در ژوئیه ۱۹۸۸، آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، در مواجهه با چشم‌اندازهای تیره و تار در جنگ با عراق که مورد حمایت آمریکا بود، با اکراه تصمیم گرفت آتش‌بس را بپذیرد و به درگیری پایان دهد.
او به ایرانیان گفت: «این کار برای من مثل نوشیدن جام زهر است.» اما بقای جمهوری اسلامی جوان به بلعیدن این زهر وابسته بود.
جانشین او در مقام رهبر معظم، آیت‌الله علی خامنه‌ای، اکنون با تصمیمی مشابه روبروست. اما با توجه به اینکه او از سال ۱۹۸۹ کشور را رهبری کرده و آن را به یک قدرت منطقه‌ای و هسته‌ای بازسازی کرده است، به هیچ وجه روشن نیست که او همان انتخاب را خواهد داشت.
در سن ۸۶ سالگی، و با بخش عمده‌ای از دستاوردهای زندگی‌اش که در اطرافش ویران شده‌اند، او ممکن است شهادت را به تسلیمی که رئیس‌جمهور ترامپ و نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو از او می‌خواهند، ترجیح دهد.
اولین پاسخ ایران سرسختانه بود. وزارت خارجه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران مصمم است با تمام قدرت و ابزار، از خاک، حاکمیت، امنیت و مردم ایران در برابر تجاوزات جنایتکارانه ایالات متحده دفاع کند.»
ایران پیش از این یک حمله جدی موشکی به اسرائیل انجام داده است. ممکن است، همانطور که هشدار داده است، به برخی از ۴۰,۰۰۰ سرباز آمریکایی در منطقه حمله کند.
آنچه بسیار مهم خواهد بود، این است که آیا تلافی ایران طولانی خواهد شد. اگر ایران به اندازه‌ای اقدام کند که مردم ایران را قانع سازد که تسلیم نشده است، آیت‌الله خامنه‌ای ممکن است سپس تصمیم بگیرد که برای حل و فصل جنگ وارد مذاکره با ایالات متحده شود.
به هر حال، در ژانویه ۲۰۲۰، زمانی که آقای ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود دستور ترور یکی از چهره‌های کلیدی ایران، سرلشکر قاسم سلیمانی، را با حمله پهپادی در عراق صادر کرد، ایران با موجی کوبنده از حملات موشکی علیه نیروهای آمریکایی در عراق پاسخ داد. سپس متوقف شد، از ترس جنگی گسترده‌تر که می‌توانست رژیم را تهدید کند.
سنام وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس، یک اندیشکده مستقر در لندن، گفت که ایران در صورت انتخاب، پاسخ‌های گوناگونی دارد که هم مقاومت و هم خویشتن‌داری را نشان می‌دهد. آیت‌الله خامنه‌ای می‌تواند خروج از پیمان عدم اشاعه هسته‌ای و اخراج بازرسان هسته‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که بر تاسیسات هسته‌ای ایران نظارت می‌کنند، تأیید کند. او می‌تواند پایگاه‌های آمریکایی در منطقه را که عمدتاً تخلیه شده‌اند، هدف قرار دهد و حوثی‌ها در یمن را فعال کند تا حملات خود به کشتی‌های آمریکایی در دریای سرخ را از سر بگیرند.
خانم وکیل گفت: «این در واقع ترکیبی محتاطانه از گزینه‌ها خواهد بود که برای نشان دادن توانایی و جسارت ایران در برابر ترامپ طراحی شده است، اما همچنان در تلاش برای جلوگیری از تشدید کامل منطقه‌ای است.»
او گفت: «اگر خامنه‌ای از حملات به آمریکا اجتناب کند، این مسیر را برای دیپلماسی هموار می‌کند و به ترامپ قصد او برای کاهش تنش را نشان خواهد داد.» خانم وکیل افزود که آقای ترامپ نیز با هشدار قبلی به ایران در مورد حملات و محدود کردن آنها، حداقل تاکنون، به سه سایت اصلی هسته‌ای ایران، خویشتن‌داری نشان داد. برای مثال، حملات آمریکا، اهداف سیاسی و پایگاه‌های نظامی را مصون گذاشت.
اما آیت‌الله خامنه‌ای پس از آنکه ترامپ در سال ۲۰۱۸ یکجانبه از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که ایران با دولت اوباما و سایر دولت‌ها به آن توافق کرده بود، خارج شد، به سختی به آقای ترامپ اعتماد دارد. خانم وکیل پرسید: «حتی اگر اکنون توافق جدیدی حاصل شود، آیا او می‌تواند به ترامپ اعتماد کند که تحریم‌ها را برطرف کند و مطمئن شود که اسرائیل هم موافق است؟»
البته ایران می‌تواند کارهای بیشتری انجام دهد. می‌تواند تلاش کند تنگه هرمز را به روی کشتیرانی ببندد، حرکتی که می‌تواند با جلوگیری از خروج یا ورود نفت‌کش‌ها از یا به خلیج فارس، قیمت نفت را افزایش دهد. می‌تواند زیرساخت‌های انرژی کشورهای خلیج فارس را هدف قرار دهد، همانطور که در سال ۲۰۱۹ انجام داد. این کشور یک برنامه پیشرفته جنگ سایبری دارد که می‌تواند آن را فعال کند. و می‌تواند با القاعده همکاری کند تا منافع اسرائیل و آمریکا را در منطقه و خارج از کشور، از پایگاه‌ها گرفته تا سفارتخانه‌ها، هدف قرار دهد.
الی گرانمایه، کارشناس ایران در شورای روابط خارجی اروپا، یک اندیشکده، گفت که ایران اقدامات بیشتری را، و به صورت تهاجمی، انجام خواهد داد. او گفت: «ایران می‌دانست که این اتفاق خواهد افتاد و زنجیره‌ای از پاسخ‌ها را آماده کرده است»، با تشدید فوری حملات علیه اسرائیل.
اما او گفت که تلاش‌های آقای ترامپ برای تعیین خط قرمز اکنون شکست خواهد خورد. خانم گرانمایه گفت: «حملات علیه ایالات متحده اکنون اجتناب‌ناپذیر و سریع و چندلایه خواهد بود.» او افزود: «ایران می‌داند که نمی‌تواند این جنگ را ببرد – اما می‌خواهد مطمئن شود که آمریکا و اسرائیل نیز بازنده خواهند بود.»
بسیاری از موضوعات به ارزیابی میزان خسارات وارده بستگی خواهد داشت که هنوز نامشخص است. همچنین مشخص نیست که ذخیره بزرگ اورانیوم غنی شده ایران کجاست؛ به گفته ارتش آمریکا، این میزان اورانیوم برای ساخت تا ۱۰ کلاهک هسته‌ای با کمی غنی‌سازی بیشتر کفایت می‌کند. بسیاری از تحلیلگران گمان می‌کنند که ایران آن را پراکنده کرده است، شاید در جایی که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آن دسترسی ندارند.
والی نصر، استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته جانز هاپکینز و نویسنده کتاب «راهبرد بزرگ ایران: یک تاریخ سیاسی»، گفت که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز یکشنبه اعلام کرد که هیچ نشانه‌ای از نشت رادیواکتیو وجود ندارد، که اگر ذخایر اورانیوم مورد اصابت قرار گرفته بودند، این اتفاق می‌افتاد.
او گفت که این یکی از دلایلی است که ایالات متحده و اروپا باید تمام تلاش خود را برای حفظ ایران در پیمان عدم اشاعه هسته‌ای و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کار گیرند تا جهان دیدبان‌های خود را بر برنامه هسته‌ای ایران از دست ندهد.
به نظر آقای نصر، درگیری تازه آغاز شده و به پایان نرسیده است. او گفت: «برای ایران، این به معنای زنده ماندن برای نبردی دوباره خواهد بود.» او افزود: «هیچ اقدام بزرگ واحدی وجود ندارد که پس از آن همه چیز تغییر کند.»
او گفت، از همه مهمتر، «درس بزرگ‌تر برای ایران این است که به بازدارندگی جدی نیاز دارد، و بمب تنها چیزی است که کارساز خواهد بود.» آقای نصر گفت که موشک‌ها و نیروهای نیابتی ایران از آن محافظت نکردند. او گفت، حتی اگر آیت‌الله خامنه‌ای از دنیا برود، کشور آسیب‌پذیر نشان داده شده است، و بازدارندگی هسته‌ای محتمل‌ترین پاسخ خواهد بود.
خانم گرانمایه نیز موافق است. او گفت: «این همان طنز بزرگ است. اگرچه ترامپ به دنبال حذف تهدید هسته‌ای از سوی ایران بود، اما اکنون احتمال هسته‌ای شدن ایران را بسیار بیشتر کرده است.»
او گفت که این می‌تواند به معنای آینده‌ای از بمباران‌های مداوم و حملات متقابل ایران باشد.
با این حال، خانم گرانمایه معتقد است که دیپلماسی بهترین راه خروج برای همه طرف‌ها است. او گفت که پس از یک هفته خشونت در منطقه، «ممکن است پنجره‌ای برای تهران و واشنگتن باز شود تا به خود بیایند.»
متیو کرونیگ از اندیشکده آتلانتیک کانسل، مردد است. او در ایمیلی نوشت: «با این همه خسارت به برنامه هسته‌ای پرهزینه آنها، احتمالا بازسازی نخواهند کرد.» ایران «میلیاردها دلار و دهه‌ها هزینه کرده است تا تنها تحریم‌ها و جنگی ویرانگر با قدرتمندترین کشور جهان را به ارمغان آورد. چرا این نوار را دوباره پخش کنند؟»
او گفت که اگر ایران بازسازی کند، ایالات متحده «می‌تواند دوباره به آنها حمله کند.»