سه سال پیش، ابراهیم ترائوره یک افسر دون‌پایه در نیروهای مسلح بورکینافاسو بود. امروز، او به عنوان قهرمانی ضد غربی و شگفت‌انگیز ظهور کرده است که در سرتاسر آفریقا و فراتر از آن، خودکفایی و تاب‌آوری را ترویج می‌دهد و طرفداران زیادی دارد.
از زمانی که در سال ۲۰۲۲ رهبر نظامی قبلی این کشور آفریقای غربی را سرنگون کرد و خود را رئیس‌جمهور نامید، ترائوره مورد تحسین بی‌سابقه‌ای از سوی مردم در سراسر قاره قرار گرفته است؛ تحسینی که از زمان نماد ضد آپارتاید نلسون ماندلا و نسل رهبران استقلال‌طلب، از رهبران آفریقایی دریغ شده بود.
ایوتونده ابیودون، تحلیلگر شرکت مشاوره تحقیقات ژئوپلیتیک SBM اینتلیجنس (مستقر در نیجریه) گفت: «بسیاری از آفریقایی‌ها از غرب دلسرد شده‌اند.» او افزود که ترائوره به چهره‌ای ضد امپریالیستی برای این احساسات تبدیل شده است.
روسیه تلاش کرده است تا او را جذب کند، زیرا او را راهی برای تسریع کاهش نفوذ فرانسه در کشورهای خشک منطقه ساحل (یک نوار وسیع از خشکی در مرزهای جنوبی صحرا) می‌بیند.
اما ترائوره برنامه خاص خود را برای احیای جنبش‌های پان‌آفریقایی گذشته دارد. موفقیت او در قرار دادن بورکینافاسو در موقعیت قوی‌تر و عقب راندن شورش طولانی‌مدت اسلام‌گرایان می‌تواند بر رویدادهای دیگر نقاط منطقه تأثیر بگذارد.
این مرد ۳۷ ساله به نظر می‌رسد که واقعاً محبوب است، زیرا مردم در سراسر منطقه از نسلی از رهبران سالخورده که به طور گسترده فاسد و وابسته به غرب تلقی می‌شوند، خسته شده‌اند.
در ماه آوریل، هزاران شهروند بورکینافاسو در همبستگی با ترائوره به خیابان‌های واگادوگو، پایتخت، ریختند، پس از آنکه یک ضد کودتای ادعایی برای برکناری او از قدرت شکست خورد.
معترضان همچنین از اظهارات ژنرال مایکل لنگلی، رئیس فرماندهی آفریقای ایالات متحده (AFRICOM)، که ترائوره را به سوءاستفاده از ذخایر طلای کشور متهم کرده بود، خشمگین بودند. طرفداران ترائوره اظهارات لنگلی را بهانه‌ای برای مداخله غرب دانستند و اعضای دیاسپورای آفریقایی برای نشان دادن حمایت خود از او، راهپیمایی‌های همبستگی برگزار کردند.
در لندن، حامیان ترائوره بنرهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده بود: «دست از منابع آفریقا بردارید، دست از ابراهیم ترائوره بردارید.» در جامائیکا، تظاهراتی در مقابل سفارت ایالات متحده در کینگستون و در ساحل شمالی در مونتگو بی برگزار شد، جایی که معترضان آواز می‌خواندند، طبل می‌نواختند و ترائوره را «آزادکننده سیاه‌پوستان» نامیدند.
ریکشاه‌های موتوری، که وسیله‌ای رایج حمل‌ونقل در میان مردم کارگر هستند، عکس‌هایی از ترائوره کلاه به سر را در نایروبی، شهری در آن سوی قاره، نمایش می‌دهند.
بخشی از جذابیت ترائوره از این واقعیت ناشی می‌شود که او خود را شبیه هموطنش و رهبر پان‌آفریقایی‌گرا، توماس سانکارا، جلوه می‌دهد.
سانکارا که اغلب «چه گوارای آفریقا» نامیده می‌شود، جمهوری ولتای علیا (Republic of the Upper Volta) را به بورکینافاسو یا «سرزمین مردم راست‌قامت» تغییر نام داد و پیش از ترور در سال ۱۹۸۷، تلاش کرد کشور را خودکفاتر کند. ترائوره با الگوبرداری از او، علاقه به سانکارا و پان‌آفریقاگری او را احیا کرده است. ماه گذشته، یک روزنامه منتشر شده توسط «ملت اسلام» (Nation of Islam)، جنبش مذهبی و سیاسی سیاه‌پوستان مالکم ایکس و لوئیس فراخان، عکس‌های ترائوره و سانکارا را در کنار یکدیگر در صفحه اول خود قرار داد.
با این حال، ترائوره عمدتاً با وعده بهبود امنیت به قدرت رسید.
او در مقام یک کاپیتان، سرهنگ دوم پاول-هنری سانداگو دامیبا (Paul-Henri Sandaogo Damiba) را که هشت ماه قبل از آن یک دولت غیرنظامی را سرنگون کرده بود، از قدرت برکنار کرد. هم ترائوره و هم دامیبا اقدامات خود را با متهم کردن پیشینیان خود به عدم موفقیت در مهار شورش‌های دوقلوی اسلام‌گرایان وابسته به القاعده و دولت اسلامی توجیه کرده بودند.
به گفته تحلیلگران، ترائوره از آن زمان بر موجی از نارضایتی عمومی از فرانسه، قدرت استعماری سابق، سوار شده است که دخالت مستمرش در زندگی سیاسی و اقتصادی مستعمرات سابقش در غرب آفریقا، نارضایتی ایجاد کرده است.
در اقدامی محبوب، ترائوره نیروهای فرانسوی را که قادر به مهار شورش‌ها نیز نبودند، اخراج کرد. کلاه سبزهای آمریکایی، که اندکی پیش از کودتا برای آموزش کماندوهای محلی وارد شده بودند، پس از کودتا کمک نظامی را متوقف کردند.
ترائوره با در دست گرفتن ردای پوپولیستی، قراردادهای بین‌المللی استخراج طلا را مجدداً مذاکره کرد تا سهم بیشتری از درآمد را برای دولت تضمین کند. او تراکتورها و کود ارزان‌قیمت را به کشاورزان توزیع کرد و کارخانه‌هایی مانند کارخانه فرآوری گوجه‌فرنگی و اولین پالایشگاه طلای کشور را ساخت – تلاش‌هایی برای حفظ مشاغل ارزش‌افزوده در داخل کشور.
بر اساس نظرسنجی سال گذشته «آفروبارومتر» (Afrobarometer)، یک نظرسنجی مستقر در غنا، اکثریت مردم بورکینافاسو از حکومت نظامی به عنوان بهترین راه برای مبارزه با نخبگان غیرنظامی فاسد حمایت کردند. این نظرسنجی نشان داد که در سراسر قاره، بیش از نیمی از آفریقایی‌ها مایل به تحمل مداخله نظامی در سیاست بودند، اگر «رهبران منتخب از قدرت برای اهداف خود سوءاستفاده کنند». با این حال، دو سوم، حکومت نظامی را به عنوان سیستم پیش‌فرض حکومت رد کردند.
تحلیلگران می‌گویند ترائوره با قرار دادن زمین تحت کنترل دولت، باطل کردن تخصیص‌های قبلی زمین که به نفع مشاغل کشاورزی بود و به رسمیت شناختن حقوق عرفی جوامع روستایی، حمایت قوی فقیران روستایی کشور را به دست آورده است. به گفته لوک دامیبا، تحلیلگر بورکینافاسو، حامیان این اقدامات را تلاشی برای خنثی کردن دهه‌ها سیاست‌های زمین که سرمایه‌گذاران شرکتی را بر کشاورزان خرده‌پا ترجیح می‌داد، می‌دانند.
سیاست‌های جدید زمین نیز او را مورد علاقه جوانان قرار داده است، که از وعده او مبنی بر تخصیص زمین و آموزش کشاورزی استقبال کرده‌اند.
تحلیلگران می‌گویند بخش‌هایی از طبقات تحصیل‌کرده و شهری بورکینافاسو، از جمله دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و فعالان جامعه مدنی، نگرانند که ترائوره قصد بازگرداندن کشور به دولت غیرنظامی منتخب را ندارد. ترائوره انتخابات برنامه‌ریزی شده برای سال گذشته را تا سال ۲۰۲۹ به تعویق انداخته و می‌گوید رای‌گیری زمانی برگزار خواهد شد که ارتش قلمرو کافی را از جهادی‌ها پس گرفته باشد تا همه شهروندان بتوانند رای دهند.
مانند رهبران جنبش‌های آزادی‌بخش آفریقا در دهه ۱۹۶۰، ترائوره نیز با مسکو رابطه نزدیکی برقرار کرده است.
ماه گذشته، او در رژه مسکو که نقش اتحاد جماهیر شوروی را در شکست آلمان نازی جشن می‌گرفت، شرکت کرد.
دیده‌بان دموکراسی دیجیتال آفریقا (African Digital Democracy Observatory)، یک سازمان غیرانتفاعی، می‌گوید روسیه در بورکینافاسو عملیات نفوذی را آغاز کرده است که شامل ایستگاه‌های رادیویی محلی طرفدار مسکو و همچنین رویدادهای ورزشی و موسیقایی می‌شود. بر اساس گزارش سال ۲۰۲۳ سازمان دیده‌بان «آل آیز آن واگنر» (All Eyes on Wagner) مستقر در پاریس، محتوای پولی ستایش‌آمیز از ترائوره نیز پس از به قدرت رسیدن او در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی طرفدار روسیه ظاهر شد.
در یک پرتره از ترائوره، زیرنویسی نوشته شده بود: «اجازه دادن به مردم بورکینافاسو برای خواب آرام و زندگی بدون گرسنگی. اینها جاه‌طلبی‌های اوست. این مرد سزاوار بزرگترین احترام است.» این پست‌ها به طور گسترده در سراسر قاره توسط گروه واگنر، نیروی مزدور روسی فعال در آفریقا، منتشر شد، اگرچه تنها یک پنجم جمعیت بورکینافاسو به اینترنت دسترسی دارند و تنها ۱۲ درصد از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، که تأثیر کمپین‌های آنلاین در داخل کشور را محدود می‌کند.
روسیه علاقه آشکاری به جلب نظر ترائوره دارد. این کشور که توسط تحریم‌های غرب فلج شده است، برای تقویت اقتصاد در حال تقلاست و حضور خود را در غرب آفریقا از طریق پیمان‌های «منابع در ازای امنیت» گسترش داده است، به این صورت که مربیان نظامی، واحدهای مزدور و کمپین‌های رسانه‌ای را در ازای حقوق استخراج معدن ارائه می‌دهد.
بورکینافاسو، یکی از تولیدکنندگان اصلی طلا، با شرکت روسی نوردگلد (Nordgold) قراردادی بست که ۸۵ درصد از سهام یک پروژه استخراج طلا را به دست آورد. دولت، که ۱۵ درصد از مالکیت را حفظ کرد، انتظار دارد این پروژه طی یک دوره هشت ساله ۱۰۱ میلیون دلار به خزانه کشور کمک کند.
با این حال، برخلاف کشورهایی مانند مالی یا جمهوری آفریقای مرکزی که مزدوران مسکو نقش کلیدی در محافظت از رژیم‌های محلی ایفا می‌کنند، ترائوره تمایلی به پذیرش حضور نظامی روسیه در خاک کشورش نداشته است. به گفته مقامات سابق و فعلی فرانسوی و بورکینافاسو، یک گروه ۴۰۰ نفره از مزدوران روسی، که سال گذشته با سروصدای فراوان وارد واگادوگو شدند، ظرف سه ماه آنجا را ترک کردند.
یکی از وزرای سابق دولت بورکینافاسو گفت: «ترائوره احساس می‌کند ارتش ضامن حفظ حاکمیت کشورش است. مزدوران روسی مورد علاقه او نیستند.»
با این حال، نقطه ضعف ترائوره ممکن است همان موضوعی باشد که او برای توجیه قدرت‌گیری خود از آن استفاده کرد: امنیت.
خشونت از زمان تصرف قدرت بدتر شده است.
بیش از ۱۷,۰۰۰ نفر در خشونت‌های شورشی از زمان به قدرت رسیدن ترائوره کشته شده‌اند – بیش از سه برابر تعداد تلفات سه سال پایانی حکومت غیرنظامی، بر اساس تحلیل مرکز مطالعات استراتژیک آفریقا (Africa Center for Strategic Studies)، بخشی از دانشگاه دفاع ملی پنتاگون. این مرکز داده‌های پروژه داده‌های مکان و رویداد درگیری مسلحانه (Armed Conflict Location & Event Data Project)، یک سازمان غیرانتفاعی ناظر مستقر در ایالات متحده، را تحلیل کرده است.
در ماه اوت، جهادی‌ها صدها روستایی را در بارسالوگو (Barsalogho)، شهری دورافتاده در شمال مرکزی بورکینافاسو، قتل عام کردند.
گروه‌های حقوق بشری گزارش می‌دهند که ارتش بورکینافاسو در دوران حکومت ترائوره دست به اعدام‌های فراقانونی و بازداشت‌های خودسرانه زده و از یک قانون اضطراری برای اجباری کردن خدمت سربازی غیرنظامیان، از جمله منتقدان و فعالان، برای سرکوب مخالفان استفاده کرده است.
مقامات بورکینافاسو به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
ابیودون، تحلیلگر مستقر در نیجریه، گفت: «این نمادگرایی و مشروعیت مردمی که او اکنون از آن برخوردار است، احتمالاً اگر در وضعیت امنیتی و شرایط اقتصادی مردم بورکینافاسو تا آن زمان بهبودی حاصل نشود، از بین خواهد رفت.»
برای برقراری ارتباط با کارولین کیمئو، به آدرس [email protected] و با بنوآ فوکن، به آدرس [email protected] ایمیل بفرستید.