بر اساس محدودیتهای جدیدی که دولت ترامپ اعلام کرده است، دیپلماتها و مقامات ایرانی که از ایالات متحده بازدید میکنند، دیگر بدون تأیید وزارت امور خارجه اجازه نخواهند داشت در کاستکو یا سایر فروشگاههای عمدهفروشی خرید کنند.
این مقررات در حالی در ثبت فدرال منتشر شد که دیپلماتهایی از سراسر جهان این هفته برای مجمع عمومی سالانه سازمان ملل در نیویورک حضور داشتند. این مقررات شامل مقامات ایرانی و هر یک از اعضای خانواده همراه آنها میشود و همچنین آنها را از "تهیه کالاهای لوکس" بدون اجازه وزارت امور خارجه منع میکند.
کارشناسان میگویند این قوانین، محدودیتهای دیرینه بر فعالیتهای مقامات بازدیدکننده از ایران را تشدید میکنند و این تلاشی از سوی ایالات متحده برای تشدید تنشها بین مردم و نخبگان سیاسی ایران است – و حتی برای خجالتزده کردن آنها به دلیل عادات خریدشان.
امید مماریان، کارشناس مسائل ایران در گروه تحقیقاتی DAWN مستقر در واشنگتن که بر خاورمیانه تمرکز دارد، گفت: «این اقدامات با هدف استفاده از حساسیتها در افکار عمومی ایران است.» تحریمهای شدید بینالمللی که به عنوان اقدامات تنبیهی بر سر برنامه هستهای تهران وضع شدهاند، مشقت اقتصادی را برای ایرانیان عادی ایجاد کرده و بسیاری از کالاهای اساسی را کمیاب یا گران کردهاند.
آقای مماریان گفت: «سالهاست که بسیاری از ایرانیان از اینکه هیئتهای بزرگ همراه با رؤسای جمهور به نیویورک سفر میکنند و هزینههای قابل توجهی را در میانه تحریمها و ریاضت اقتصادی بر کشور تحمیل میکنند، ناراضی و حتی خشمگین بودهاند.»
ثبت فدرال میگوید که این ممنوعیت شامل خرید از هر "فروشگاه باشگاه عمدهفروشی" میشود و کاستکو، سمز کلاب و بیجیاس هولسیل کلاب را به عنوان نمونه فهرست کرده است.
مقامات ایرانی این محدودیتها را مورد انتقاد قرار دادند و گفتند که این اقدامات از سوی کشوری که میزبان مجمع عمومی سازمان ملل است، نامناسب است.
در اظهارات اخیر منتشر شده در رسانههای رسمی کشور، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، گفت که این اقدامات "بیسابقه" بوده و تعهدات ایالات متحده به عنوان میزبان را نقض میکند.
فروشگاههای عمدهفروشی مانند کاستکو – که به دلیل انتخاب عظیم و قیمت مناسب در همه چیز از شراب گرفته تا تلویزیون معروف هستند – به عنوان یکی از مکانهای مورد علاقه دیپلماتهای ایرانی که هر پاییز برای مجمع عمومی به نیویورک سفر میکنند، شناخته شدهاند. چندین شعبه کاستکو در سراسر شهر نیویورک، از جمله در منهتن، بروکلین و کوئینز وجود دارد.
در سالهای گذشته، تصاویری در ایران منتشر شده بود که مقامات بازدیدکننده از نیویورک را نشان میداد که وسایل نقلیه خود را با کالاها، از جمله یک تلویزیون و جعبههای غلات، پر میکردند تا ظاهراً آنها را به ایران برگردانند.
آقای مماریان گفت: «چنین تصاویری تنها این نارضایتی را عمیقتر کرده و تضاد بین ایرانیان عادی که سختی میکشند و مقامات که در سفر به خارج از کشور راحت زندگی میکنند را برجسته میکند.»
سالهاست که وزارت امور خارجه از محدودیتهای سفر برای کنترل جابجایی دیپلماتهای خارجی استفاده کرده است. این قوانین اغلب در طول مجمع عمومی، زمانی که صدها مقام بازدیدکننده – از جمله آنهایی از کشورهایی با روابط پرآشوب با ایالات متحده – برای چندین هفته به نیویورک میآیند، مورد بررسی دقیق قرار میگیرند.
دیپلماتهای ایرانی اغلب با برخی از سختترین محدودیتها مواجه بودهاند و معمولاً به شعاع ۴۰ کیلومتری میدان کلمبوس منهتن محدود میشدند. در سال ۲۰۱۹، دولت ترامپ این قوانین را سختتر کرد و سفر دیپلماتهای ایرانی بازدیدکننده و خانوادههایشان را فراتر از فرودگاه بینالمللی کندی، اقامتگاه سفیر ایران در نیویورک، نمایندگی ایران در سازمان ملل یا شعاع کوچکی در اطراف مجموعه سازمان ملل در شرق منهتن ممنوع کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت ایران، از سفر به مرکز سرطان مموریال اسلون کترینگ، ۲۰ بلوک شمالی سازمان ملل، جایی که سفیر وقت در حال درمان بود، منع شد.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران بینالمللی، یک آژانس تحقیقاتی، گفت که محدودیتهای خرید یک "گام نمادین" است.
او گفت: «این اقدام عمدتاً با هدف تعمیق شکاف بین دولت و جامعه ایران است.» وی افزود، این کار را میتوان «بسیار ناچیز» نیز دانست، زیرا «ابرقدرتی که میزبان سازمان ملل است، سعی میکند خرید مهمانان بینالمللی خود را تنظیم کند.»
برخی محدودیتهای گذشته بر مقامات خارجی بازدیدکننده، بخشی از تلاشی برای نظارت بر نمایندگان کشورهایی بوده است که دشمن ایالات متحده تلقی میشوند.
دیپلماتهای روسی مدتهاست که مشمول محدودیتهای جابجایی بودهاند و قبل از سفر به خارج از شعاع از پیش تأیید شده، ملزم به اطلاعرسانی به مقامات وزارت امور خارجه هستند. در سال ۲۰۱۹، وزارت امور خارجه دستور داد که دیپلماتهای چینی هر جلسهای را که در ایالات متحده شرکت میکنند، به وزارت امور خارجه اطلاع دهند.
سانام ماهوزی در این گزارش مشارکت داشته است.