پکن — برای سه روز گذشته، شی جین‌پینگ در یکی از شلوغ‌ترین شهرهای بندری چین میزبان بوده و از رهبران سراسر آسیا و خاورمیانه برای اجلاسی دقیقاً طراحی شده استقبال کرده است تا چشم‌انداز خود را از یک نظم نوین جهانی به نمایش بگذارد.
اکنون، قرار است رهبر چین تصویری بسیار متفاوت را با نمایشی پر زرق و برق از قدرت نظامی به نمایش بگذارد.
روز چهارشنبه او شریان اصلی پکن – خیابان صلح ابدی – را برای یک رژه نظامی بزرگ به دست خواهد گرفت که در آن تسلیحات فوق‌صوت پیشرفته کشور، موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و پهپادهای زیردریایی، در کنار هزاران سرباز با گام‌های منظم، به نمایش گذاشته خواهد شد.
پیام شی با این نمایش چند روزه از قدرت نرم و سخت، روشن است: چین قدرتی است که می‌خواهد قوانین جهانی را بازنویسی کند – و از به چالش کشیدن قوانین غرب نمی‌ترسد.
فهرست مهمانان شی برای این گردهمایی که شامل بیش از دو دوجین رهبر جهانی دوست چین است و در صدر آن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی قرار دارند و همچنین مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران را نیز دربر می‌گیرد، این پیام را تقویت می‌کند.
این همچنین اولین بار است که رهبران چهار کشوری که استراتژیست‌های واشنگتن هشدار می‌دهند در حال همگرا شدن برای تشکیل یک "محور آشوب" ضدآمریکایی هستند، در یک رویداد حضور خواهند داشت.
برای رهبران غربی که به شدت تلاش می‌کنند فشار بر پوتین را برای پایان دادن به جنگش در اوکراین افزایش دهند، این وضعیت بسیار چشمگیر خواهد بود.
ایران، کره شمالی، چین و روسیه از سوی برخی ناظران در غرب به عنوان یک محور نوظهور ضدآمریکایی تلقی می‌شوند، دقیقاً به این دلیل که تهران و پیونگ‌یانگ به مسکو تسلیحات و – در مورد پیونگ‌یانگ – نیرو رسانده‌اند، در حالی که چین به اقتصاد و صنعت آسیب‌دیده روسیه کمک کرده است.
در حالی که شی به آنها در یک روز نمادین برای چین جایگاه افتخاری می‌دهد، او خود را به عنوان تنها قدرت جهانی بزرگ که می‌تواند شانس واقعی برای فشار آوردن به پوتین برای پایان جنگش را داشته باشد، نشان می‌دهد – و اینکه او قصد ندارد از این نفوذ برای بازی با قوانین غرب استفاده کند.
برای شی، قدرتمندترین و با سابقه‌ترین رهبر چین در دهه‌های اخیر، نمادگرایی – و زمان‌بندی آن – هدفمند خواهد بود.
در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایالات متحده در حال برهم زدن ائتلاف‌های خود و ایجاد مشکلات اقتصادی برای کشورهای سراسر جهان، از جمله دوستان و متحدان، با جنگ تجاری جهانی خود است. شی یک لحظه مناسب برای ارائه چشمگیرترین نمایش از چالش خود در برابر جهانی مبتنی بر قوانین و حساسیت‌های غربی را می‌بیند.
همین حالا هم این وضعیت برای رهبر چین نتیجه‌بخش بوده است.
تصاویر فعالیت‌های رهبران در روزهای اخیر، رفاقتی قدرتمند را در میان حاضران نشان داده است، با استقبال پرحرارت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند و پوتین از شی، در آغوش گرفتن پوتین توسط مودی، و تلاش رهبران برای سلام و احوالپرسی با رهبر روسیه در حالی که او قدم به قدم با شی راه می‌رفت.
این لحظات به همان اندازه بیانیه‌های صادر شده، نتایج قدرتمندی هستند و نشان‌دهنده همگرایی رهبران بدون حضور غرب است.
جاناتان زین، دارنده کرسی مایکل اچ. آرماکوست در مطالعات سیاست خارجی در موسسه بروکینگز، گفت: «آنچه شی سعی در انتقال آن دارد، اطمینان از نقش چین در امور بین‌المللی است. این به وضوح به مردم سراسر منطقه نشان می‌دهد که چین به عنوان یک قدرت بزرگ ظهور کرده و قرار نیست از بین برود.»
او افزود: «اگر شما یک متحد یا شریک ایالات متحده باشید و در پایتختی در جایی از منطقه نشسته باشید، و شک واقعی در مورد اینکه آیا می‌توانید به ایالات متحده به عنوان یک شریک تکیه کنید یا نه، این یک تصویر دوگانه ناخوشایند برای تماشا خواهد بود.»
«زمان همین حالا است»
شی در طول نمایش‌ها و دیپلماسی خود در روزهای اخیر، به خوبی از فرصتی که تغییر سیاست خارجی آمریکا به او داده است، آگاه بوده است.
در سخنرانی‌ها و دیدارهایش با رهبران گردآمده برای سازمان همکاری شانگهای (SCO) در روزهای یکشنبه و دوشنبه – مجموعه‌ای از رهبران از نقاط دوردست مانند مالدیو تا مغولستان – شی بر پیامی تاکید کرد که جهان در حال دگرگونی و هرج و مرج است و چین قدرت مسئولیت‌پذیر و باثباتی است که آن را به سوی آینده هدایت می‌کند.
شی در سخنرانی خود در جمع رهبران در روز دوشنبه اعلام کرد: «(ما باید) با ذهنیت جنگ سرد، تقابل بلوکی و اقدامات قلدری مخالف باشیم»، وی از زبانی استفاده کرد که مدت‌هاست کد چین برای توصیف آنچه رفتار ایالات متحده می‌داند، بوده است. او همچنین صدها میلیون کمک بلاعوض به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سال جاری را متعهد شد – و تلاشی را برای اصلاح سیستم بین‌المللی آغاز کرد.
این پیام جدید نیست، اما پکن شرط می‌بندد که پس از قطع شبکه گسترده کمک‌های خارجی توسط ابرقدرت جهانی، اعمال تعرفه‌های فلج‌کننده بر کشورهای در حال توسعه و طرح سوالاتی در میان متحدان و شرکای خود مبنی بر اینکه آیا واقعاً از آنها حمایت می‌کند یا خیر، به شکل متفاوتی درک خواهد شد.
همانطور که رهبر چین در سخنرانی اواخر دوشنبه شب خود بیان کرد: «قوانین خانگی چند کشور نباید بر دیگران تحمیل شود.»
و شی قبلاً از تغییرات آمریکایی بهره‌مند شده است.
به هند نگاه کنید، که نخست‌وزیر آن، نارندرا مودی، روز دوشنبه در کنار پوتین با شی لبخند می‌زد و می‌خندید – این نشانه قابل توجهی از گرمی از سوی رهبری است که مدت‌هاست توسط ایالات متحده به عنوان وزنه مقابل چین در آسیا مورد توجه قرار گرفته است.
تنها ماه گذشته، هند با تعرفه‌هایی تا ۵۰ درصد بر صادرات خود به ایالات متحده روبرو شد، نیمی از این تعرفه‌ها به عنوان جریمه برای خرید نفت روسیه اعمال شده بود، که ایالات متحده آن را کمک به تامین مالی جنگ پوتین می‌داند.
و حتی برای کشورهایی مانند کشورهای جنوب شرق آسیا، که مدت‌هاست با تردید به قدرت نظامی رو به رشد و قاطعیت چین در مورد ادعاهای سرزمینی خود در دریای چین جنوبی و تایوان می‌نگریستند، دینامیک‌های جهانی در حال تغییر می‌تواند تأثیرگذار باشد، به گفته ناظران.
چونگ جا یان، دانشیار دانشگاه ملی سنگاپور، گفت: اگر زمانی برای جذب رهبرانی باشد که مدت‌هاست تلاش کرده‌اند بین ایالات متحده و چین توازن برقرار کنند، «آن زمان همین حالا است.»
«یک جایگزین معتبر»
اما به همان اندازه که شی از برنامه دقیق خود در این هفته برای رهبری خود در جمع گسترده‌ای از کشورها استفاده می‌کند، از آن برای عقب راندن انتقادات غربی از روابط دیرینه خود با شرکایی مانند کره شمالی، روسیه و ایران – که همگی از سوی غرب بازیگران سرکش تلقی می‌شوند – نیز بهره می‌برد.
در پی جنگ پوتین در اوکراین، صداهایی در واشنگتن در مورد هماهنگی نوظهور بین آنچه که به طور متناوب «محور آشوب» یا «محور مشارکت‌های مخرب رو به رشد» نامیده شده، هشدار داده‌اند – اگرچه کارشناسان می‌گویند تا کنون نشانه‌های کمی از هماهنگی چهارجانبه وجود داشته است.
حداقل تا به حال.
برایان هارت، عضو پروژه قدرت چین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، گفت: «(رژه نظامی چین) اولین باری خواهد بود که رهبران چین، روسیه، کره شمالی و ایران همگی در یک مکان حضور دارند. تعاملات چهارجانبه کمی بین چهار کشور وجود داشته است، بنابراین این یک لحظه متمایز است.»
چین مراقب بوده است که به صراحت از تجاوزات این کشورها حمایت نکند – به عنوان مثال، به طور گسترده‌ای دیده می‌شود که مقادیر زیادی کالاهای دو منظوره (دوکاره) را به روسیه فرستاده اما تسلیحات مرگبار به آن کشور در جریان جنگش ارسال نکرده است.
اما همانطور که شی این بازیگران را گرد هم می‌آورد، می‌خواهد نشان دهد که او می‌تواند قوانینی را تعیین کند که چه کسانی «باید از سوی جامعه بین‌المللی قابل قبول تلقی شوند، صرف نظر از اینکه غرب دموکراتیک یا ایالات متحده چه فکری می‌کنند»، به گفته استیو تسنگ، مدیر موسسه چین SOAS در دانشگاه لندن.
حتی با این حال، با حضور ترامپ در کاخ سفید، وضعیت ممکن است کمتر چشمگیر به نظر برسد. ماه گذشته، او میزبان پوتین در یک اجلاس به ظاهر دوستانه بود که در آن گفت «همیشه روابط فوق‌العاده‌ای» با این رهبر جنگ‌طلب داشته و شخصاً در باند فرودگاه از او استقبال کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا همچنین از دیداری با لی جائه میونگ، رئیس‌جمهور کره جنوبی، ماه گذشته برای بحث در مورد دیدار دوباره با کیم استفاده کرد. هر دو تلاش‌هایی برای صلح هستند – اما ترامپ به ستایش این خودکامگان مشهور است.
اما پیام شی بخشی از دیدگاهی گسترده‌تر برای رهبر چین است، که شاید هیچ لحظه‌ای مناسب‌تر از رژه نظامی آتی را برای نشان دادن هم‌سویی‌های خود نمی‌بیند، رژه‌ای که هشتادمین سالگرد تسلیم ژاپن در جنگ جهانی دوم و نقش چین در مبارزه با قدرت امپریالیستی را که سال‌ها به طور وحشیانه به سرزمین‌های آن حمله کرد، گرامی می‌دارد.
مانند پوتین، شی نیز به آن تاریخ نگاه کرده تا روایتی را بازسازی کند که چین و روسیه، که در جنگ جهانی دوم به عنوان اتحاد جماهیر شوروی جنگیدند، را به عنوان نگهبانان نظم بین‌المللی «پس از جنگ» معرفی کند، نظمی متمایز از نظم آمریکایی که اکنون آن را مسلط می‌بینند.
از نظر شی و پوتین، دلیل اصلی جنگ امروز در اوکراین – یا حتی تلاش کره شمالی برای توسعه تسلیحات هسته‌ای – تجاوزات این کشورها نیست، بلکه نادیده گرفتن «نگرانی‌های امنیتی مشروع» آنها توسط ایالات متحده و متحدانش است.
و به طور گسترده‌تر، گفتار آنها ایالات متحده و اتحادها و نظام‌های ارزشی را که در پی جنگ جهانی دوم شکل گرفتند، مقصر بحران‌های جهانی، تقابل و نابرابری در جهان امروز می‌دانند.
تونگ ژائو، پژوهشگر ارشد در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل در ایالات متحده، گفت: این هفته، شی «بدون عذرخواهی از نظم پس از جنگ جهانی دوم دفاع می‌کند که او آن را تحت حمله قدرت‌های غربی می‌بیند که مصمم به جلوگیری از رشد چین هستند.»
ژائو افزود: و در حالی که او چشم‌انداز جهانی را بررسی می‌کند و رهبرانی از دور و نزدیک را به کنار خود می‌خواند، «شی در حال پیشبرد کمپینی برای نامشروع جلوه دادن رهبری ایالات متحده، تضعیف همبستگی غربی و ارتقای چین به عنوان یک جایگزین معتبر است.»