تحلیلگران می‌گویند تصمیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، برای توقف عملیات نظامی اسرائیل در ایران بر اساس آتش‌بسی که با میانجیگری رئیس‌جمهور دونالد ترامپ انجام شد، ناشی از ترکیبی از خویشتن‌داری استراتژیک، فشار آمریکا و آسیب‌پذیری سیاسی در داخل بوده است؛ حتی با وجود آنکه مقامات اسرائیلی ادعا کردند اهداف کلیدی محقق شده‌اند.
ملاحظات عملیاتی
نخست، ملاحظات استراتژیک و عملیاتی، تصمیم اسرائیل برای پایان دادن به درگیری‌ها را شکل داد. سیما شاین، پژوهشگر ارشد در مؤسسه مطالعات امنیت ملی، به المانیتور گفت که از ابتدا، برنامه‌ریزان اسرائیلی یک عملیات کوتاه متمرکز بر حمله به توانایی‌های هسته‌ای و موشکی ایران را در نظر داشتند، نه درگیر شدن در یک جنگ طولانی‌مدت. او گفت: «اسرائیل برای یک عملیات کوتاه، حدود دو هفته، برنامه‌ریزی کرده بود. آتش‌بس پس از ۱۲ روز درگیری به نتیجه رسید، بنابراین کمی زودتر از برنامه بود.»
شاین اشاره کرد که رویکرد اسرائیل به طور قابل توجهی با عملیات آن در غزه یا لبنان متفاوت بود: «این نوع دیگری از جنگ است. بیشتر اهداف تعیین شده توسط دولت در واقع محقق شد. آنچه محقق نشد – یعنی حذف کامل پروژه هسته‌ای ایران – ظاهراً دست‌نیافتنی است.» او تأکید کرد که این محدودیت در زمان آغاز عملیات ۱۳ ژوئن درک شده بود.
یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی به المانیتور گفت که از همان ابتدا، اسرائیل پیش‌بینی می‌کرد که عملیات نظامی‌اش ممکن است دولت ایران را بی‌ثبات کند، اما منجر به فروپاشی آن نخواهد شد. بنابراین اهداف این مأموریت بر اساس همین امر تعریف شدند و بر حذف هرچه بیشتر برنامه هسته‌ای ایران – شامل دانش فنی – و همچنین قابلیت‌های موشکی بالستیک آن تمرکز داشتند. این منبع افزود که اسرائیل پس از مشخص شدن اینکه پیشرفت بیشتر از آنچه حاصل شده بود، بعید است، با آتش‌بس مواففقت کرد.
فشار آمریکا
شاین خاطرنشان کرد که اگرچه اسرائیل به هر حال قصد داشت عملیات را پس از تقریباً دو هفته به پایان برساند، اما تصمیم برای پذیرش پیشنهاد آتش‌بس به وضوح تحت فشار دولت ترامپ گرفته شد.
برای واشنگتن، حملات آمریکا به سایت‌های هسته‌ای در فردو، نطنز و اصفهان با هدف فلج کردن سریع برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از تشدید درگیری اسرائیل و ایران به یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر انجام شد. بنابراین، مذاکره برای آتش‌بس بلافاصله پس از حملات، برای توقف تشدید بیشتر ضروری بود. شاین گفت: «برای ترامپ، حمله آمریکا یک اقدام نظامی کوتاه و بسیار موفق بود که به او اجازه داد بدون درگیر شدن در جنگ پیش برود.»
بیلبوردهای سراسر اسرائیل با شعار «متشکریم، آقای رئیس‌جمهور» نشان‌دهنده قدردانی گسترده اسرائیلی‌ها از بمباران سه تاسیسات هسته‌ای توسط ترامپ بود. با چنین احساساتی که حاکم بود، نتانیاهو نمی‌توانست پیشنهاد آتش‌بس آمریکا را رد کند. میزان فشار آمریکا و نفوذ دولت بر تصمیم‌گیری اسرائیل در ساعات پس از توافق آتش‌بس آشکار شد. بر اساس گزارشی در آکسیوس، اسرائیل قصد داشت پس از نقض آتش‌بس توسط تهران با پرتاب سه موشک بالستیک، حملات گسترده‌ای را علیه ایران انجام دهد. با این حال، تحت فشار ترامپ، نتانیاهو موافقت کرد که پاسخ را به یک حمله کوچک به یک سایت راداری در غرب ایران محدود کند.
فشار آمریکا بر نتانیاهو به دو شکل اعمال شد: گفت‌وگویی شدید بین ترامپ و نتانیاهو، و پستی از ترامپ در حساب کاربری خود در تروث‌سوشیال که در آن آمده بود: «اسرائیل. آن بمب‌ها را رها نکنید. اگر این کار را بکنید، یک نقض بزرگ است. خلبانان خود را همین الان به خانه بازگردانید!»
سیاست داخلی
عامل سومی که ممکن است بر تصمیم نتانیاهو برای پذیرش آتش‌بس تأثیر گذاشته باشد، موقعیت سیاسی شکننده او پیش از حملات به ایران بود. اگرچه نخست‌وزیر توانسته بود اوایل همین ماه از تهدیدات جامعه فوق‌ارتدوکس که هدفشان سرنگونی دولت او بر سر مسئله بحث‌برانگیز خدمت سربازی اجباری برای مردان جوان فوق‌ارتدوکس بود، جلوگیری کند، اما تنش‌های زیربنایی حل نشده باقی ماندند. در حالی که نتانیاهو از تهدید رأی عدم اعتماد به دولتش در ۱۰ ژوئن جان سالم به در برد، چالش‌های سیاسی زیربنایی از بین نرفته بودند. او نه تنها باید بقای ائتلاف خود را تضمین می‌کرد، بلکه با خشم عمومی گسترده‌ای علیه شرکای فوق‌ارتدوکس و خودش نیز مواجه بود.
با این حال، علیرغم کاهش شدید محبوبیت او در نظرسنجی‌های عمومی طی آن بحران، محبوبیت نتانیاهو از آن زمان به طور قابل توجهی افزایش یافته است. نظرسنجی منتشر شده توسط کانال ۱۲ در روز سه‌شنبه نشان داد که حزب لیکود نتانیاهو در حال حاضر محبوب‌ترین حزب در اسرائیل است و پیش‌بینی می‌شود در صورت برگزاری انتخابات امروز، ۲۶ کرسی از ۱۲۰ کرسی کنست را به دست آورد؛ چهار کرسی بیشتر از نظرسنجی مشابهی که یک ماه پیش انجام شده بود.
با این حال، حمایت اسرائیلی‌ها از نتانیاهو و عملیات نظامی علیه ایران ممکن بود پایدار نباشد. این موضوع به احتمال زیاد در تصمیم نتانیاهو برای پذیرش آتش‌بس نقش داشته است. حملات ایران حداقل ۲۸ اسرائیلی را کشتند، بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر را مجروح کردند و هزاران نفر را آواره ساختند. این درگیری منجر به بسته شدن حریم هوایی اسرائیل شد و حدود ۱۰۰,۰۰۰ اسرائیلی را در خارج از کشور سرگردان گذاشت و اقتصاد کشور را به حالت توقف درآورد. اینکه اسرائیلی‌ها تا چه مدت این اختلال را تحمل می‌کردند، نامشخص است.
نیتزان هوروویتز، رئیس سابق حزب چپ‌گرای مرتز، به المانیتور گفت: «اسرائیل تقریباً دو سال است که در جنگ (در غزه) به سر می‌برد، بنابراین جامعه اسرائیل تحت تنش و فشار دائمی است. گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهد که اکثریت از عملیات علیه ایران حمایت می‌کنند، اما آسیب به جبهه داخلی قابل توجه بوده است، البته قربانیان را نیز نباید فراموش کرد. من معتقدم که بین آنچه در رسانه‌ها می‌بینیم و احساسات واقعی میلیون‌ها اسرائیلی که مجبور بودند این ۱۲ روز را ساعت‌ها در پناهگاه‌ها بنشینند، شکاف وجود دارد.»
نتانیاهو ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که پایان دادن به عملیات پس از ۱۲ روز – در حالی که حمایت عمومی علیرغم تلفات و خسارات همچنان قوی بود – عاقلانه‌تر از به خطر انداختن از دست دادن حمایت در صورت طولانی شدن درگیری بود. پس از آتش‌بس، روزنامه معاریو گزارش داد که نتانیاهو در حال بررسی برگزاری انتخابات زودهنگام است تا با تمرکز کارزار خود بر دستاوردهای اخیر ارتش، از تصویر بازسازی‌شده خود به عنوان «آقای امنیت» بهره‌برداری کند.
پیشروی در غزه
پس از آنکه دولت اسرائیل آتش‌بس با ایران را پذیرفت، یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون، خواستار پایان دادن به جنگ اسرائیل در غزه نیز شد. لاپید در شبکه X نوشت: «وقت آن است که آنجا نیز به آن پایان دهیم. گروگان‌ها را بازگردانید، به جنگ پایان دهید. اسرائیل باید بازسازی را آغاز کند.»
شاین تخمین زد که اسرائیل امیدوار است از دستاوردهای نظامی خود در ایران برای پیشبرد توافقی با حماس استفاده کند که شامل آزادی گروگان‌ها و آتش‌بس در غزه باشد. او خاطرنشان کرد که ایران تضعیف شده نمی‌تواند به طور مؤثر از حماس حمایت کند و این امر گروه را بیشتر تضعیف می‌کند.
شاین گفت: «بدیهی است که فشار قابل توجهی بر نتانیاهو برای دستیابی به توافق با حماس وجود دارد. آمریکایی‌ها نیز توافق می‌خواهند، همانطور که قطری‌ها، که در کنار مصر، مذاکرات بین طرفین را میانجیگری کرده‌اند، نیز همین را می‌خواهند.»
پس از اعلام آتش‌بس، ترامپ از دوحه به دلیل کمک به میانجیگری این توافق قدردانی کرد. اطلاع قبلی ایران مبنی بر یک حمله تلافی‌جویانه محدود به پایگاه نظامی آمریکا در العدید در قطر، به عنوان سیگنالی از تمایل آن به توافق آتش‌بس تفسیر شد. با نزدیک شدن دوحه به واشنگتن، احتمالاً این کشور همچنان نقش کلیدی در میانجیگری بین اسرائیل و حماس ایفا خواهد کرد.