دو جت یوروفایتر تازه از خط مونتاژ خارج شده، با سرعت 186 مایل در ساعت در باند فرودگاه تورین به پرواز درآمدند و به سمت کوه‌های آلپ پوشیده از برف اوج گرفتند. مقصد آن‌ها کویت بود، یک پرواز شش ساعته.
ارتش کویت اولین مشتری خارجی است که این جت‌های مافوق صوت را از لئوناردو (Leonardo)، پیمانکار دفاعی ایتالیایی که یوروفایتر را به عنوان بخشی از کنسرسیومی با تولیدکنندگان در بریتانیا، آلمان و اسپانیا تولید می‌کند، خریداری می‌کند. با توجه به اینکه اروپا به دلیل جنگ تجاری رئیس جمهور ترامپ و خواسته‌های او مبنی بر اینکه اروپا به اتکای خود به ایالات متحده برای امنیت پایان دهد، به سمت داخل نگاه می‌کند تا دفاعیات خود را بسازد، احتمال چنین معاملاتی بیشتر است.
تقاضا برای سلاح پس از حمله روسیه به اوکراین در سال 2022 در اروپا به شدت افزایش یافت و همچنان ادامه دارد. با تولید سلاح‌های بیشتر و بهتر در اروپا، این قاره همچنین به دنبال فروش گسترده‌تر کالاهای خود در بازار جهانی است.
تأکید جدید بر تولید تسلیحات، گواهی بر تغییر نسلی گسترده‌تر در اروپا است که پس از جنگ سرد، ارتش خود را به نفع سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی کاهش داد.
جیانکارلو مزاناتو (Giancarlo Mezzanatto)، یکی از مقامات ارشد لئوناردو که تا دسامبر مدیر اجرایی کنسرسیوم یوروفایتر بود، شرط می‌بندد که خصومت دولت ترامپ با اروپا، ارتش‌های بیشتری را تشویق به خرید سلاح‌های اروپایی کند. در حال حاضر، لهستان و ترکیه هر دو در حال بررسی معاملات چند میلیارد دلاری برای یوروفایتر، معروف به "تایفون" (Typhoon)، به جای گسترش ناوگان جت‌های ساخت آمریکا هستند.
آقای مزاناتو در مصاحبه اخیر خود در تورین، در توصیف "رنسانسی" برای یوروفایترها با ارتقاء میان نسلی جدید که برتری خود را تا سال 2060 حفظ خواهد کرد، گفت: «مسئله این است که محصولات چقدر موفق هستند و چگونه فناوری‌ها به موفقیت محصولات در بازار کمک می‌کنند.»
او افزود: «البته، شرایط ژئوپلیتیکی نیز وجود دارد که به وضوح تحت تأثیر ترامپ قرار دارد.»
حتی قبل از اینکه آقای ترامپ در این ماه تعرفه‌های تنبیهی جهانی را وضع کند، سهام دفاعی اروپا به شدت در حال افزایش بود، تا حدی به این دلیل که سرمایه‌گذاران نهادی که مدت‌ها به آن‌ها بی‌توجهی کرده بودند، در حال تجدید نظر در مواضع خود هستند.
شاخص Stoxx Europe Total Market Aerospace & Defense، شاخصی از پیمانکاران دفاعی برتر از جمله لئوناردو، راین متال (Rheinmetall) و BAE Systems، در سال جاری حدود 24 درصد افزایش یافته است، در حالی که S&P 500 بیش از 10 درصد کاهش یافته است.
حمله تعرفه‌ای آقای ترامپ اعتماد سرمایه‌گذاران را تقریباً در همه جا متزلزل کرده است، اما تحلیلگران بخش دفاع را امن می‌دانند، به ویژه با توجه به فشار سیاسی برای تسلیح مجدد اروپا. در ماه مارس، کمیسیون اروپا پیشنهاد گسترده‌ای را برای افزایش هزینه‌های دفاعی به میزان حدود 840 میلیارد دلار، از جمله 165 میلیارد دلار وام، اعلام کرد. بانک سرمایه‌گذاری اروپا نیز اعلام کرد که قصد دارد حداقل دو برابر بودجه خود را برای پروژه‌های امنیتی و دفاعی افزایش دهد و تأمین مالی خود را به تجهیزات نظامی گسترش دهد.
این امر توجه سرمایه‌گذاران نهادی، از جمله صندوق جهانی بازنشستگی دولت نروژ، بزرگترین صندوق ثروت دولتی جهان را به خود جلب کرده است. چنین صندوق‌هایی مدت‌ها از سازندگان سلاح دوری کرده‌اند، اما در حال تجدید نظر در این محدودیت‌ها هستند.
استفان ام. دیویس (Stephen M. Davis)، یکی از اعضای ارشد برنامه حاکمیت شرکتی در دانشکده حقوق هاروارد، گفت: «به نظر من، چیزی که واقعاً باعث تغییر نظر شده است، بی‌میلی آشکار دولت ترامپ به حمایت از اروپا در دفاع است. هنگامی که افکار عمومی تغییر می‌کند، احتمالاً جامعه سرمایه‌گذار نیز تغییر می‌کند.»
این تغییر نشان دهنده تغییر عمده در نحوه برخورد بسیاری از سرمایه‌گذاران با صنعت دفاع در اروپا است. دولت‌ها در آنجا ارتش خود را به شدت کاهش دادند، زمانی که جنگ سرد در سال 1991 به پایان رسید و شروع به تزریق پول به حقوق بازنشستگی، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، برنامه‌های زیست محیطی و سایر اولویت‌های اقتصادی کردند که مهم‌تر از ساخت سلاح تلقی می‌شدند.
برای دهه‌ها، بسیاری از صندوق‌های بازنشستگی اروپایی سرمایه‌گذاری مستقیم در سازندگان سلاح‌هایی که سلاح‌هایی مانند بمب‌های خوشه‌ای، سلاح‌های شیمیایی، هسته‌ای و بیولوژیکی و مین تولید می‌کنند را ممنوع کردند. پس از حمله تمام عیار روسیه به اوکراین، ناتو از دولت‌ها، بانک‌ها و صندوق‌های خصوصی خواست تا در صنعت دفاع سرمایه‌گذاری کنند و به تسریع تولید سلاح کمک کنند و از گسترش جنگ به عمق اروپا جلوگیری کنند.
ینس استولتنبرگ (Jens Stoltenberg)، دبیرکل وقت ناتو، در دسامبر 2022 گفت: «همیشه سرمایه‌گذاری در بهداشت و زیرساخت‌ها و آموزش و پرورش بهتر است.» اما، او گفت: «واقعیت این است که تنها راه حفظ صلح، سرمایه‌گذاری در دفاع است.»
وارما (Varma)، یک صندوق بازنشستگی فنلاندی، یکی از صندوق‌هایی بود که چند ماه پس از حمله روسیه و قبل از پیوستن فنلاند به ناتو در سال 2023، قوانین خود را تعدیل کرد. تحت برخی شرایط، وارما اکنون می‌تواند سرمایه‌گذاری در چنین تولیدکننده‌ای را در نظر بگیرد، به عنوان مثال، اگر سلاح‌های بحث‌برانگیز مانند بمب‌های خوشه‌ای بیش از 5 درصد از فروش را تشکیل ندهند.
هانا کاسکلا (Hanna Kaskela)، معاون ارشد وارما در امور پایداری و ارتباطات، افزود: «هیچ محدودیتی در مورد سلاح‌های متعارف وجود ندارد، تا زمانی که محصولات در درجه اول برای دفاع از حاکمیت و جلوگیری از درگیری استفاده شوند.»
AkademikerPension در دانمارک نیز در حال تجدید نظر در قوانین سرمایه‌گذاری تسلیحاتی خود است - اما شاید بیشتر به دلیل آقای ترامپ تا روسیه. این صندوق بازنشستگی 65 ساله، که بسیاری از دانشگاهیان فعلی و بازنشسته این کشور را به عنوان مشتری در اختیار دارد، سرمایه‌گذار بزرگی در شرکت‌هایی با اعتبار قوی در زمینه آب و هوا و حقوق بشر بوده است.
اخیراً، اعضای آن در تمرکز سرمایه‌گذاری خود تندروتر شده‌اند.
ینس مونچ هولست (Jens Munch Holst)، مدیر اجرایی AkademikerPension، که تقریباً 24 میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت دارد، به یاد می‌آورد: «در ماه فوریه، همه چیز تغییر کرد.» تهدید آقای ترامپ مبنی بر سلب مالکیت از گرینلند، یک منطقه نیمه خودمختار دانمارک، "خبری تکان دهنده برای دانمارکی‌ها بود."
برای برخی از سرمایه‌گذاران، این لحظه‌ای بود که دفاع ملی به عنوان تهدید اصلی جدید، جایگزین تغییرات آب و هوایی شد.
اما علاوه بر پول، اروپا برای تقویت دفاعیات خود به اراده سیاسی نیز نیاز خواهد داشت.
بیشتر تولیدکنندگان بزرگ سلاح در اروپا تا حدی متعلق به دولت هستند و هر دولت اولویت‌های هزینه‌ای، مقررات و استراتژی‌های دفاعی خاص خود را دارد. این امر باعث ایجاد ناکارآمدی در بین تولیدکنندگان ملی شده است که هر کدام مقادیر نسبتاً کمی سلاح تولید می‌کنند و در نتیجه هزینه‌های نسبتاً بالایی دارند.
به عنوان مثال، قیمت یک هویتزر توپخانه‌ای خودکششی 155 میلی‌متری ساخته شده در اروپا می‌تواند بین 6 میلیون دلار تا 19 میلیون دلار متغیر باشد، در حالی که یک هویتزر ساخته شده در ایالات متحده کمتر از 2 میلیون دلار است. تحلیلگران در حال تماشا هستند تا ببینند آیا تعرفه‌های آقای ترامپ باعث افزایش هزینه‌ها برای فولاد، مس و سایر فلزات کلیدی برای ساخت سخت‌افزار نظامی می‌شود یا خیر.
محققان مؤسسه اقتصاد جهانی کیل در آلمان در گزارشی در ماه مارس نوشتند: «جدا شدن اروپا از سیستم تجارت جهانی ممکن است در نهایت به قیمت بالاتری تمام شود. این ممکن است به ویژه در مورد تدارکات دفاعی که در آن اروپا در درجه اول به بازار داخلی متکی است و در رقابت با ایالات متحده فاقد مزیت مقیاس است، صادق باشد.»
آقای مزاناتو، که تا به تازگی بخشی از صنعت تسلیحات در ایتالیا بود، اعتراف کرد که این صنعت با موانع زیادی مواجه است. او به نیاز به هماهنگی بیشتر در میان دولت‌ها در مورد برنامه‌های هزینه و مقررات و به ویژه نیاز به کاهش تعداد سیستم‌های تسلیحاتی رقیب اشاره کرد.
آقای مزاناتو گفت: «سخت‌افزار نظامی به خودی خود کافی نیست. ما در بحران عمیقی هستیم و باید اطمینان حاصل کنیم که مردم حامی هستند. این بحران باید یک فرصت باشد.»