موج جدیدی از تحریم‌های شدید بین‌المللی در حال لرزاندن سیاست ایران و به وخامت کشاندن اقتصادِ از پیش درگیرِ این کشور است، در حالی که نگرانی‌ها در میان متحدان ایالات متحده در منطقه از قریب‌الوقوع بودن دور دیگری از حملات هوایی اسرائیل به این کشور افزایش یافته است.
دولت ترامپ می‌گوید تحریم‌های سازمان ملل که کشورهای اروپایی با نزدیک شدن یک مهلت طولانی‌مدت بر اعمال آن موافقت کردند، برای تحت فشار قرار دادن ایران جهت بازگشت به مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای‌اش ضروری است. اما متحدان ایالات متحده نگرانند که این رویکرد خطرناک است و منطقه را به یک چرخه جدیدی از درگیری می‌کشاند.
والی نصر، استاد مطالعات خاورمیانه و بین‌الملل در دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌المللی جانز هاپکینز، گفت: «این یک قمار خطرناک است.» او افزود: هرچه ایران و ایالات متحده برای از سرگیری مذاکرات بیشتر تعلل کنند، احتمال درگیری مجدد بیشتر می‌شود. و اکنون که تحریم‌های «بازگشتی» دوباره اعمال شده‌اند، ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا دو طرف دوباره با یکدیگر صحبت کنند.
نصر اظهار داشت: «نتیجه نهایی این است: اگر ایالات متحده واقعاً مذاکره با ایران را آغاز کند، عملاً به معنای توقف خصومت‌ها بین اسرائیل و ایران خواهد بود.»
یک مقام اروپایی که مانند چندین نفر دیگر مصاحبه‌شونده برای این مقاله به شرط ناشناس ماندن برای بحث در مورد دیپلماسی حساس صحبت کرد، گفت: اعمال مجدد تحریم‌ها «گزینه ترجیحی» نبود و تلاش‌ها برای جلوگیری از تشدید تنش ادامه دارد. این مقام افزود: «درِ دیپلماسی همچنان باز است و ما به راه‌حل نظامی برای بحران اشاعه‌ی [هسته‌ای] اعتقادی نداریم.»
بر اساس بررسی تصاویر ماهواره‌ای واشنگتن‌پست، ایران در ماه‌های پس از حملات به تأسیسات هسته‌ای خود، ساخت‌وساز را در یک سایت کلیدی زیرزمینی افزایش داده است که نشان می‌دهد تهران ممکن است با احتیاط در حال بازسازی باشد. ایران همچنین تهدید کرده است که در صورت اعمال مجدد تحریم‌ها، بازرسان هسته‌ای را ممنوع خواهد کرد و در مجلس، نمایندگان خواستار خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای شده‌اند، گامی که بسیاری معتقدند پیش‌نیاز تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که اقدام نظامی بیشتر علیه ایران از زمان توافق دو طرف بر سر آتش‌بس، روی میز بوده است. این هفته، مقامات اسرائیلی به رسانه‌های محلی گفتند که در حال بررسی حملات بیشتر هستند.
به نشانه تشدید تنش‌های منطقه‌ای، رسانه‌های محلی ایران گزارش‌های منبع باز مبنی بر استقرار تانکرهای سوخت آمریکایی در منطقه را منتشر کردند و گفتند که این خبر همزمان با اظهاراتی مبنی بر اینکه هدف تحریم‌های اضافی «هموار کردن راه برای تهدیدات نظامی» است.
اینگونه اظهارات به‌ویژه برای متحدان ایالات متحده در خاورمیانه نگران‌کننده است. یک مقام ارشد دولتی عربی نزدیک به دولت ترامپ گفت: «منطقه امروز نمی‌تواند همان جنگ ایران و اسرائیل یا جنگ‌های دیگر دو سال گذشته را تجربه کند. هزینه آن بسیار بالاست.» او گفت که به همتایان آمریکایی خود توصیه می‌کند که «کاهش تنش» تنها جایگزین است.
اما دولت ترامپ معتقد است که اکنون زمان افزایش فشار است و تحریم‌های بازگشتی «محیطی را برای یک راه‌حل دیپلماتیک ایجاد خواهد کرد»، به گفته یک مقام آمریکایی مطلع از این سیاست.
این فشار به قصد تشویق ایران برای پذیرش چهار شرط سختگیرانه به عنوان مبنایی برای مذاکرات جدید است، به گفته مقام آمریکایی: مذاکرات باید «معنادار» و مستقیم باشد، تهران باید با غنی‌سازی صفر مواد هسته‌ای و محدودیت‌هایی در برنامه موشکی خود موافقت کند و باید به تأمین مالی نیروهای نیابتی خود پایان دهد. چنین شرایطی از بزرگترین موانع در دور قبلی مذاکرات بودند و ایران احتمالاً آنها را غیرقابل قبول تلقی خواهد کرد.
مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی در سال جاری طی دو ماه پنج دور مذاکره برگزار کردند، اما نتوانستند پیشرفتی به سوی یک توافق حاصل کنند. مقام آمریکایی گفت دولت ترامپ معتقد است که عدم پیشرفت به این دلیل بود که ایرانی‌ها «جدی نبودند» و تیم مذاکره‌کننده آنها اختیار لازم برای رسیدن به توافق را نداشت. این مذاکرات زمانی که اسرائیل در ۱۳ ژوئن به ایران حمله کرد، به حالت تعلیق درآمد.
یک جنگ ۱۲ روزه بین اسرائیل و ایران در پی آن رخ داد که با یک دور حمله ایالات متحده به سایت‌های هسته‌ای ایران قطع شد. این جنگ با یک توافق آتش‌بس متزلزل به میانجی‌گری دولت ترامپ به پایان رسید که شامل توافق کتبی، سازوکارهای نظارتی یا مسیر دیپلماتیک برای صلح پایدار نبود. حتی با اعلام آتش‌بس، نتانیاهو تهدید به از سرگیری درگیری کرد. او گفت: «ما قصد نداریم پای خود را از روی پدال برداریم.»
نتانیاهو در سخنرانی خود در سازمان ملل در هفته گذشته گفت: «ما نباید اجازه دهیم ایران قابلیت‌های هسته‌ای نظامی خود را بازسازی کند. ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران، این ذخایر باید از بین بروند.»
شرکای ایالات متحده در منطقه خلیج فارس به ویژه آسیب‌پذیر هستند. این منطقه پوشیده از تأسیسات نظامی آمریکا است، از جمله در بحرین، کویت، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی. پس از حملات ایالات متحده در ماه ژوئن، ایران با حمله موشکی به یک پایگاه هوایی آمریکا در قطر پاسخ داد.
از آن زمان، تنش‌ها فروکش نکرده است: حمله اسرائیل به مقامات حماس در دوحه در اوایل این ماه، نگرانی‌ها را در خلیج فارس در مورد تمایل آشکار اسرائیل به انجام حملات غیرقابل پیش‌بینی، حتی اگر روابط منطقه‌ای را تهدید به بی‌ثباتی کند، افزایش داد — و سؤالات جدیدی را در مورد اثربخشی چتر امنیتی ایالات متحده ایجاد کرد.
به گفته افشون اوستوار، کارشناس ایران و استاد امور امنیت ملی در دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی در کالیفرنیا، دلایل زیادی وجود دارد که درگیری مجدد بین اسرائیل و ایران بعید است. او گفت: اسرائیل پیش از این زیرساخت‌های نظامی و هسته‌ای ایران را ویران کرده است و ایران از بازسازی تأسیسات غنی‌سازی آسیب‌دیده خود دلسرد شده است: پس از اینکه اسرائیل با حملات انجام شده در عمق ایران، میزان نفوذ اطلاعاتی اسرائیل به نیروهای امنیتی ایران را نشان داد، رهبران این کشور باید بدانند که چنین اقداماتی باعث حمله خواهد شد. اما اوستوار گفت که ایران ممکن است شروع به آزمودن مرزها کند.
او گفت: «اگر این کارها را انجام دهد، آنگاه اسرائیل ممکن است احساس کند که باید هر از گاهی چمن‌ها را در ایران کوتاه کند. می‌دانید، هر وقت ایران این چیزها را می‌سازد، آنها ضربه می‌زنند و این ایران را شش ماه دیگر به عقب می‌اندازد.»
او ادامه داد: «می‌توان وارد یک چرخه از درگیری‌های با شدت پایین شد که برای مدتی ادامه پیدا کند.»
برای سال‌ها، اسرائیل به اقدامات نظامی متناوب علیه حماس در غزه با عنوان «کوتاه کردن چمن‌ها» اشاره می‌کرد، عبارتی که منتقدان می‌گفتند عملیات نظامی بی‌پایان و فاقد اهداف استراتژیک را توجیه می‌کند. و در لبنان، پس از آتش‌بس با حزب‌الله، اسرائیل به حملات خود به جنوب این کشور ادامه داد.
تحریم‌های بازگشتی تحمیل شده توسط سازمان ملل که در پایان هفته به اجرا درآمد، شامل ممنوعیت تسلیحات متعارف، ممنوعیت غنی‌سازی اورانیوم و محدودیت‌هایی بر برنامه موشکی بالستیک ایران، همراه با ممنوعیت‌های سفر و توقیف دارایی‌ها می‌شود. این محدودیت‌ها بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین تهران، دولت اوباما و سایر دولت‌ها لغو شده بودند. اعمال مجدد آنها یکی از آخرین بقایای توافق را که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، در دوره اول خود از آن خارج شده بود، از بین می‌برد.
مقامات ایرانی تأثیر تحریم‌های جدید را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند. مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، هفته گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به خبرنگاران گفت: «در مورد وضعیت اقتصادی، واقعیت این است که ۴۵ سال است ما تحت تحریم هستیم، اگر بتوانیم اختلافات خود را حل کنیم، ظرفیت لازم برای پشت سر گذاشتن بیشتر بحران فعلی را داریم.»
پزشکیان گفت که ایران همچنان مایل به تعامل است اما هشدار داد که رابطه با ایالات متحده آسیب دیده است. او اظهار داشت: «دیوار بی‌اعتمادی بین ما و آمریکایی‌ها بسیار ضخیم و بسیار بلند است.»
پس از اعمال مجدد تحریم‌ها، ارزش پول ایران به رکورد جدیدی سقوط کرد و هر دلار به بیش از ۱,۱۰۰,۰۰۰ ریال معامله شد که باعث افزایش تورم گردید. پزشکیان در ایران به رهبران محلی گفت: «ایران در برابر فشار تسلیم نخواهد شد.»
به عقیده مقام ارشد دولتی عربی، وضعیت تضعیف شده ایران دلیلی برای احتیاط و اجتناب از درگیری‌های نظامی بیشتر است. بسیاری در منطقه می‌ترسند که اقدام نظامی بیشتر علیه ایران می‌تواند موج‌هایی از بی‌ثباتی منطقه‌ای مشابه آنچه پس از فروپاشی رژیم صدام حسین در عراق رخ داد، ایجاد کند.
این مقام عربی گفت: «دیپلماسی باید راه پیش رو باشد.»
جان هادسون در تهیه این گزارش مشارکت داشته است.