رقص پیچیده اینتل با ترامپ: از درون

لیپ-بو تان (Lip-Bu Tan) با اضطراب برای مهم‌ترین جلسه زندگی‌اش آماده می‌شد.

فقط پنج ماه از تصدی او به عنوان مدیرعامل شرکت اینتل (Intel) می‌گذشت و تان از همین حالا برای حفظ شغلش می‌جنگید. چند روز قبل، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، خواسته بود او به دلیل ارتباطات گذشته‌اش با ارتش چین استعفا دهد.

این درخواست، رهبری اینتل را به وحشت انداخت. آن‌ها بلافاصله برای برگزاری جلسه‌ای با کاخ سفید تماس گرفتند و تان به واشنگتن پرواز کرد و ساعت‌ها در یکشنبه ۱۰ اوت با مشاورانش ملاقات داشت. تیم او به او اطمینان دادند که رئیس‌جمهور حرف‌هایش را خواهد شنید زیرا «ترامپ عاشق جلسات با مدیران عامل است»، حتی با کسانی که علناً به آن‌ها حمله کرده است، طبق گفته افراد مطلع از مکالمات.

روز بعد، تان با ترامپ، هاوارد لوت‌نیک (Howard Lutnick) وزیر بازرگانی و اسکات بسنت (Scott Bessent) وزیر خزانه‌داری در دفتر بیضی‌شکل ملاقات کرد. او تلاش کرد رئیس‌جمهور را متقاعد کند که جاسوس چینی نیست و دولت آمریکا علاقه‌مند به تقویت اینتل، یکی از تنها تولیدکنندگان بومی تراشه‌های رایانه‌ای است که اقتصاد مدرن را تأمین می‌کنند.

استدلال مدیرعامل اینتل قانع‌کننده بود. رئیس‌جمهور همچنین از تان، شهروند آمریکایی متولد مالزی و بزرگ‌شده سنگاپور که زمانی به دنبال حرفه بسکتبال حرفه‌ای بود، خوشش آمد و از درخواست خود برای برکناری او عقب‌نشینی کرد.

اما این آتش‌بس هزینه‌ای داشت: در ازای حمایت ترامپ، دولت پیشنهاد داد سهمی در این شرکت داشته باشد. تصمیم گرفته شد تقریباً ۹ میلیارد دلار کمک‌های مالی – که به عنوان بخشی از قانون تراشه‌های (Chips Act) سال ۲۰۲۲ به اینتل وعده داده شده بود – به ۱۰ درصد سهام شرکت تبدیل شود؛ ترتیبی غیرمعمول که دولت را به بزرگترین سهامدار اینتل تبدیل می‌کند.

این جلسه نقطه عطفی در یک دوره پر تب و تاب برای اینتل بود، که زمانی یکی از معتبرترین شرکت‌های فناوری آمریکا بود و اکنون در یک سراشیبی چندساله گرفتار شده است. تلاش‌های شرکت برای کنترل پیامدهای درخواست رئیس‌جمهور مبنی بر استعفای تان – که با پخش یک بخش خبری از شبکه فاکس بیزنس (Fox Business Network) آغاز شد – بر محیط غیرقابل پیش‌بینی‌ای که شرکت‌های بزرگ تحت رهبری ترامپ با آن روبرو هستند، تأکید می‌کند.

تا پایان این سواری پرفراز و نشیب دو هفته‌ای، به نظر می‌رسید شغل تان امن شده و وضعیت شرکت باثبات‌تر است. گروه سافت‌بانک (SoftBank Group) ژاپن با سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری موافقت کرد و به دنبال جلب نظر ترامپ بود. روز جمعه، اینتل و کاخ سفید به طور رسمی شرایط این معامله را اعلام کردند.

ترامپ از دفتر بیضی‌شکل درباره تان گفت: «او آمد، مرا دید، مدتی صحبت کردیم. من او را خیلی دوست داشتم، فکر می‌کردم خیلی خوب است. گفتم، 'می‌دانید چیست؟ فکر می‌کنم ایالات متحده باید ۱۰ درصد از اینتل را دریافت کند.' و او گفت، 'من این را بررسی خواهم کرد.'»

با این حال، مجموعه‌ای از سوالات باقی مانده است.

تان باید چالش‌های اصلی کسب و کار را حل کند تا شرکتش را در مسیر درست قرار دهد. برخی تحلیلگران می‌گویند اینتل در وضعیت بهتری قرار ندارد. بدون تعهدات جدید از سوی مشتریان، تبدیل کمک‌های مالی دولت به سهام تنها با رقیق کردن سهامداران، شرکت را در وضعیت مالی بدتری قرار خواهد داد. ترامپ احتمالاً باید راه‌های بیشتری برای حمایت از اینتل پیدا کند، زیرا نمی‌خواهد این شرکت در دوران ریاست جمهوری او شکست بخورد.

جیمی گودریچ (Jimmy Goodrich)، مشاور ارشد اندیشکده رند (Rand) که بر مسائل فناوری تمرکز دارد، گفت: «اینتل به کمک زیادی نیاز دارد و ایالات متحده به اینتل نیاز دارد. امیدوارم اتفاق خوبی از این موضوع بیرون بیاید.»

این گزارش بر اساس مصاحبه با مدیران اجرایی فعلی و سابق اینتل و صنعت، مقامات دولتی، لابی‌گران و مشاوران شرکت تهیه شده است.

اینتل در سال ۱۹۶۸ توسط پیشگامان نیمه‌هادی، رابرت نویس (Robert Noyce) که از بنیانگذاران تراشه مدرن کامپیوتر بود و گوردون مور (Gordon Moore)، خالق قانون مور (Moore's Law) – این ایده که قدرت محاسباتی و کارایی تراشه‌ها هر یک یا دو سال دو برابر می‌شود، اصلی راهنما در انقلاب فناوری – تأسیس شد. تا دهه ۱۹۹۰، اینتل بازار پردازنده‌های مورد استفاده در کامپیوترهای شخصی را در اختیار داشت. خط تولید پنتیوم (Pentium) و کمپین بازاریابی «اینتل داخل» (Intel Inside)، با رقصندگان در لباس‌های پاکیزه چند رنگ، این شرکت را به یک نام آشنا تبدیل کرد.

سپس مجموعه‌ای از اشتباهات استراتژیک رخ داد. تحلیلگران می‌گویند این شرکت عمدتاً رونق تلفن همراه و هوش مصنوعی را با تأکید بیش از حد بر اهداف مالی کوتاه‌مدت از دست داد. رقبایی در طراحی تراشه مانند انویدیا (Nvidia) و تولیدکنندگانی مانند تایوان سیمی‌کانداکتر مَنوفَکچرینگ (Taiwan Semiconductor Manufacturing - TSMC) پیشتاز شدند.

این شرکت همچنان به عنوان کلیدی برای احیای تولید در ایالات متحده دیده می‌شود. در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، او برنامه‌های اینتل برای یک کارخانه تولید ۷ میلیارد دلاری در آریزونا را تبلیغ کرد. مشاوران ترامپ شروع به بحث در مورد آنچه که قانون تراشه‌ها (Chips Act) شد، کردند، با این هدف که شرکت‌هایی مانند TSMC را به ایالات متحده جذب کنند.

همزمان با اوج‌گیری بحث‌ها درباره قانون تراشه‌ها در دولت بایدن، پَت گلسینگر (Pat Gelsinger)، مدیرعامل اینتل، به شدت لابی کرد و امیدوار بود که میلیاردها دلار یارانه این قانون را دریافت کند. در سال ۲۰۲۲، او در جایگاه مخصوص بانوی اول برای سخنرانی وضعیت اتحادیه نشست، جایی که رئیس‌جمهور بایدن برنامه‌های سرمایه‌گذاری اینتل را ستود.

در حالی که لایحه در حال مذاکره بود، سناتورهایی از جمله برنی سندرز (Bernie Sanders) از ورمونت و الیزابت وارن (Elizabeth Warren) از ماساچوست ناموفقانه برای نسخه‌ای از لایحه که دولت را قادر می‌ساخت سهام شرکت‌هایی که از آن‌ها حمایت می‌کند را دریافت کند، فشار آوردند.

اینتل به بزرگترین ذی‌نفع این قانون تبدیل شد و واجد شرایط دریافت تقریباً ۱۱ میلیارد دلار کمک مالی و حدود ۱۱ میلیارد دلار وام برای یک کارخانه در اوهایو، توسعه در آریزونا و پروژه‌های دیگر شد.

در آن زمان به نظر می‌رسید که این یک فرصت بزرگ است، اما کندی اجرای قانون و چالش‌های اصلی کسب و کار اینتل منجر به تأخیرهای مکرر شد. اواخر سال گذشته، تان، که از سال ۲۰۲۲ عضو هیئت مدیره اینتل بود، در اعتراض به استراتژی گلسینگر از هیئت مدیره خارج شد. هیئت مدیره نیز از گلسینگر ناراضی شد و او را برکنار کرد.

پیروزی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ یک پیچ و خم دیگر ایجاد کرد. او از اجرای قانون تراشه‌ها توسط بایدن انتقاد کرده بود و نگرانی‌ها را دامن زد که ممکن است تلاش کند معاملات را تغییر دهد یا به طور کلی لغو کند. وضعیت مالی اینتل بدتر شد و دولت جدید نگران بود که این شرکت ممکن است ورشکست شود.

حتی با وجود افزایش اخیر قیمت سهام در اوت پس از گزارش‌ها درباره توافق با ترامپ، این شرکت اکنون حدود ۱۱۰ میلیارد دلار ارزش دارد که کسری از اوج دوران حباب دات‌کام است. سهام این شرکت از ابتدای سال گذشته تقریباً ۵۰ درصد کاهش یافته است.

ترامپ روز جمعه گفت: «اینتل عقب افتاده است.»

حدود زمان تحلیف ترامپ در ژانویه، لوت‌نیک و مقامات دولت شروع به ارزیابی دریافت‌کنندگان قانون تراشه‌ها و به طور کلی شرکت‌های فناوری که می‌توانستند سرمایه‌گذاری‌های خود در ایالات متحده را مطابق با اهداف رئیس‌جمهور افزایش دهند، کردند. آنها از شرکت‌های نیمه‌هادی که جوایز قانون تراشه‌ها را دریافت می‌کردند، خواستند مجموع سرمایه‌گذاری خود در ایالات متحده را افزایش دهند، اما می‌دانستند که ممکن است نیاز باشد معامله اینتل را اصلاح کنند یا به طرق دیگر به این شرکت کمک کنند.

دولت گفتگوهای اولیه با هیئت مدیره اینتل را در مورد دریافت سهام آغاز کرد. مذاکرات پیشرفت نکرد، بخشی به این دلیل که هیئت مدیره، که اغلب در اختلافات غرق شده بود، بیش از آنچه دولت مایل به دادن بود، می‌خواست.

لوت‌نیک، یک بانکدار سابق، در ماه‌های اخیر از سایر مدیران اجرایی فناوری پرسیده است که چه کاری برای کمک به اینتل می‌توان انجام داد، حتی از سایر شرکت‌های تراشه مانند TSMC، ادونسد میکرو دیوایسز (Advanced Micro Devices) و میکرون (Micron) پرسیده است که آیا آنها معاملات احتمالی با این شرکت را در نظر می‌گیرند.

در ماه مارس، هیئت مدیره اینتل تان ۶۵ ساله را به عنوان مدیرعامل منصوب کرد. یکی از بزرگترین تصمیماتی که او با آن روبرو است این است که آیا این شرکت را به عنوان یکی از معدود شرکت‌های تراشه که هم طراحی و هم تولید را انجام می‌دهد، حفظ کند. برخی تحلیلگران می‌گویند اینتل باید تقسیم کسب و کارها یا انجام انواع دیگر معاملات برای کاهش هزینه‌ها را در نظر بگیرد.

تان تاکنون از جدا کردن بخش تولید، که در سه ماهه دوم ۳.۲ میلیارد دلار زیان داشت، خودداری کرده است. او به افراد معتمد خود گفته است که «یک دست بسیار بد» را به ارث برده است.

در ماه ژوئیه، اینتل اعلام کرد که تا پایان سال ۱۵ درصد از نیروی کار خود را اخراج خواهد کرد، میلیاردها دلار از سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده را لغو و کار بر روی کارخانه گسترده اوهایو را بیشتر به تأخیر خواهد انداخت. تان در یادداشتی به کارمندان نوشت که قوانین جدید «دیگر چک سفید امضا نیست».

تصمیمات اولیه تان در اینتل با هدف قرار دادن شرکت بر روی زمینه‌ای باثبات‌تر بود. اما کار گذشته مدیرعامل در شرکت نرم‌افزار طراحی تراشه کیدنس دیزاین سیستمز (Cadence Design Systems) این شرکت را در کانون توجه قرار داد.

در اواخر ژوئیه، کیدنس موافقت کرد ۱۴۰ میلیون دلار بپردازد به دلیل نقض محدودیت‌های صادراتی آمریکا با فروش فناوری ممنوعه به یک دانشگاه دفاع ملی چین. این فروش‌ها در زمانی اتفاق افتاد که تان مدیرعامل بود. یک هفته بعد، سناتور تام کاتن (Tom Cotton) (جمهوری‌خواه، آرکانزاس) نامه‌ای فرستاد به هیئت مدیره اینتل که نگرانی‌هایی را درباره ارتباطات تان با چین مطرح می‌کرد.

ترامپ در ۷ اوت در حال تماشای شبکه فاکس بیزنس بود که مجری ماریا بارتیرومو (Maria Bartiromo) انتقاد کاتن را در ساعت ۷:۳۴ صبح به وقت شرق آمریکا برجسته کرد. پنج دقیقه بعد، ترامپ پیامی در پلتفرم تروث سوشال (Truth Social) خود منتشر کرد: «مدیرعامل اینتل به شدت در تضاد منافع است و باید فوراً استعفا دهد.»

این یکی از اولین بارهایی در تاریخ مدرن بود که رئیس‌جمهور به طور علنی خواستار کناره‌گیری رهبر یک شرکت بزرگ شد. درخواست ترامپ توسط برخی از هر دو طرف به عنوان «پیشنهاد آغازین» در مذاکرات با مدیرعامل دیده شد.

یک مقام ارشد کاخ سفید گفت که رئیس‌جمهور از قبل در سفر ماه می خود به خاورمیانه، به ایده سهام دولتی در شرکت‌های صنعتی کلیدی علاقه‌مند شده بود. اگرچه این مقام اضافه کرد که این چیزی نبود که پست ترامپ را برانگیخت، رئیس‌جمهور می‌خواهد معاملات بیشتری از این نوع را در آینده ببیند.

در دفتر بیضی‌شکل، تان به رئیس‌جمهور گفت که ارتباطاتش با مشاغل چینی سال‌ها پیش بوده و او به ایالات متحده وفادار است. او ایده‌هایی را برای تغییر اینتل و سرمایه‌گذاری بیشتر در ایالات متحده ارائه داد.

لوت‌نیک به تان گفت که او فکر می‌کند داشتن این همه ظرفیت تولید تراشه جهانی تحت کنترل شرکت‌های خارجی خطرناک است. تان موافقت کرد و تأکید کرد که به برنامه تولیدی «اول آمریکا» ترامپ متعهد است.

تا پایان بحث یک‌ساعته، رئیس‌جمهور متقاعد شد و با کنار گذاشتن انتقادات موافقت کرد.

سپس تان و لوت‌نیک به سرعت برای توافق بر سر سهم اقلیت دولت در اینتل وارد عمل شدند. این مذاکره‌ای پیچیده بود زیرا تبدیل کمک‌های مالی دولتی که از قبل اهدا شده‌اند به سهام، غیرمعمول است.

در حالی که آن‌ها در حال مذاکره بودند، سافت‌بانک، به رهبری سرمایه‌گذار افسانه‌ای فناوری، ماسایوشی سان (Masayoshi Son)، ناگهان با سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری در این شرکت موافقت کرد، که بخشی از کمپین آن برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های آمریکایی و جلب نظر ترامپ بود. سافت‌بانک پیش از این تعهد کرده بود حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده در هوش مصنوعی و سایر سرمایه‌گذاری‌های فناوری هزینه کند؛ این حرکتی بود که سان در دسامبر گذشته در باشگاه مار-ئه-لاگو (Mar-a-Lago) ترامپ اعلام کرد. سافت‌بانک همچنین اوایل سال جاری در مورد معامله احتمالی برای خرید کسب‌وکار تولید تراشه اینتل بحث کرده بود.

اینتل و ایالات متحده به زودی توافق کردند که دولت از ۸.۹ میلیارد دلار کمک مالی که متعهد شده بود اما پرداخت نشده بود، استفاده کند تا نزدیک به ۱۰ درصد سهام اینتل را با تخفیف کمی به دست آورد. ایالات متحده در مدیریت شرکت هیچ نقشی نخواهد داشت. این شرکت پیش از این ۲.۲ میلیارد دلار کمک مالی از قانون تراشه‌ها را به اینتل داده بود.

دیوید شاپیرو (David Shapiro)، شریک سابق در شرکت حقوقی وال استریت واچتل لیپتون روزن اند کاتز (Wachtell, Lipton, Rosen & Katz)، شرایط را، از جمله بند مربوط به امکان خرید ۵ درصد دیگر از اینتل با تخفیف توسط دولت در صورت فروش اکثریت کسب‌وکار تولیدی توسط شرکت، تدوین کرد.

دولت بر این بند به عنوان نوعی «قرص سمی» اصرار داشت که هدف آن منصرف کردن شرکت از خروج کامل از بخش تولیدی بود. اگر اینتل ۵ درصد دیگر به دولت بدهد، سهامداران بیشتر رقیق شده و امور مالی شرکت پیچیده‌تر خواهد شد.

با وجود خوش‌بینی اولیه، بسیاری از تحلیلگران می‌گویند این توافق تنها در صورتی برای اینتل مفید خواهد بود که ترامپ بتواند به یافتن مشتریان و جذب سرمایه‌گذاری بیشتر برای این شرکت نیز کمک کند.

۲ میلیارد دلار سافت‌بانک و ۸.۹ میلیارد دلار بودجه دولتی که پیش از این وعده داده شده بود، در صنعت تولید تراشه تغییر بزرگی ایجاد نمی‌کند. استیسی راسگون (Stacy Rasgon)، تحلیلگر برنستاین ریسرچ (Bernstein Research) گفت: «در مقیاس بزرگ، این پول زیادی نیست.»

این توافق گمانه‌زنی‌ها را افزایش می‌دهد که رئیس‌جمهور ممکن است بر سایر شرکت‌های فناوری فشار آورد تا با اینتل همکاری کنند. تان با مشتریان بالقوه از جمله تیم کوک (Tim Cook)، مدیرعامل اپل (Apple)، ملاقات کرده و تلاش می‌کند تا حمایت را برای فرآیند تولید نسل بعدی اینتل جلب کند. ترامپ اخیراً از کوک و جنسن هوانگ (Jensen Huang)، مدیرعامل انویدیا، به دلیل سرمایه‌گذاری در عملیاتشان در ایالات متحده تمجید کرده است.

اولویت دولت کمک به این شرکت است تا در اسرع وقت تولید پیشرفته‌ترین تراشه‌ها را در ایالات متحده آغاز کند. این احتمالاً شامل تماس با مشتریان اصلی خواهد بود. تان گفته است که اینتل نمی‌تواند در پیشرفته‌ترین فناوری‌های تراشه‌سازی خود سرمایه‌گذاری کند مگر اینکه تعهدات عمده‌ای از مشتریان را تأمین کند. انجام این کار می‌تواند دشوار باشد.

بسیاری از مدیران اجرایی می‌گویند با توجه به اینکه اینتل تا چه حد از رهبران صنعت مانند TSMC عقب است، برای استفاده از اینتل برای تولید به انگیزه‌های بزرگی نیاز دارند. تغییر تولیدکنندگان نیمه‌هادی دشوار است زیرا فرآیندها تخصصی هستند و باید سال‌ها قبل برنامه‌ریزی شوند.

سهام دولت در اینتل جدیدترین مورد از مجموعه مداخلات فوق‌العاده دولت در بخش خصوصی است.

رئیس‌جمهور یک «سهم طلایی» از کنترل شرکت ژاپنی نیپون استیل (Nippon Steel) را در ازای اجازه تصرف یو.اس. استیل (U.S. Steel) به دست آورد. و ماه گذشته، ترامپ با انویدیا و ادونسد میکرو دیوایسز به توافق رسید که دولت فدرال ۱۵ درصد از فروش تراشه‌های آن‌ها به چین را در ازای اجازه صادرات دریافت کند.

اوایل ژوئیه، وزارت دفاع یک سهام اقلیت در ام‌پی متریالز (MP Materials)، تولیدکننده آهن‌رباهای خاکی کمیاب، به دست آورد. چند روز بعد، اپل، که دولت ترامپ مدت‌ها برای گسترش زنجیره تأمین خود در ایالات متحده تحت فشار قرار داده بود، یک قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری برای خرید محصولات ام‌پی متریالز اعلام کرد.

اما سهم دولت در اینتل از برجسته‌ترین موارد است، با توجه به اینکه ترامپ ابتدا خواستار استعفای تان شد و سپس به سرعت او را به میز مذاکره آورد.

گوتام موکوندا (Gautam Mukunda)، مدرس دانشکده مدیریت دانشگاه ییل (Yale University School of Management) که نوآوری و رهبری را مطالعه می‌کند، با اشاره به شخصیت شرور «جنگ ستارگان» که ابتدا خوب بود، سپس به شر تبدیل شد و بعد رستگار گشت، گفت: «این یک جنبه دارث ویدر (Darth Vader) در کل ماجرا وجود دارد.»

او گفت: «اگر وضعیت شما با دولت می‌تواند در مدت زمان کوتاهی تنها بر اساس یک جلسه اینقدر رادیکال تغییر کند، پس همیشه می‌تواند به حالت قبل بازگردد.»

روز جمعه، هنگامی که تان با لبخند برای عکسی با لوت‌نیک در وزارت بازرگانی ژست گرفت، مدیرعامل «واقعاً سرشار از انرژی بود»، به گفته کسی که او را در آن روز دیده بود.

هنگامی که این دو نفر در دفتر بیضی‌شکل در مقابل رئیس‌جمهور جمع شدند تا اسناد رسمی کردن سهم دولت را امضا کنند، ترامپ پیشنهاد داد که او نیز آن‌ها را امضا کند، پیشنهادی غیرمعمول. دو مرد موافقت کردند و رئیس‌جمهور امضای خود را با خطی بزرگ اضافه کرد و گفت امیدوار است بتواند به «عالی کردن دوباره اینتل» کمک کند.