تصویرگری: سایمون پرادس
تصویرگری: سایمون پرادس

ناپدید شدن مرموز کارفرمایان چینی

بازداشت‌ها، شرمساری عمومی و خودکشی‌ها فضای تیره و تار کسب‌وکار در این کشور را تشدید می‌کنند.

تا همین اواخر، یو فاکسین بیشتر به عنوان یک دانشمند و کارآفرین برجسته شناخته می‌شد که در زمینه نیمه‌هادی‌های پیشرفته برای کاربردهای نظامی تخصص داشت. اما در ۲۲ سپتامبر، او به دلیلی دیگر خبرساز شد. شرکت او، Great Microwave Technology که در شانگهای لیست شده است، فاش کرد که آقای یو توسط آژانس مبارزه با فساد چین بازداشت شده است. آقای یو در «لیوژی» (liuzhi) به سر می‌برد، شکلی از بازداشت فراقضایی که تعداد فزاینده‌ای از بازرگانان چینی در آن گرفتار می‌شوند.

کارآفرینان این کشور باید با فهرستی طولانی‌تر از نگرانی‌ها دست و پنجه نرم کنند. در رأس این نگرانی‌ها، اقتصاد است که هرگز به طور کامل از همه‌گیری کرونا بهبود نیافته است. احساسات مصرف‌کنندگان در بهترین حالت، سرد و بی‌رمق است؛ تولید بیش از حد و رقابت بی‌رحمانه به وفور دیده می‌شود. فروش خرده‌فروشی کاهش یافته است. تعداد شرکت‌های صنعتی زیان‌ده در بالاترین سطح بی‌سابقه خود قرار دارد.

اما مجموعه‌ای دیگر از نگرانی‌ها در حال افزایش اهمیت است. با تیره و تار شدن چشم‌انداز اقتصادی، کاستی‌های نهادی چین نخبگان کسب‌وکار را بیش از پیش پریشان می‌کند. تحقیقات رسمی در مورد رهبران شرکت‌ها رو به افزایش است. همچنین احکام دادگاه‌هایی که آزادی سفر آنها در سراسر کشور را محدود می‌کنند، افزایش یافته است. موجی از خودکشی‌ها در میان کارفرمایان در سال جاری، به طور گسترده‌ای به عنوان شواهدی از تشدید فشارها تلقی می‌شود.

بازداشت‌های لیوژی شاید واضح‌ترین منبع نگرانی باشند. هنگامی که این سیستم در سال ۲۰۱۸ ایجاد شد، هدف اصلی آن اعضای حزب کمونیست و مقامات دولتی بودند که بخشی از مبارزه با فساد بود که پنج سال قبل توسط شی جین‌پینگ، رهبر عالی چین، آغاز شده بود. اکنون این سیستم به طور مکرر کارفرمایان را نیز هدف قرار می‌دهد.

این سیستم موازی با روش‌های عادی پلیسی عمل می‌کند. بازداشت‌ها نیازی به تأیید دادگاه ندارند. دستگیرشدگان از خدمات استاندارد وکلا محروم هستند. تغییرات در مقررات در ماه ژوئن به مأموران اجازه می‌دهد افراد را تا هشت ماه بازداشت کنند، در صورت مشکوک شدن به جرمی جدید، زمان را بازنشانی کنند و بی‌وقفه از زندانیان بازجویی کنند. سلول‌ها معمولاً پنجره ندارند، چراغ‌ها همیشه روشن هستند و بازداشت‌شدگان اغلب ۲۴ ساعت شبانه‌روز، حتی هنگام استفاده از توالت، تحت نظارت هستند.

امسال، کارفرمایان شرکت‌های لیست شده با نرخ سرسام‌آوری در این سیستم وحشتناک ناپدید شده‌اند: اکونومیست تا پایان سپتامبر ۳۹ مورد از این دست را، یا تقریباً یک مورد در هفته، در گزارش‌های بورس شمارش کرده است. این تعداد از مجموع رکورد سال گذشته فراتر رفته است. اما این تنها بخش کوچکی از تصویر کلی است. بیشتر اهداف لیوژی در شرکت‌های لیست نشده کار می‌کنند که موظف نیستند به سرمایه‌گذاران توضیح دهند که چرا مدیران عاملشان ناپدید شده‌اند.

نمودار: مجموع بازداشت‌های لیوژی در چین
نمودار: اکونومیست

طبق اظهارات کمیسیون مرکزی بازرسی انضباطی (CCDI)، نهاد حزبی مجاز برای انجام این بازداشت‌ها، مجموع بازداشت‌ها، شامل مقامات و کارفرمایان، در سال ۲۰۲۴ با تقریباً ۵۰ درصد افزایش به حدود ۳۸,۰۰۰ نفر رسید (رجوع کنید به نمودار ۱). به نظر می‌رسد بخش شرکتی این سرکوب گسترده است. CCDI اعلام کرده است که سال گذشته بیش از ۶۰,۰۰۰ نفر در بخش داروسازی و ۱۷,۰۰۰ نفر در بخش مالی تحت اقدامات انضباطی (شامل لیوژی) قرار گرفته‌اند.

یکی از دلایل بازداشت شمار زیادی از کارفرمایان، گسترش سریع مبارزه با فساد شی جین‌پینگ است. موسسه مشاور Gavekal Dragonomics تخمین می‌زند که تعداد پرونده‌های تشکیل شده در سال جاری به رکورد یک میلیون مورد خواهد رسید. هنگامی که یک مقام مورد تحقیق قرار می‌گیرد، کل شبکه کسب‌وکار او می‌تواند زیر ذره‌بین قرار گیرد و منجر به افزایش چشمگیر پرونده‌های شرکتی شود. ژو جیانگ‌نان از دانشگاه هنگ‌کنگ اشاره می‌کند که برخی از صنایعی که با تحقیقات عمیق‌تر ضد فساد مواجه هستند، مانند سخت‌افزار رایانه و فناوری سبز، از طریق تدارکات و قراردادها به شدت با دولت‌های محلی مرتبط هستند. این وضعیت مدیران اجرایی این حوزه‌ها را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.

کاهش رشد اقتصادی نیز می‌تواند در افزایش بازداشت‌ها نقش داشته باشد. دولت‌های محلی با کمبود نقدینگی مواجه هستند؛ بسیاری از آنها بدهی‌های عظیمی دارند. برخی از تحقیقات CCDI به عنوان عملیات «صید در اعماق دریا» توصیف شده‌اند که در آن یک مدیر اجرایی با دلایل ضعیف بازداشت می‌شود به امید اینکه شرایط سخت لیوژی منجر به اعتراف به سوءرفتار یا اتهام زدن به فرد ثروتمند دیگری شود. سپس بازرسان می‌توانند دارایی‌های آن شخص (و شرکتش) را توقیف کنند.

از میان ۳۹ مدیر اجرایی شرکت‌های لیست شده که امسال بازداشت شده‌اند، بیش از نیمی توسط دپارتمان‌های CCDI بسیار دورتر از مقر شرکت‌هایشان دستگیر شدند. یک وکیل چینی متخصص در این پرونده‌ها می‌گوید این نشانه آن است که یک دولت محلی در حوزه قضایی دولت دیگر به دنبال بودجه می‌گردد. (این وکیل درخواست کرده است که نامش فاش نشود.)

نمودار: لیست‌گذاری‌های سیاه اعتباری در چین
نمودار: اکونومیست

یکی دیگر از دلایل پریشانی کارفرمایان، لیست سیاه اعتباری بدنام است که اخیراً نام برخی از ثروتمندترین سرمایه‌داران کشور به آن اضافه شده است. قوانین ورشکستگی چین به طور کامل توسعه‌یافته نیستند و دادگاه‌ها اغلب برای اعمال فشار بر بدهکاران جهت پرداخت بدهی‌هایشان، به راه‌حل‌های سریع متوسل می‌شوند. یکی از این روش‌ها، اضافه کردن علنی نام آنها به لیست است که آنها را از «مصرف بالا» منع می‌کند. افراد موجود در این لیست دیگر نمی‌توانند با هواپیما پرواز کنند، با قطارهای سریع‌السیر سفر کنند یا در هتل‌های مجلل اقامت داشته باشند، و دیگر محدودیت‌ها.

این لیست اعتباری شاید در ابتدا برای وادار کردن افراد به بازپرداخت بدهی‌های کوچک در نظر گرفته شده بود، اما کارآفرینان در سال‌های اخیر با مشکلات مالی دست و پنجه نرم کرده و به این لیست هدایت شده‌اند. یک پایگاه داده قضایی نشان می‌دهد که تا پایان سپتامبر امسال حدود ۲۰۰,۰۰۰ نفر به این لیست اضافه شده‌اند که در مقایسه با ۱۷,۴۰۰ نفر در کل سال ۲۰۱۹، پیش از فروپاشی اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا، افزایش قابل توجهی داشته است (رجوع کنید به نمودار ۲). حدود ۴۶ درصد از این لیست‌گذاری‌های سیاه امسال به دلیل اختلافات قراردادی بوده که نشان می‌دهد فعالیت‌های مرتبط با کسب‌وکار منجر به احکام دادگاه شده‌اند.

ترس از قرار گرفتن در این لیست واقعی است و ممکن است شرکت‌ها را به کاهش ریسک‌پذیری سوق دهد. لیزی لی از مرکز تحلیل چین در موسسه سیاست جامعه آسیا، یک اتاق فکر، می‌گوید که این موضوع «کششی خطرناک بر احساسات کسب‌وکار» است. او می‌افزاید: «در زمانی که اقتصاد به شدت نیازمند پویایی است، پیام سیستم فعلی این است که اگر شکست بخورید، فقط کسب‌وکارتان را از دست نمی‌دهید؛ بلکه ممکن است توانایی‌های اساسی‌تان برای فعالیت را نیز از دست بدهید.»

دولت مرکزی تلاش کرده است تا شرایط را برای کارآفرینان بهبود بخشد. در ماه فوریه، شی جین‌پینگ با تعدادی از مدیران ارشد شرکت‌های چینی دیدار کرد به امید اینکه سیگنالی برای بازنشانی وضعیت ارسال کند. یک قانون جدید «حمایت از بخش خصوصی» برای تحریک رشد اقتصادی وضع شد.

اما حال و هوای غالب در میان کارآفرینان کماکان تیره و تار باقی مانده است. در ۲۸ سپتامبر فاش شد که وانگ جیانلین، سرمایه‌دار املاک و مستغلات که زمانی ثروتمندترین مرد چین بود، به دلیل یک اختلاف قراردادی به لیست سیاه بدهکاران اضافه شده است. این ممنوعیت یک روز بعد برداشته شد، اما بدون ایجاد بحثی درباره وضعیت وخیم برخی از چهره‌های برجسته کسب‌وکار نبود. بازداشت آقای یو نیز تأثیر مشابهی داشته است. اگر دانشمندان ارشد نظامی می‌توانند به لیوژی کشیده شوند، هیچ کس از دسترس آژانس مبارزه با فساد در امان نیست.

خودکشی‌ها وضعیت را تیره‌تر نیز کرده‌اند. بین ماه‌های آوریل و ژوئیه، حداقل پنج کارفرمای برجسته از ساختمان‌های بلند خود را به پایین پرتاب کرده و جان باختند که منجر به بحث‌های عمومی عمیقی درباره بار سنگین بر دوش کارآفرینان شد. خودکشی وانگ لین‌پنگ شوک خاصی را ایجاد کرد. وانگ، بنیانگذار یک زنجیره موفق فروشگاه‌های بزرگ، زمانی ثروتمندترین مرد استان هوبئی، زادگاهش، بود. در ماه آوریل، او به لیوژی فرستاده شد. او در اواخر ژوئیه آزاد شد، اما تحت نظارت باقی ماند. این وکیل می‌گوید خودکشی او، چند روز پس از آزادی، تنها یکی از معدود مواردی است که «به سطح آب می‌آیند». «بسیاری موارد دیگر نیز وجود دارند که هیچ کس از آنها باخبر نیست.»