دوحه، پایتخت آرام قطر، معمولاً به خاطر امنیت عمومی و مراکز خرید منظمش شناخته می‌شود. بنابراین، صحنه‌های هولناک روز دوشنبه پس از شلیک بیش از ده‌ها موشک توسط ایران به پایگاه نظامی آمریکا در نزدیکی شهر، چیزی نبود که ساکنانش تا به حال دیده باشند.
ترکش‌های دود گرفته و سیاه شده از آسمان فرو می‌ریختند. رهگیرهایی که با موشک‌ها برخورد کرده و در آسمان منفجر می‌شدند، از جزیره مروارید، یک خشکی مصنوعی پر از آپارتمان‌های لوکس، قابل مشاهده بودند. خریداران صدای انفجارهای بلند را شنیدند و جیغ کشیدند و برای پناه گرفتن به سمت مرکز خرید ویلاژیو، جایی که قایقران‌ها در یک کانال سرپوشیده فعالیت می‌کنند، دویدند.
لینوس ییم، گردشگر ۲۲ ساله از هنگ کنگ که از این مرکز خرید بازدید می‌کرد، گفت فکر می‌کرده یک حمله تروریستی رخ داده است، تا اینکه بیرون دوید و موشک‌ها را دید. او یک روز پس از حملات تلفنی گفت: «فکر می‌کردم شاید دیروز زنده نمانم، چون هرگز در چنین موقعیتی نبوده‌ام.»
عملیات توسط ایران از قبل اعلام شده بود و کسی کشته نشد. با این حال، حمله ایران در پاسخ به بمباران سایت‌های هسته‌ای‌اش توسط آمریکا در روز یکشنبه، کابوسی برای کشورهای خلیج‌فارس، شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، کویت و عمان بود.
علیرغم سال‌ها تلاش برای ایجاد پل‌های ارتباطی با ایران، جلب نظر رئیس جمهور ترامپ و تبدیل پایتخت‌های خود به پناهگاه‌های تجاری در خاورمیانه ناپایدار، آن‌ها خود را درگیر درگیری دیده‌اند که مدت‌هاست به دنبال اجتناب از آن بوده‌اند.
دینا اسفندیاری، مسئول بخش ژئواکونومی خاورمیانه در بلومبرگ اکونومیکس، گفت: «این وضعیت، خلیج [فارس] را در موقعیت بسیار ناخوشایندی قرار می‌دهد.» او افزود: «بدترین ترس مطلق آن‌ها به حقیقت پیوست: آن‌ها در میانه تشدید تنش بین ایران و آمریکا گرفتار شدند.»
وزیران امور خارجه کشورهای خلیج‌فارس روز سه‌شنبه برای بررسی این حمله در دوحه نشست اضطراری برگزار کردند. هر شش کشور به ایالات متحده به عنوان ضامن امنیت خود متکی هستند و میزبان ده‌ها هزار پرسنل نظامی آمریکایی و چندین پایگاه بزرگ آمریکایی هستند.
از زمان حمله صدام حسین، رهبر سابق عراق، به کویت در سال ۱۹۹۰، هیچ جنگی در سرزمین‌های آن‌ها رخ نداده و دولت‌هایشان شهرت مقاصد امن برای گردشگران و سرمایه‌گذاران بین‌المللی را پرورش داده‌اند. اما پادشاهان حاکم بر کشورهای خلیج‌فارس مدت‌هاست که از تهدیدات امنیتی ایران می‌ترسیدند و تلاش می‌کردند با آن‌ها مقابله کنند، حتی در حالی که روابط خود را با همسایه خود توسعه می‌دادند.
قطر و عمان روابط به‌ویژه دوستانه‌ای با تهران دارند. شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، در یک کنفرانس مطبوعاتی روز سه‌شنبه گفت که پس از حمله، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، با امیر قطر صحبت کرده و «پشیمانی خود» را ابراز داشت.
عربستان سعودی و بحرین روابط خصمانه‌تری با ایران داشته‌اند و تا جایی پیش رفتند که در سال ۲۰۱۶ روابط دیپلماتیک را قطع کردند. دولت امارات متحده عربی موقعیت به‌ویژه پیچیده‌ای دارد، زیرا هم نگران تهدید امنیتی ایران است و هم یکی از بزرگترین شرکای تجاری آن به شمار می‌رود.
این تنش‌ها گاهی به رویارویی منجر شده است، مانند یمن، جایی که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در دهه ۲۰۱۰ یک پویش بمباران فاجعه‌بار را علیه شبه‌نظامیان حوثی مورد حمایت ایران به راه انداختند.
کشورهای خلیج‌فارس هراس دارند که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، هرچند که آن‌ها خواستار مقابله با این کشور از طریق دیپلماسی به جای اقدام نظامی شده‌اند. همچنین یک بعد فرقه‌ای نیز به این شکاف وجود دارد. چندین خانواده سلطنتی خلیج‌فارس، که سنی مذهب هستند، نگران این هستند که ایران با اکثریت شیعه، ایدئولوژی انقلابی خود را به شهروندان شیعه در جمعیت‌هایشان صادر کرده و ناآرامی ایجاد کند.
عبدالخالق عبدالله، دانشمند علوم سیاسی اماراتی، گفت: «ما سال‌ها و قرن‌هاست که در کنار ایران زندگی می‌کنیم. می‌دانیم که ایران چقدر دشوار است.»
هفته گذشته، هنگامی که مقامات سعودی، بحرینی و اماراتی با هیئت دوحزبی نمایندگان کنگره آمریکا دیدار کردند، یکی از بزرگترین نگرانی‌های خود را هدف قرار گرفتن نیروهای آمریکایی مستقر در کشورهایشان توسط شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران عنوان کردند، این را جیمی پانتا، نماینده دموکرات کالیفرنیا، گفت.
چنین سناریویی توجه را به حضور نظامی سنگین آمریکا که حاکمان خلیج‌فارس میزبان آن هستند، جلب خواهد کرد — یک مسئله حساس برای شهروندانشان. اما همچنین به این معنی است که منطقه آن‌ها «اساساً به مهره یا عرصه بازی این تنش‌ها» تبدیل می‌شود، به گفته خانم اسفندیاری.
با کمک سامانه‌های دفاعی آمریکا، تمام موشک‌های شلیک شده به قطر به جز یکی، رهگیری شدند. ساعاتی بعد، این امیرنشین اعلام کرد که به آقای ترامپ کمک کرده تا برقراری آتش‌بس بین ایران و اسرائیل را میانجیگری کند.
شیخ محمد در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «امیدواریم این مسئله در اسرع وقت مهار شود و این فصل را پشت سر بگذاریم.»
اما این حمله آسیب‌پذیری کشورهای خلیج‌فارس را، علیرغم ثروت و روابط امنیتی‌شان با ایالات متحده، برجسته کرد. آژیرهای هشدار در سراسر بحرین به صدا درآمد و حریم هوایی دبی، یکی از بزرگترین قطب‌های هوانوردی جهان، بسته شد.
بدر السیف، استادیار تاریخ در دانشگاه کویت، گفت: «دهه‌هاست که ما هشدار می‌دهیم این یک امکان است که تلاش کرده‌ایم از آن جلوگیری کنیم.»
حمله به پایگاه هوایی العدید در قطر خاطرات حمله پهپادی مورد حمایت ایران را که در سال ۲۰۱۹ به تأسیسات انرژی در عربستان سعودی اصابت کرد و به طور موقت نیمی از تولید نفت این پادشاهی را متوقف کرد، زنده کرد. آن حمله که در دوره اول ریاست جمهوری آقای ترامپ رخ داد، اغلب توسط مقامات سعودی به عنوان لحظه‌ای ذکر می‌شود که آن‌ها متوجه شدند حمایت آمریکا تا کجا پیش می‌رود و آن‌ها را به سمت ارتباط دیپلماتیک با ایران سوق داد. این کشورها در سال ۲۰۲۳ روابط خود را از سر گرفتند.
امارات و بحرین نیز به سمت ایران گرم شده‌اند و بعید نیست که حمله در قطر این نزدیک شدن را مختل کند.
آقای عبدالله گفت: «ارتباط با ایران، به هر قیمتی که شده، سیاست، استراتژی و مسیر آینده است.»
در عین حال، این حمله بر اتکای کشورهای خلیج‌فارس به ایالات متحده تأکید کرد — وابستگی‌ای که حاکمانشان با آن کاملاً راحت نیستند.
تنها چند سال پیش، مقامات سعودی و اماراتی در حالی که به عقب‌نشینی آمریکا از خاورمیانه می‌اندیشیدند، درباره جهانی چندقطبی و ضرورت توسعه یک سیاست خارجی مستقل‌تر صحبت می‌کردند. اکنون، مشخص است که ایالات متحده «به قوی‌ترین شکل ممکن به منطقه بازگشته است»، این را آقای عبدالله گفت.
او گفت: «فکر می‌کنم ما در دنیای تک‌قطبی گیر کرده‌ایم. قدرت‌های نوظهور رقیبی وجود دارند، اما همچنان واشنگتن است که حرف آخر را می‌زند.»
اسماعیل نار از دبی، امارات متحده عربی، سانجانا وارگس از لندن و آریجتا لایکا از نیویورک در تهیه این گزارش مشارکت داشتند.