آنچه میخوانید گزیدهای از بولتن "المانیتور واشنگتن" است که در آن آخرین تحولات دیپلماسی ایالات متحده و خاورمیانه را بررسی میکنیم. برای خواندن خبرنامه کامل، اینجا ثبت نام کنید.
نیویورک — چانهزنیهای ایران برای جلوگیری از تحریمهای بازگشتی آغاز شده است.
مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران روز چهارشنبه اظهار داشت که ادامه مشارکت ایران در توافق جهانی عدم اشاعه بستگی به این دارد که آیا اروپا تهدید خود مبنی بر اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل را عملی خواهد کرد یا خیر.
کاظم غریبآبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، پیش از دور جدید مذاکرات هستهای در استانبول که قرار است روز جمعه برگزار شود، با خبرنگاران در نیویورک صحبت کرد. در این نشست، او و مذاکرهکنندگان اروپایی برای اولین بار پس از حمله هواپیماهای جنگی آمریکا به سایتهای هستهای ایران در ماه گذشته، دیدار خواهند کرد.
غریبآبادی گفت: "نشست روز جمعه مهم است. اروپاییها نباید به سازوکار بازگشت تحریمها به عنوان ابزاری برای فشار بر ایران اعتقاد داشته باشند. این کار نتیجه معکوس خواهد داشت."
کشورهای E3 شامل فرانسه، بریتانیا و آلمان هشدار دادهاند که مگر آنکه پیشرفت چشمگیری در مهار برنامه هستهای به سرعت پیش رونده ایران حاصل شود، آنها تا پایان ماه اوت تحریمهای سازمان ملل را دوباره اعمال خواهند کرد.
سازوکار بازگشت تحریمها (snapback mechanism) که در توافق هستهای ۲۰۱۵ (برجام) گنجانده شده و پرزیدنت دونالد ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود آن را ترک کرد، میتواند توسط هر یک از امضاکنندگان باقیمانده توافق فعال شود. شورای امنیت پس از فعال شدن این سازوکار، ۳۰ روز فرصت دارد تا در مورد ادامه لغو تحریمها رأیگیری کند. اگر این قطعنامه به تصویب نرسد، تحریمهای قدیمی سازمان ملل علیه ایران به طور خودکار بازگردانده میشوند.
توانایی E3 برای اعمال این گزینه در تاریخ ۱۸ اکتبر به پایان میرسد.
اِلی گِرانمایه، عضو ارشد سیاستگذاری و معاون برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا، گفت: "پیام تا کنون این بوده است که ما از آن استفاده خواهیم کرد — آن را از دست نخواهیم داد."
گرانمایه افزود: "در خلوت، E3 درک میکند که حتی اگر از این سازوکار استفاده کنند، تمام اهرمهای باقیمانده خود را که با ایرانیان دارند، از دست خواهند داد."
برای حفظ این اهرم فشار، آنها در حال بررسی ارائه یک تأخیر یکباره در بازگشت تحریمها به ایران هستند، که احتمالاً مشروط به موافقت ایران با بازرسیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) و از سرگیری تعامل با ایالات متحده خواهد بود. برای تحقق این امر، بریتانیا و فرانسه میتوانند قطعنامه جدیدی را در شورای امنیت ارائه دهند که مهلت بازگشت تحریمها را به تعویق بیندازد.
در پاسخ به این سؤال که آیا ایران به دنبال تأخیر در بازگشت تحریمهاست، غریبآبادی پاسخ قاطعی نداد: "من این ایده را میشنوم. بهترین راه حل برای جلوگیری از بازگشت تحریمها، تمدید آن نیست؛ بلکه از طریق دیپلماسی است."
مقامات ایرانی اشاره کردهاند که به اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل به شدت پاسخ خواهند داد، از جمله با خروج از معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) که برای جلوگیری از گسترش سلاحهای هستهای طراحی شده است. خروج ایران از این معاهده ۱۹۷۰ به این معنی خواهد بود که ایران دیگر ملزم به رعایت هنجارهای بینالمللی در مورد برنامه هستهای خود نیست، و اساس قانونی نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر فعالیتهای هستهای ایران پایان مییابد.
غریبآبادی گفت: "من خروج از NPT را رد نکردهام. این گزینه هنوز روی میز است."
روند ۹۰ روزه خروج که توسط معاهده منع گسترش مشخص شده است، فرصتی برای دیپلماسی فراهم میکند و به ایران اجازه میدهد در صورت پیشرفت معنادار با ایالات متحده یا شرکای اروپایی، در تصمیم خود تجدید نظر کند.
در مصاحبههای اخیر، استیو ویکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، از لزوم یک "توافق صلح جامع" با ایران صحبت کرده است. گرانمایه گفت که اگر دو طرف به میز مذاکره بازگردند، حملات نظامی چشمگیر آمریکا به سایتهای هستهای ایران در نطنز، اصفهان و فردو در ماه گذشته ممکن است در واقع "مجالی برای ایالات متحده و ایران برای ورود به نوعی پیمان عدم تجاوز" مشابه توافقنامه سنگاپور که توسط ترامپ و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی در سال ۲۰۱۸ امضا شد، ایجاد کرده باشد.
غریبآبادی به خبرنگاران گفت که ایران از آن زمان چندین درخواست از آمریکا برای از سرگیری مذاکرات غیرمستقیم دریافت کرده است، اما در مورد اعتماد به دولت آمریکا به عنوان یک شریک مذاکرهکننده پس از اینکه ترامپ فاش کرد از قبل از برنامه اسرائیل برای حمله به اهداف نظامی و هستهای ایران مطلع بوده است، نامطمئن است.
در یک تحول مثبت، غریبآبادی روز چهارشنبه اعلام کرد که ایران به یک تیم فنی آژانس بینالمللی انرژی اتمی اجازه بازدید از ایران را در هفتههای آینده خواهد داد، اما گفت که آنها اجازه بازرسی از سایتهای هستهای را نخواهند داشت.
محل نگهداری بخشی از ذخایر اورانیوم غنیشده ایران، که پیشتر در تأسیسات اصفهان پیش از حملات قرار داشت، اکنون برای بازرسان نامشخص است. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بینالمللی بحران، گفت که برای اینکه ایرانیان دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را به سایتهای هستهای خود بازگردانند، تضمینهایی میخواهند که تنها ایالات متحده میتواند ارائه دهد.
واعظ گفت: "ایرانیان درخواست تضمینهای امنیتی دارند، زیرا ترس آنها این است که اگر آژانس بینالمللی انرژی اتمی بازگردد و مواد هستهای مفقود شده را حسابرسی کند، اساساً هدفی را برای دور دیگری از حملات اسرائیل و آمریکا به ایران ترسیم میکنند."
وی گفت یک احتمال این است که ایالات متحده یک قطعنامه شورای امنیت را برای رسمیت بخشیدن به آتشبس کنونی ایران با اسرائیل در ازای تعلیق ادامه غنیسازی اورانیوم ایران در طول مذاکرات، هدایت کند. واعظ این سؤال را مطرح کرد که آیا مذاکرات روز جمعه بین ایران و اروپاییها تا این حد پربار خواهد بود یا خیر، زیرا "بازیگر اصلی در اتاق حضور ندارد، که همان ایالات متحده است."