در یک روز کاری اخیر، دفتر پکن شرکتی که خالق مانوس (Manus)، یک «عامل» محبوب هوش مصنوعی، بود آرام و خلوت به نظر می‌رسید. بیشتر میزها خالی بودند. حضور این شرکت در شبکه‌های اجتماعی چینی کاملاً حذف شده بود.
خروج ناگهانی مانوس از چین به مقصد سنگاپور، پس از یک قرارداد بزرگ تامین مالی در آمریکا صورت گرفت و نشان‌دهنده یک چرخش شدید برای این استارتاپ است که تنها چند ماه پیش به عنوان دیپ‌سیک (DeepSeek) بعدی مورد ستایش قرار گرفته بود – و مدرک دیگری بود بر اینکه نوآوری چین در هوش مصنوعی همپای سیلیکون‌ولی است.
قرارداد سرمایه‌گذاری چند میلیون دلاری به رهبری شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر برجسته آمریکایی بنچمارک (Benchmark) و خروج مانوس، جنجال و انتقاداتی را در هر دو سوی اقیانوس آرام برانگیخته است. در چین، تیم پشتیبان مانوس توسط برخی رسانه‌های آنلاین «خائن» لقب گرفته و به دلیل اخراج کارکنان محلی و انتقال استخدام‌ها به سنگاپور مورد انتقاد قرار گرفته است.
در آمریکا، بنچمارک و شرکای آن مورد حمله قرار گرفته‌اند؛ جنگ‌طلبان چینی در نهاد امنیت ملی معتقدند که این معامله قوانین جدیدی را که گروه‌های آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی چین منع می‌کنند، نادیده گرفته است. طبق گفته دو فرد مطلع از این موضوع، وزارت خزانه‌داری آمریکا در حال بررسی این تراکنش است.
این اعتراضات نشان می‌دهد که چین و هوش مصنوعی در آمریکا چقدر از نظر سیاسی پرخطر شده‌اند؛ چرا که رقابت برای پیشگامی در این فناوری به یکی دیگر از نقاط اختلاف بین دو ابرقدرت تبدیل شده است. این وضعیت سرمایه‌گذاران را در موقعیتی دشوار قرار می‌دهد تا ضمن جستجو برای استارتاپ‌های نویدبخش، ژئوپلیتیک را نیز مدیریت کنند.
یک سرمایه‌گذار خطرپذیر در پکن گفت: «قبلاً می‌توانستید هم برای چین و هم برای جهان بسازید. این امر به طور فزاینده‌ای برای هوش مصنوعی دیگر امکان‌پذیر نیست. شما باید یکی را انتخاب کنید.»
مانوس ستاره درخشان رونق هوش مصنوعی چین در بهار امسال بود. در ماه مارس، تقاضا برای امتحان مانوس، که خود را یک عامل هوش مصنوعی عمومی می‌خواند، آنقدر بالا بود که کدهای دسترسی به قیمت هزاران یوان در پلتفرم تجارت الکترونیک شیانیو (Xianyu) متعلق به علی‌بابا فروخته می‌شدند. تلویزیون دولتی CCTV این محصول را در ساعات اوج تماشا به نمایش گذاشت و توانایی آن را در «تکمیل گام به گام وظایف، درست مانند یک تیم انسانی واقعی» ستود.
افراد آشنا با تیم مانوس گفتند که آنها برای این توجه داخلی آماده نبودند، چرا که در ابتدا مانوس را برای بازار جهانی ساخته بودند. این برنامه بر روی کلود (Claude)، یک مدل زبان بزرگ از شرکت آمریکایی آنتروپیک (Anthropic)، اجرا می‌شود که هنگام فعالیت در چین مشکلات انطباق ایجاد کرد. تیم به سرعت اقدام به ساخت نسخه دوم بر اساس مدل‌های مورد تأیید چین از علی‌بابا کرد. مانوس در تاریخ ۱۱ مارس در حساب ویبو خود نوشت: «دو تیم فنی ما همکاری نزدیک را آغاز کرده‌اند.»
سپس در ماه آوریل، معامله به رهبری بنچمارک انجام شد. این سرمایه‌گذاری ۷۵ میلیون دلاری، شرکت مادر مانوس، یعنی باترفلای افکت (Butterfly Effect)، را تقریباً ۵۰۰ میلیون دلار ارزش‌گذاری کرد که طبق گزارش پیچ‌بوک (PitchBook)، ارزش‌گذاری بسیار بالاتری نسبت به آنچه سرمایه‌گذاران داخلی به آن اعطا می‌کردند، بود. ژیاو هونگ (Xiao Hong) و ژانگ تائو (Zhang Tao) بنیانگذاران شرکت، از سیلیکون‌ولی بازدید کردند و با مدیران ارشد فناوری از جمله ساتیا نادلا (Satya Nadella)، مدیرعامل مایکروسافت، دیدار کردند.
انتقادات از بنچمارک در واشنگتن شروع به افزایش یافت. این موضوع به عنوان اولین آزمون قوانین جدیدی تلقی شد که برای مهار سرمایه‌گذاری آمریکا در هوش مصنوعی چین طراحی شده بودند و در ماه ژانویه به اجرا درآمدند. رقبایی مانند دلیان اسپارووف (Delian Asparouhov) از فاندِرز فاند (Founders Fund)، شرکای بنچمارک را در توییتر (اکنون X) «سرمایه چین» نامیدند.
یک مقام ارشد امنیتی سابق ایالات متحده گفت: «تعداد کمی از سرمایه‌گذاران هستند که حاضرند مرزهای جداسازی را آزمایش کنند و ببینند که آیا هنوز می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. اما سیگنال این است که درها بسته خواهند شد.»
یکی از سرمایه‌گذاران در صندوق‌های بنچمارک گفت که نتیجه بررسی خزانه‌داری نامشخص باقی مانده است اما بدترین سناریو می‌تواند نیازمند واگذاری سرمایه‌گذاری توسط شرکت باشد. وی افزود: «آنها خود را در مرکز توجه قرار دادند – در این فضای پرتنش، این امر تعجب‌آور است.»
بنچمارک و وزارت خزانه‌داری از اظهار نظر خودداری کردند. فردی نزدیک به دولت ترامپ گفت که بنچمارک تا زمانی که به «تیم آمریکا» نپیوندد، در واشنگتن مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.
تا اواسط ماه ژوئیه، تیم پشتیبان مانوس از برنامه‌های خود برای عرضه نسخه چینی این برنامه پرطرفدار دست کشید. بیشتر تیم رو به رشد در پایتخت چین اخراج شدند، در حالی که تلاش‌ها برای پر کردن بیش از ۲۰ موقعیت جدید در سنگاپور افزایش یافت. تیم اصلی نیز به این شهر-کشور نقل مکان خواهد کرد.
بازدیدکنندگان از وب‌سایت مانوس از داخل چین اکنون با پیامی مشابه پیامی که توسط سایر ارائه‌دهندگان هوش مصنوعی خارجی نمایش داده می‌شود، روبرو می‌شوند: «مانوس در منطقه شما در دسترس نیست.» پست‌های آنها در شبکه‌های اجتماعی، مانند پستی که همکاری با علی‌بابا را ستایش می‌کرد، ناپدید شده‌اند.
یکی از اعضای تیم ابری علی‌بابا گفت: «ما مطمئن نیستیم چه اتفاقی برای مانوس افتاد. آنها یک روز ناگهان تصمیم گرفتند به خارج از کشور بروند.»
سخنگوی مانوس اعلام کرد که انتقال به سنگاپور یک تصمیم تجاری بوده و نه فشاری از سوی بنچمارک.
با این حال، شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر آمریکایی، بخش زیادی از سرزنش‌ها را برای این شکست در چین به دوش کشیده است؛ رسانه‌ها به معامله تامین مالی مشابه بنچمارک برای استارتاپ هوش مصنوعی هی‌ژن (HeyGen) اشاره کردند که شنژن را به مقصد لس‌آنجلس ترک کرد.
لی چنگ‌دونگ (Li Chengdong)، رئیس اتاق فکر اینترنتی هایتون (Haitun)، گفت: «طبیعی است که عموم مردم از آنچه اتفاق افتاده ناراحت باشند. اما در صنعت، دیدگاه‌های ما منطقی‌تر است - آنها به قدرت محاسباتی و سرمایه خارجی نیاز دارند. بیشتر محصولات هوش مصنوعی در چین رایگان هستند.»
بنیانگذاران در مورد تصمیم برای خروج از کشور علناً چیز زیادی نگفته‌اند. اما سال گذشته، ژیاو هونگ، که در اوایل دهه سی زندگی خود است، به وضوح توضیح داد که چرا می‌خواست نرم‌افزار هوش مصنوعی برای بازارهای خارجی بسازد و گفت که با یک حساب ساده تیم خود را متقاعد کرده است.
او در یک پادکست گفت: «من به آنها گفتم تمایل به پرداخت برای نرم‌افزار در خارج از کشور بسیار بیشتر است – شاید پنج برابر کاربران چینی. و شما می‌توانید با دلار صورت‌حساب صادر کنید. با نرخ ارز هفت، این می‌شود پنج ضربدر هفت برابر با ۳۵. حداقل یک بازار ۳۵ برابر بزرگ‌تر است.»