چگونه یک عملیات سیا علیه القاعده، یک شهروند آمریکایی را در افغانستان به دام انداخت

• طالبان علی‌رغم شواهد، بازداشت حبیبی را انکار می‌کند و تلاش‌های آمریکا برای آزادی او را دشوار ساخته است.
• منابع فاش کردند که عملیات سیا برای هدف قرار دادن الظواهری با بازداشت حبیبی مرتبط است.
• آمریکا ۵ میلیون دلار پاداش برای آزادی حبیبی پیشنهاد می‌کند؛ دولت ترامپ تلاش‌ها را افزایش داده است.

واشنگتن، ۹ اوت (رویترز) - محمود حبیبی، شهروند تابعیت‌گرفته آمریکایی، در حالی که جمعیت نظاره‌گر بودند، در تویوتا لندکروز خود توسط نیروهای طالبان محاصره شد. طالبان دیگری نیز با شکستن در آپارتمان او در کابل، لپ‌تاپ و مدارکش را با خود بردند.

بر اساس چندین اظهارنامه شاهدان در اختیار دولت آمریکا که رویترز به آن‌ها دست یافته، حبیبی در حالی که چشم‌بند به چشم داشت در صندلی عقب خودرو، به همراه راننده‌اش توسط افراد مسلحی با نشانه‌های سازمان مخوف استخبارات طالبان، موسوم به ریاست عمومی استخبارات (GDI)، به محلی نامعلوم برده شد.

دولت طالبان در افغانستان، بازداشت حبیبی ۳۷ ساله، رئیس سابق هوانوردی ملکی افغانستان را انکار می‌کند. حبیبی پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱، در حالی که وقت خود را بین آمریکا و کابل برای کار در یک شرکت خصوصی تقسیم می‌کرد، تابعیت آمریکا را دریافت کرده بود. طالبان همچنین می‌گوید سه سال پس از ناپدید شدن او، از محل نگهداری وی اطلاعی ندارند.

این ادعاها توسط اظهارات شاهدان و شواهد دیگر، از جمله داده‌های رصد شده از تلفن همراه حبیبی، که یک مقام آمریکایی و یک مقام سابق آمریکایی آشنا با موضوع به رویترز توضیح دادند، نقض می‌شود.

انکار طالبان، معمایی برای اف‌بی‌آی (FBI) ایجاد کرده است که مسئول تلاش‌های دولت آمریکا برای آزادی اوست؛ و همچنین برای وزارت امور خارجه که بازداشت حبیبی را مانعی عمده برای بررسی افزایش تعامل با افغانستان، سه سال پس از دستگیری او در ۱۰ اوت ۲۰۲۲، می‌داند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده در خارج از کشور را در اولویت قرار داده و تاکنون ده‌ها نفر از جمله از افغانستان، روسیه و ونزوئلا را آزاد کرده است.

پرونده حبیبی – تنها آمریکایی شناخته‌شده بازداشت‌شده در این کشور – تاکنون دشوارتر حل شده است.

این گزارش جامع‌ترین روایت تاکنون از شرایط دستگیری حبیبی است و شامل جزئیات ناگفته‌ای است.

از جمله، مصاحبه با مقام فعلی و سابق آمریکایی آشنا با این پرونده، فاش می‌کند که طالبان احتمالاً حبیبی را بازداشت کرده‌اند، زیرا سیا (CIA) به شرکتی که او در آن کار می‌کرد، نفوذ کرده بود. این منابع می‌گویند که سازمان جاسوسی آمریکا به یکی از دوربین‌های امنیتی این شرکت دسترسی یافته بود که به آن‌ها کمک کرد تا ایمن الظواهری، رهبر القاعده، را در یک مهمان‌خانه در کابل شناسایی کنند.

بازداشت حبیبی ۱۰ روز پس از آن صورت گرفت که الظواهری – آخرین توطئه‌گر اصلی حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به ایالات متحده – به طور چشمگیری توسط یک حمله پهپادی آمریکا به مهمان‌خانه، که توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین ترامپ، دستور داده شده بود، ترور شد.

در آن زمان، مقامات آمریکایی به خبرنگاران توضیح دادند که این یک عملیات سیا بوده است. منابع آمریکایی به رویترز گفتند که حبیبی از توطئه سیا بی‌خبر بوده و پس از بازگشت به کابل از یک سفر کاری به دبی پس از ترور، بدون اطلاع از خطری که در کمینش بود، به اشتباه بازداشت شد.

سیا، طالبان، کاخ سفید و کارفرمای حبیبی، شرکت ARX Communications مستقر در ویرجینیا، به درخواست‌های دقیق برای اظهارنظر در مورد این گزارش پاسخ ندادند. ARX قبلاً اعلام کرده بود که نه خودش و نه زیرمجموعه‌هایش در حمله به الظواهری دخالتی نداشته‌اند. رویترز نتوانست به طور مستقل تأیید کند که حبیبی از این توطئه مطلع بوده یا خیر.

سخنگوی وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای به رویترز خواستار آزادی فوری حبیبی شد.

سخنگو گفت: "ما می‌دانیم که طالبان محمود حبیبی را تقریباً سه سال پیش ربودند."

بر اساس یکی از اظهارات در اختیار دولت آمریکا که رویترز به آن دست یافته، یک همکار حبیبی که با او بازداشت و سپس آزاد شد، او را در مقر GDI دیده و شنیده است که در اتاقی مجاور از او پرسیده می‌شود که آیا برای سیا کار می‌کرده یا در حمله به الظواهری دست داشته است.

سپس، در ماه‌های ژوئن و اوت ۲۰۲۳، دولت آمریکا تشخیص داد که تلفن همراه او در مقر GDI روشن شده است، مقام آمریکایی و مقام سابق گفتند.

رویترز نتوانست با شاهدانی که اظهارات کرده‌اند، از جمله همکار حبیبی، تماس بگیرد یا صحت روایت آن‌ها از بازداشت حبیبی را تأیید کند. مقام آمریکایی آشنا با موضوع گفت که بخش‌هایی از این اظهارات در پاسخ به انکار مکرر طالبان در مورد بازداشت حبیبی، به آن‌ها ارائه شده است.

در حالی که حبیبی و خانواده‌اش یکشنبه، سومین سالگرد دستگیری او را گرامی می‌دارند، دولت ترامپ تلاش‌ها برای آزادی او را تشدید کرده است، از جمله ارائه پاداش ۵ میلیون دلاری برای اطلاعات. اما تاکنون، به نظر نمی‌رسد او به آزادی نزدیک‌تر شده باشد، منابع آمریکایی گفتند.

احمد، برادر بزرگتر حبیبی، گفت: "خانواده ما امید تازه‌ای دارند که تیم ترامپ موفق خواهد شد."

احمد گفت که اگر سیا به ARX دستور داده بود که به برادرش هشدار دهد بازگشت بسیار خطرناک است، او هرگز چهار روز پس از ترور الظواهری به کابل نمی‌رفت.

احمد گفت: "هیچ کس به او چیزی نگفت. نه شرکت، نه سیا و نه هیچ کس دیگر. بنابراین، او فقط برگشت."

به گفته این مقام آمریکایی، دولت آمریکا رسماً حبیبی را گروگان می‌داند، زیرا بازداشت و محل نگهداری او توسط طالبان تأیید نشده است. این مقام و مقام سابق، به دلیل حساسیت پرونده، با شرط ناشناس ماندن صحبت کردند.

در پاسخ به درخواست اظهارنظر، اف‌بی‌آی اعلام کرد که به همراه شرکای خود در سایر وزارتخانه‌های آمریکایی درگیر در بازیابی گروگان، "متعهد به بازگرداندن حبیبی به خانواده‌اش" است.

طالبان پیشنهاد مبادله حبیبی با محمد رحیم افغانی، معاون اسامه بن لادن، آخرین تبعه افغان زندانی در زندان نظامی گوانتانامو را که سال گذشته مطرح شد، رد کردند.

مقامی که خواست نامش فاش نشود، برای بحث در مورد این پرونده گفت: "ما هم از طریق تشویق و هم از طریق فشار تلاش کرده‌ایم."

این مقام گفت: طالبان "عملاً دیوار می‌کشند."

به گفته مقامات فعلی و سابق آمریکا که جزئیات ناگفته‌ای از چگونگی هدف قرار دادن رئیس القاعده توسط سازمان جاسوسی را ارائه دادند، سیا به عنوان بخشی از عملیات علیه الظواهری، به گروه مشاوره آسیا (ACG)، زیرمجموعه ARX، نفوذ کرد. رویترز این جزئیات را به سیا، ACG و ARX ارائه کرد و درخواست اظهارنظر کرد، اما پاسخی دریافت نکرد.

منابع گفتند که ACG، که شرکت مادر آن در هرندون، ویرجینیا، مستقر است، قراردادی برای نصب برج‌های تلفن همراه در اطراف کابل داشت. آن‌ها گفتند که دوربین‌های مداربسته برای محافظت از این سازه‌ها بر روی برج‌ها نصب شده بودند.

منابع گفتند که یکی از این دوربین‌ها به سمت خانه‌ای نشانه رفته بود که مقامات آمریکایی آن را به سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان در آن زمان و حال، در قلب منطقه دیپلماتیک کابل، در فاصله کوتاهی از سفارتخانه‌های تعطیل شده بریتانیا و آمریکا، مرتبط می‌دانند.

منابع گفتند که دوربین ویدئوهایی به سیا ارسال کرده که حضور الظواهری در این اقامتگاه را تأیید می‌کند.

آن‌ها گفتند که این تأیید به سازمان کمک کرد تا اسلام‌گرای مصری را با دو موشک هل‌فایر R9X شلیک‌شده از پهپاد در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲، هنگامی که او به بالکن آمد، به قتل برساند. همسر و خانواده او از حمله جان سالم به در بردند.

در حالی که مقامات دولت بایدن در آن زمان عملیات پهپادی سیا برای کشتن الظواهری با موشک‌های هل‌فایر را توصیف کرده بودند، جزئیات عملیات این سازمان در محل، از جمله حضور دوربین و نقش آن در شناسایی الظواهری، قبلاً فاش نشده بود.

به گفته احمد، محمود حبیبی در روز دستگیری خود در آپارتمانش در محله شیرپور کابل در حال بسته‌بندی برای بازگشت به نیوجرسی، جایی که خانه‌ای داشت، با کمک خواهرش بود که او نیز با دو فرزندش آنجا حضور داشت.

احمد گفت: حدود ظهر بود که از دفتر ACG تماسی گرفته شد و گفته شد که طالبان به تازگی به آنجا حمله کرده‌اند. حبیبی به خواهرش گفت که باید برود بدون اینکه دلیلش را توضیح دهد. احمد گفت: او بلافاصله پس از سوار شدن به خودرویش دستگیر شد.

چند دقیقه بعد، به گفته احمد و یک شاهد، فردی که خود را از GDI معرفی کرد، درب آپارتمان او را به صدا درآورد. خواهرش از باز کردن در خودداری کرد و به افراد بیرون گفت که باید از قانون طالبان مبنی بر لزوم حضور یک مرد خویشاوند بزرگسال تبعیت کند.

به گفته احمد و اظهارات شاهد، طالبان در را شکستند، وارد آپارتمان شدند و کمدها و کشوها را جستجو کرده و لپ‌تاپ حبیبی را درخواست کردند.

به گفته احمد و اظهارات شاهد جداگانه، پس از ورود طالبان با پنج خودرو، جمعیتی در بیرون جمع شده بودند که خیابان را مسدود کرده و خودروی حبیبی را محاصره کردند، قبل از اینکه او را با خود ببرند.

به گفته نامه‌ای که ACG به وزارت مخابرات افغانستان ارسال کرده و رویترز آن را دیده است، GDI ۳۰ کارمند دیگر ACG را دستگیر کرد. به جز حبیبی و یک نفر دیگر، همه سرانجام آزاد شدند.

در این نامه، به تاریخ ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲، ACG درخواست کرده بود که به اعضای خانواده اجازه داده شود تا با او و سه کارمند دیگر که هنوز در بازداشت GDI بودند، ملاقات کنند.

به نظر می‌رسد این وزارتخانه در پاسخی دو روز بعد، که رویترز آن را دیده، تأیید کرده که حبیبی زندانی GDI بوده و گفته است که ریاست استخبارات پس از تکمیل تحقیقات خود در مورد درخواست تصمیم خواهد گرفت.

با این حال، در بیانیه‌ای در ۳ ژوئیه ۲۰۲۵ که توسط خبرگزاری دولتی افغانستان گزارش شد، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفت که در پاسخ به درخواست‌های خانواده حبیبی، طالبان تحقیق کرده است اما هیچ مدرکی دال بر بازداشت او توسط نیروهای امنیتی افغانستان یافت نشده است.

مجاهد گفت که طالبان یک نهاد حکومتی مشروع است که افراد را بدون روند قانونی بازداشت نمی‌کند یا از دید عموم پنهان نمی‌دارد. مجاهد به درخواست رویترز برای اظهارنظر پاسخ نداد.

محمود حبیبی که از پدر و مادری اهل شهر جنوبی قندهار به دنیا آمد، یکی از هشت فرزند – سه برادر و پنج خواهر – است که در محله کارته پروان کابل بزرگ شد.

انگلیسی عالی او به وی کمک کرد تا در سال ۲۰۰۸ در آژانس هوانوردی ملکی سازمان ملل در کابل شغلی پیدا کند. او از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ برای دفتر سفارت آمریکا وابسته به اداره هوانوردی فدرال آمریکا کار کرد.

حبیبی که به عنوان معاون وزیر هوانوردی ملکی انتخاب شد، به انتقال سیستم کنترل ترافیک هوایی افغانستان از کنترل آمریکا به دولت کابل تحت حمایت آمریکا کمک کرد. حبیبی در سال ۲۰۱۷ وزیر هوانوردی ملکی شد. او این سمت را تا سال ۲۰۱۹ در حالی که مدرک کارشناسی ارشد هوانوردی ملکی را از دانشگاه هوانوردی امبری ریدل در فلوریدا کسب می‌کرد، حفظ کرد که این دانشگاه نیز آن را تأیید کرده است.

در سال ۲۰۱۹، او استعفا داد و سپس به ARX پیوست تا بر قرارداد زیرمجموعه افغانی آن برای اداره کنترل ترافیک هوایی در فرودگاه بین‌المللی کابل نظارت کند. احمد گفت که حبیبی بین شهر و ایالات متحده زندگی می‌کرد و در سال ۲۰۲۱، آخرین ۳۰ ماه اقامت در آمریکا را که برای شهروندی آمریکا در یک دوره پنج ساله نیاز داشت، به دست آورد.

احمد گفت که او در طول خروج پر هرج و مرج آخرین نیروهای آمریکایی در اوت ۲۰۲۱، زمانی که طالبان پس از ۲۰ سال جنگ کنترل پایتخت را تثبیت کردند، با خانواده‌اش در کابل بود.

احمد گفت که حبیبی در ۴ اوت ۲۰۲۲ از دبی به کابل پرواز کرد و پس از توقفی در قطر برای سرکشی به خانواده و والدینش که در یک پایگاه نظامی آمریکا منتظر تکمیل نهایی ویزاهای مهاجرتی آمریکا بودند، به کابل رسید. یک هفته بعد حبیبی دستگیر شد.

همسر، دختر و والدین او، که تا ماه اکتبر در قطر منتظر ویزاهایشان بودند و سپس به ایالات متحده پرواز کرده و در کالیفرنیا ساکن شدند، از آن زمان او را ندیده و از او خبری ندارند.

مقام فعلی آمریکایی گفت که حل پرونده حبیبی آسان‌ترین راه برای طالبان، که تشنه به رسمیت شناخته شدن بین‌المللی به عنوان حاکمان قانونی افغانستان هستند، برای بررسی بهبود روابط با آمریکاست.

از زمان بازداشت حبیبی، چهار آمریکایی دیگر توسط طالبان دستگیر و آزاد شده‌اند.

گزارش از جاناتان لندای؛ گزارش‌های تکمیلی از سعید شاه در اسلام‌آباد؛ ویرایش توسط فرانک جک دانیل