارد، می‌توانند به طور تهاجمی حملات طولانی‌مدت‌تری را بر فردو انجام دهند تا آن را نابود کنند."
آقای فیتزپاتریک گفت که ارتش اسرائیل همچنین می‌تواند تاسیسات فردو را حداقل برای چند ماه با بمباران دریچه‌های هوا، فرو ریختن تونل‌های خروجی و قطع برق از کار بیندازد.
گزینه دیگر خرابکاری است که اسرائیل در گذشته علیه برنامه هسته‌ای ایران از آن استفاده کرده است.
با این حال، تاریخ نشان می‌دهد که تلاش برای ساخت یک سلاح هسته‌ای به ندرت تنها با نیروی نظامی متوقف می‌شود. حملات به برنامه ایران می‌تواند این کشور را حتی مصمم‌تر به دنبال کردن جاه‌طلبی خود برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای کند.
آقای روکر گفت: "من معتقد نیستم که بتوان برنامه هسته‌ای را به طور کامل از طریق ابزارهای نظامی از بین برد. به نظر من شما نیاز به مذاکره برای یک توافق، همراه با شفافیت، نظارت و راستی‌آزمایی دارید تا به طور کامل به یک برنامه هسته‌ای رسیدگی کنید. این مؤثرترین راه برای تغییر کاربری آن تاسیسات است."