درگیری‌ها بین طالبان افغانستان و پاکستان، حامی سابق آنها، در حال تهدید به ایجاد شکافی پایدار است که می‌تواند باعث ناآرامی بیشتر در منطقه شود.
بر اساس گزارش رسانه‌های تحت کنترل طالبان، همسایگان اکنون ناآرام، روز جمعه دوباره تبادل آتش کردند؛ این اتفاق تنها چند روز پس از توافق بر سر آتش‌بس و مذاکرات این آخر هفته در دوحه، قطر، رخ داد. رادیو حریت گزارش داد که نیروهای افغان جمعه شب در پاسخ به حملات هوایی پاکستان به ولایت پکتیکا در مرز افغانستان، «عملیات تلافی‌جویانه» علیه پاسگاه‌های نظامی پاکستان انجام دادند.
رادیو حریت اعلام کرد که دست‌کم سه عضو یک تیم کریکت در پکتیکا کشته و چندین نفر زخمی شدند؛ این جدیدترین تلفات در درگیری است که این ماه جان ده‌ها نفر را گرفته و متحدان سابق را به قلمرویی نامعلوم سوق داده است.
پاکستان پس از جنگ شوروی و افغانستان، به ایجاد، تسلیح و حمایت از طالبان کمک کرد و یکی از تنها سه کشوری بود که پس از تسلط این رژیم بر کابل در سال ۱۹۹۶، آن را به رسمیت شناخت. مقامات در اسلام‌آباد در سال ۲۰۰۱ با اکراه از این جنبش روی برگرداندند، زمانی که حملات ۱۱ سپتامبر و تهاجم متعاقب آمریکا به افغانستان و برکناری سریع رژیم، ادامه حمایت را غیرممکن ساخت.
هنگامی که کابل در سال ۲۰۲۱ دوباره به دست طالبان افتاد، عمران خان، نخست‌وزیر وقت پاکستان، افغان‌ها را به خاطر رهایی خود از «غُل و زنجیر بردگی» تحسین کرد. رئیس سرویس اطلاعاتی پاکستان یکی از اولین مقامات خارجی بود که از رژیم بازگشته بازدید کرد و به خبرنگاران گفت که «همه چیز خوب خواهد شد.»
اما چهار سال بعد، روابط به طور چشمگیری تیره شده است. اکنون، اسلام‌آباد نگران است که پاکستان ممکن است طالبان را برای همیشه از دست بدهد.
تشدید این درگیری منعکس‌کننده نارضایتی فزاینده در اسلام‌آباد از افزایش حملات مرگبار در داخل پاکستان است. مقامات پاکستانی بیشتر حملات را به تحریک طالبان پاکستان (TTP) نسبت می‌دهند، گروهی که با رهبر طالبان افغانستان بیعت کرده و خواستار مهار آنها از سوی رژیم شده‌اند.
اسلام‌آباد می‌گوید طالبان افغانستان به این گروه پناه می‌دهند و از آنها حمایت می‌کنند. طالبان افغانستان مدت‌ها حضور TTP در کشورشان را تکذیب کرده‌اند. اما قطعی سراسری اینترنت به مدت ۴۸ ساعت در ماه گذشته، تا حدودی نشانه‌ای بود: TTP نیز همزمان آفلاین شد.
به گفته یک مقام پاکستانی که به شرط ناشناس ماندن صحبت می‌کرد، زیرا پاکستان مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفته است، نور ولی محسود، رهبر TTP، هفته گذشته هدف حمله هوایی پاکستان در کابل قرار گرفت. این مقام گفت که محسود زنده ماند و روز پنجشنبه در یک پیام ویدئویی دوباره ظاهر شد.
در پاکستان، شورش فزاینده محسود در شمال غرب کشور، باعث یک بازنگری سیاسی در مورد مشتریان سابق اسلام‌آباد شده است.
محمد امیر رانا، تحلیلگر مبارزه با تروریسم پاکستانی، گفت: «پاکستان مدت‌ها تحت این توهم زندگی کرده است که طالبان افغانستان پس از به قدرت رسیدن، به نیرویی ثبات‌بخش تبدیل خواهند شد. اما به اصطلاح بازی دوگانه پاکستان – همسو شدن با ائتلاف تحت رهبری آمریکا در حالی که به طور پنهانی با طالبان تعامل داشت – یک شاهکار استراتژیک نبود، بلکه یک اشتباه تاریخی بود.»
احمدالله علیزایی، فرماندار سابق کابل که در تبعید زندگی می‌کند، هنگام بازدید از اسلام‌آباد در ماه گذشته، لحظه‌ای خودآزمایی را احساس کرد. او گفت: «بالاخره آنها توجه می‌کنند.»
شفقات علی خان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، روز جمعه گفت که «پاکستان برای گفتگو و دیپلماسی و روابط دوجانبه سودمند با افغانستان ارزش زیادی قائل است»، اما «تمام اقدامات ممکن را برای محافظت از قلمرو و جان مردم خود انجام خواهد داد.»
در مجامع عمومی و خصوصی، تحلیلگران و مقامات پاکستانی از این که یکی از پیوندهای اصلی اسلام‌آباد با طالبان – شبکه حقانی – به طور قاطعانه‌تری برای پایان دادن به کارزار TTP وارد عمل نشده است، ابراز نارضایتی کرده‌اند.
به گفته مقامات پاکستانی، سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله افغانستان، در مذاکرات بین طرفین در سال ۲۰۲۱ نقش داشت. اما فروپاشی آنها باعث افزایش حملات شبه‌نظامیان به مقیاسی شد که در بیش از یک دهه در پاکستان بی‌سابقه بود.
آصف درانی، نماینده ویژه سابق پاکستان در امور افغانستان، به واشنگتن پست گفت که شبکه حقانی اکنون «بخشی از مشکل» است. «TTP آماده کنار گذاشتن سلاح نیست.»
در همین حال، رژیم افغانستان پاکستان را مقصر می‌داند. محمد ابراهیم خان، سناتور سابق پاکستانی که ماه گذشته رهبری هیئتی به کابل را بر عهده داشت، گفت که میزبانانش اصرار داشتند که قبل از برکناری عمران خان از نخست‌وزیری در سال ۲۰۲۲، محکومیت او به فساد و زندانی شدنش، می‌توانست با او معامله‌ای انجام شود. (او این اتهامات را رد کرد؛ حامیانش می‌گویند این اتهامات با انگیزه‌های سیاسی بوده است.)
حمایت انتخاباتی خان تا حدی ریشه در جوامع پشتون پاکستانی داشت که با کانون‌های قدرت طالبان در افغانستان پیوندهای قومی دارند. ابراهیم خان گفت که به او گفته شده است: «وضعیت پس از برکناری او کاملاً تغییر کرد.»
تحلیلگران می‌گویند، برای طالبان، خلع سلاح TTP می‌تواند اداره افغانستان را دشوارتر کند. رها کردن شرکای ایدئولوژیک آنها می‌تواند باعث نارضایتی در میان اعضای رده‌های پایین رژیم شود و به گروه‌های شبه‌نظامی رقیب برای جذب نیرو کمک کند. این گروه‌ها شامل داعش هستند که حضور در منطقه مرزی افغانستان-پاکستان دارند.
برخی از اعضا و حامیان رژیم افغانستان این وضعیت را یک مبارزه قدرت داخلی می‌دانند. آنها به شرط ناشناس ماندن در مورد این مسئله حساس صحبت کردند.
یکی از اعضای شبکه حقانی، تیره شدن روابط با پاکستان را عمدتاً به تندروهای منزوی طالبان در قندهار نسبت داد، کسانی که پشت بسیاری از محدودیت‌های سخت‌گیرانه دولت بر زنان نیز بوده‌اند.
تحلیلگران می‌گویند، نفوذ فزاینده قندهار به بهای شبکه حقانی تمام شده است. در حالی که سراج‌الدین حقانی کنترل وزارت داخله قدرتمند را در دست دارد، رهبری در سال‌های اخیر، حقانی‌ها و دیگر رقبای سیاسی را از دیگر موقعیت‌های کلیدی کنار زده است.
آن عضو شبکه حقانی گفت: «احساسات ضد پاکستانی در رهبری قندهار رو به افزایش است.» در مقابل، او گفت: «ما منافع مشترک زیادی» با پاکستان داریم، از جمله حضور مداوم بستگان اعضای حقانی در پاکستان.
رهبران طالبان در قندهار ممکن است با موفقیت‌های اخیر خود در روابط خارجی جسورتر شده باشند. روسیه در تابستان امسال رژیم آنها را به رسمیت شناخت و چین و هند میزبان وزیر خارجه آنها برای بازدید بودند.
طالبان همچنین می‌توانند استقلال خود را از پاکستان اعلام کنند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، این هفته در شبکه ایکس نوشت: «مجاهدین با روحیه‌ای بالا، از سرزمین و مردم خود دفاع خواهند کرد.»
هرگونه تشدید بیشتر احتمالاً در ولایت خیبر پختونخوا در شمال غرب پاکستان، که خانه بسیاری از پشتون‌های قومی پاکستان است، احساس خواهد شد.
این ولایت کانون شورش TTP بوده است. صدها سرباز پاکستانی در حملات شبه‌نظامیان در آنجا کشته شده‌اند. رانا، تحلیلگر، هشدار داد: «جلوگیری از کسب ابعاد قومی پشتون توسط این مسئله حیاتی است.»
حمایت از TTP در این ولایت تاکنون محدود به نظر می‌رسد، با وجود تلاش‌های فزاینده شبه‌نظامیان که شباهت زیادی به شیوه کار طالبان افغانستان دارد.
اما این ولایت تحت تأثیر تلفات سنگین حملات اخیر شبه‌نظامیان و این باور که مقامات برای محافظت از مردم به اندازه کافی کار نمی‌کنند، متزلزل شده است. پیشنهادهای اخیر پاکستان به سرمایه‌گذاران آمریکایی برای استخراج عناصر نادر در منطقه، نارضایتی‌ها را در میان سیاستمداران محلی دامن زده است.
خان، که هنوز در حال گذراندن حکم فساد خود است، با پیشنهادی برای تعامل با طالبان در ازای آزادی خود، وارد این مناقشه شده است. خان از حمایت سیاسی قابل توجهی در میان رای‌دهندگان خیبر پختونخوا برخوردار است، که بسیاری از آنها احساس می‌کنند از نظر سیاسی به حاشیه رانده شده‌اند.
رانا گفت: «گنجاندن، تاب‌آوری و صدای آنها تعیین خواهد کرد که آیا پاکستان می‌تواند سرانجام از توهمات طولانی و پرهزینه خود فراتر رود یا خیر.»