زندگی برای رضا خندان از زمانی که زندان اوین تهران، محل حبس او، در ۲۳ ژوئن مورد حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت، بدتر شده است. شب بعد، این فعال حقوق بشر ۶۰ ساله – که در سال ۲۰۲۴ به دلیل حمایت از جنبش زن، زندگی، آزادی دستگیر شده بود – به زندان دیگری در جنوب پایتخت منتقل شد، جایی که او به خانواده‌اش گفته است شرایط تحمل‌ناپذیر است.
مهراوه خندان، دخترش، گفت: «پدرم و دیگران تخت ندارند و مجبورند روی زمین بخوابند. او یک بار وقتی بیدار شد شش هفت حشره ساس را در پتویش پیدا کرد.» او شرایط بهداشتی زندان را «وحشتناک» توصیف کرد.
خانواده‌های زندانیان سیاسی در ایران می‌گویند شرایط از پایان جنگ ۱۲ روزه بدتر شده است و آنها نگرانند که بازداشت‌شدگان آسیب‌پذیر قربانی سرکوب گسترده‌تری شوند که فعالان می‌گویند توسط مقامات ایرانی اعمال می‌شود، کسانی که مشروعیت‌شان با عملیات نظامی اسرائیل متزلزل شده است.
درگیری‌ها در ۱۳ ژوئن با رگبار صدها حمله هوایی اسرائیل آغاز شد که اسرائیل مدعی بود هدف آن جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. ایران به سرعت با رگبار موشک‌های بالستیک و پهپادها پاسخ داد. این جنگ هوایی ایالات متحده را نیز درگیر کرد و تا زمانی که دو طرف بر سر آتش‌بس به توافق رسیدند ادامه یافت.
تعداد نامعلومی از زندانیان توسط مقامات ایرانی به دیگر مراکز بازداشت منتقل شدند؛ این امر پس از حمله اسرائیل به زندان اوین که منجر به کشته شدن ۷۱ نفر، از جمله تعدادی در زندان و دیگران در حوالی آن شد، صورت گرفت. از سرنوشت بسیاری اطلاعی در دست نیست، اما کسانی که با بستگان خود تماس گرفته‌اند، گفته‌اند که زندان‌های جدیدشان حتی بدتر از اوین هستند که به دلیل شکنجه زندانیان سیاسی بدنام بود.
مهراوه که در آمستردام مستقر است، گفت: «تنها آب پخت و پز موجود برای زندانیان تا یکشنبه شور بود. [و] در روزهای اخیر شاهد ناپدید شدن چندین زندانی بوده‌ایم که پیش از این با مجازات اعدام یا حبس‌های طولانی‌مدت مواجه بودند.»
بسیاری از خانواده‌ها از عزیزان خود خبری ندارند، زیرا صف‌های طولانی برای تعداد معدود تلفن‌های موجود در بازداشتگاه‌ها تشکیل شده است. آسو عزیزی، برادر پخشان عزیزی، امدادگر کرد که در انتظار اعدام است، گفت که دو روز است از او خبری ندارد.
او و سایر زنان به زندان قرچک منتقل شده‌اند، زندانی که مملو از جمعیت و غیربهداشتی توصیف می‌شود. آسو گفت: «متاسفانه آنها حتی نتوانستند وسایل شخصی و بهداشتی خود را با خود ببرند.»
علاوه بر شرایط غیربهداشتی، آسو وحشت‌زده است که مقامات ممکن است حکم اعدام خواهرش را تسریع کنند؛ حکمی که او در ژوئیه ۲۰۲۴ «تنها در ارتباط با فعالیت‌های صلح‌آمیز بشردوستانه و حقوق بشری‌اش» طبق گفته عفو بین‌الملل، دریافت کرده است. مقامات ایرانی او را به اتهام شورش مسلحانه علیه دولت متهم کرده‌اند.
آسو گفت: «نگرانی وجود دارد که همانطور که روند رسیدگی به پرونده او بسیار عجولانه و سریع بود و این حکم تنها در سه روز تأیید شد، اکنون نیز این حکم را برای ایجاد رعب و وحشت در میان مردم اجرا کنند.»
همزمان با وخامت اوضاع در زندان، فعالان و ساکنان تهران نیز از موجی از سرکوب خبر داده‌اند که کشور را از تبعات جنگ متأثر کرده است. نیروهای امنیتی در سراسر کشور ایست و بازرسی ایجاد کرده‌اند و عابران را متوقف کرده، تلفن‌های همراهشان را بررسی می‌کنند و گاهی افراد را بر اساس فعالیت‌های آنلاینشان بازداشت می‌کنند.
این سرکوب امنیتی در حالی صورت می‌گیرد که مقامات ایرانی با نفوذ گسترده اطلاعاتی اسرائیل به نیروهای خود و موجی از انتقادات آنلاین دست و پنجه نرم می‌کنند.
به گفته رسانه‌های دولتی ایران، ۷۰۰ نفر به اتهام همکاری با اسرائیل در طول جنگ ۱۲ روزه دستگیر شده‌اند. مرکز حقوق بشر در ایران (CHRI) مستقر در نیویورک اعلام کرده است که صدها نفر دیگر در تهران دستگیر و شش نفر به اتهام جاسوسی اعدام شدند.
مجلس ایران در حال بررسی لایحه‌ای است که اجازه استفاده گسترده‌تر از مجازات اعدام را برای متهمان به همکاری با قدرت‌های خارجی می‌دهد، با اشاره خاص مقامات قضایی به جاسوسی با اسرائیل.
هادی قائمی، مدیر اجرایی CHRI، گفت: «مقامات ایرانی افراد را بدون علت یا دسترسی به وکیل، در سلول انفرادی زندانی می‌کنند و آنها را با اتهامات 'امنیت ملی' به پای چوبه دار می‌فرستند تا مردم را بترسانند و کنترل را دوباره برقرار کنند.»
سیستم زندان‌های ایران، به ویژه برای زندانیان سیاسی، مبهم است. سیستم قضایی با دادگاه‌های مخفی و اتهامات شکنجه دست و پنجه نرم می‌کند. ردیابی بازداشت‌شدگان در دستگاه امنیتی پیچیده ایران اغلب یک چالش است.
برای خانواده‌های زندانیان سیاسی ایران، روزهای آینده پر از ترس خواهد بود. مهراوه گفت: «واضح است که موج جدیدی از سرکوب شدید آغاز شده، شدیدتر از همیشه. ما عمیقاً نگرانیم.»