سمیر مان در اوایل دهه 1990 از رژیم کمونیستی آلبانی گریخت و در اتریش ساکن شد، جایی که اولین ثروت خود را به دست آورد. اکنون در آلبانی، او بر یک امپراتوری املاک و مستغلات و خرده‌فروشی که در سراسر بالکان غربی و فراتر از آن گسترش یافته است، نظارت می‌کند.
در یک روز آفتابی ماه اکتبر در تیرانا، پایتخت آلبانی، سمیر مان در حالی که در مرکز خرید دروازه شرقی تیرانا قدم می‌زند، خوشحال به نظر می‌رسد. این مرکز خرید 1.2 میلیون فوت مربعی، معبدی برای سرمایه‌داری است که برندهای بین‌المللی از آدیداس و سواروسکی تا برگر کینگ و کی‌اف‌سی را در خود جای داده است. این بزرگ‌ترین مرکز خرید در آلبانی، تفاوتی با مجتمع‌های خرید شیشه‌ای و فولادی در هر شهر بزرگ اروپایی ندارد—و نکته همین است.
او با افتخار می‌گوید: «این دارایی شاخص ما است. 100٪ اجاره داده شده است.» او فهرستی از مستاجران، از جمله فروشندگان پوشاک H&M و زارا، به علاوه اولین رستوران سوشی آلبانی و چندین کسب‌وکار خودش، از جمله یک خرده‌فروش لباس، یک فروشگاه اسباب‌بازی و یک زنجیره لوازم الکترونیکی مصرفی را برمی‌شمرد. «مردم می‌خواهند بتوانند محصولات را لمس کنند. ما هر کسب‌وکار ملموسی در آلبانی داریم.»
مان که یک کت آبی تیره روی یک پولو مشکی Lacoste پوشیده است، می‌تواند به عنوان یکی از خریدارانی که صبح دوشنبه در اطراف قدم می‌زنند، شناخته شود. اما این تاجر 57 ساله اولین—و تنها—میلیاردر آلبانی است، ثروتمندترین فرد در این کشور کوچک مدیترانه‌ای با تنها 2.8 میلیون نفر جمعیت. به لطف سرمایه‌گذاری‌هایش در خرده‌فروشی، املاک و مستغلات و بانکداری، او ثروتی 1.4 میلیارد دلاری را ساخته است، بر اساس تخمین‌های فوربس، و جایگاهی در فهرست میلیاردرهای جهان 2025 فوربس کسب کرده است. این چیزی نبود که او به عنوان یک پناهنده 23 ساله که در سال 1991 از رژیم کمونیستی آلبانی فرار می‌کرد، انتظارش را داشت. او می‌گوید: «من هرگز فکر نمی‌کردم این ممکن باشد. رویای من این بود که خانه خودم را داشته باشم یا یک ماشین داشته باشم.»
در حال حاضر، گروه BALFIN او در 10 کشور فعالیت می‌کند و در سال 2024 سود خالص 120 میلیون دلاری از فروش 880 میلیون دلاری را ثبت کرد که به ترتیب 31٪ و 14٪ نسبت به سال 2023 افزایش داشته است. حدود 62٪ از درآمدها از خرده‌فروشی، و پس از آن املاک و مستغلات با 20٪، بانکداری با 9٪ و لجستیک و مدیریت دارایی بقیه را تشکیل می‌دهند. مان تمام آن را مالک است، اما شرکایی را در مراکز خرید، زنجیره‌های خرده‌فروشی و پروژه‌های توسعه املاک و مستغلات خود آورده است.
اثر او در سراسر شهر تیرانا، جایی که از سال 2005 به کشور خود بازگشته است، قابل مشاهده است. او مالک بانک تیرانا، پنجمین بانک بزرگ آلبانی است. زنجیره الکترونیکی Neptun او بزرگ‌ترین زنجیره در کشور است. و او بزرگ‌ترین زنجیره سوپرمارکت را در اختیار داشت تا اینکه آن را در ماه مارس به قیمت 48 میلیون دلار فروخت. او در حال رانندگی در شهر با مرسدس-میباخ شاسی بلند مشکی خود، راننده‌اش را به سمت Rolling Hills، یک مجتمع مسکونی لوکس که در آن ویلایی به مساحت 33000 فوت مربع نیز دارد، هدایت می‌کند.
او با نگاهی به وسعت 153 ویلای نئوکلاسیک با منظره کوه‌های Skanderbeg اطراف می‌گوید: «من زمین را در سال 2008 خریدم، در آن زمان بسیار ارزان بود.» ارزش زمین در این منطقه بیش از ده برابر افزایش یافته است و مان به ساخت‌وساز ادامه داده است. در کنار آن، توسعه دیگری متعلق به Balfin، Collina Verde، قرار دارد و مان در حال ساخت دیگری در کنار یک دریاچه مصنوعی است که انتظار می‌رود 240 میلیون دلار هزینه داشته باشد و در سال 2028 تکمیل شود.
«هیچ‌کس، حتی پدرم، باور نمی‌کرد که این کار جواب دهد.»
ثروت مان در مرزهای آلبانی متوقف نمی‌شود. او دارای فروشگاه‌های خرده‌فروشی در سراسر بوسنی و هرزگوین، کوزوو، مونته‌نگرو و مقدونیه شمالی است، از جمله دروازه شرقی اسکوپیه، بزرگ‌ترین مرکز خرید در مقدونیه شمالی. فراتر از بالکان غربی، او همچنین شروع به سرمایه‌گذاری در ساختمان‌های آپارتمانی و دفاتر در اتریش و کانادا به علاوه نیویورک و نیوجرسی کرده است.
او با توضیح رویکرد خود، به درس‌هایی اشاره می‌کند که از خواندن کتاب‌های نمادهای تجاری آمریکایی مانند جک ولش، مدیرعامل سابق جنرال الکتریک، آموخته است: «ولش گفت که شما باید متنوع باشید. آلبانی کوچک است، بنابراین ما فکر کردیم، چرا وارد کشورهای دیگر و صنایع دیگر نشویم؟»
مان در سال 1967 در شهر کورچه در جنوب آلبانی در زمان حکومت انور خوجه، مرد قدرتمند کمونیست حاکم بر کشور، به دنیا آمد. سفرهای داخلی به شدت محدود بود و مان به ندرت شهر خود را ترک می‌کرد تا اینکه در 18 سالگی برای تحصیل در رشته زمین‌شناسی به دانشگاه تیرانا رفت.
او به یاد می‌آورد: «من زمین‌شناسی را انتخاب نکردم. این حزب کمونیست بود که تصمیم می‌گرفت چه چیزی بخوانید.» در طول سال‌های کالج، مان گوشت می‌خرید تا کوفته درست کند و آنها را به دانشجویان می‌فروخت تا پول اضافی به دست آورد—تا اینکه، شش ماه پس از شروع کار جانبی‌اش، مقامات او را متوقف کردند. در سال 1991، در حالی که هنوز دانشجو بود، تصمیم گرفت برای جستجوی زندگی بهتر از کشور فرار کند. او از یک آژانس مسافرتی ویزای اتریش گرفت و با یک اتوبوس 36 ساعته بدون توقف به وین رفت، جایی که به عنوان پناهنده ثبت‌نام کرد. (بعداً متوجه شد که ویزای صادر شده توسط آژانس جعلی بوده است، اما هیچ‌کس او را متوقف نکرد.)
او بیش از شش ماه را در یک اردوگاه پناهندگان گذراند و به تنهایی زبان آلمانی را مطالعه کرد تا اینکه به اندازه کافی خوب شد تا برای ادامه تحصیل در رشته زمین‌شناسی خود به دانشگاه فنی وین درخواست دهد. در سال 1992، رژیم کمونیستی آلبانی سقوط کرد. او می‌گوید: «آلبانی کمی باز شد و مردم برای خرید لوازم الکترونیکی به وین می‌آمدند. بنابراین من فرصتی را دیدم.»
او در سال 1993 از دانشگاه انصراف داد و شروع به ترجمه برای برخی از صادرکنندگان کرد تا اینکه خود وارد این تجارت شد. در همان سال، او کسب‌وکاری به نام Alba-Trade را تأسیس کرد که ضبط‌کننده‌های ویدیو، رادیو، تلویزیون و لوازم خانگی را در اتریش می‌خرید و به آلبانی ارسال می‌کرد. او خودش کامیون‌ها را بارگیری می‌کرد و سپس سفر جاده‌ای دو روزه از وین به تیرانا را انجام می‌داد، در کامیون می‌خوابید تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند و از کالاها محافظت کند. او نقطه‌ای در تیرانا پیدا می‌کرد، کامیونش را پارک می‌کرد و مشتریان فقط ظاهر می‌شدند. او می‌گوید: «ما تمام [کالاها] را در کامیون در سه ساعت فروختیم. اما در اتریش، دیدم که می‌توان محصولات را به روشی مناسب در مغازه‌ها فروخت.»
برای درک تجارت، مان نه تنها کتاب‌های جک ولش، بلکه کتاب‌های سام والتون، بنیانگذار والمارت را نیز خواند. او می‌گوید: «یکی از آنها به من یاد داد که چگونه تجارت خرده‌فروشی را اداره کنم و دیگری به من یاد داد که چگونه یک شرکت را اداره کنم.»
او اولین فروشگاه Neptun را که تلویزیون و لوازم خانگی می‌فروخت، در سال 1996 در تیرانا افتتاح کرد. دو سال بعد، او به مقدونیه شمالی و سپس به کوزوو، صربستان و مونته‌نگرو گسترش یافت و به یکی از اولین خارجی‌هایی تبدیل شد که با ظهور کشورهای جدید از فروپاشی یوگسلاوی در اوایل دهه 1990 وارد این بازارها شد.
ادلیرا موکا، مدیرعامل BALFIN، می‌گوید: «او یک بینش‌گر در داشتن مفهوم مناسب در زمان مناسب است. او نیاز به لوازم خانگی در بالکان غربی را تشخیص داد، زمانی که ما ماشین لباسشویی نداشتیم.» موفقیت مان نیز منعکس‌کننده رونق اقتصادی در آن کشورها با تغییر آنها به سمت سرمایه‌داری بود: مارتین ماتا، مدیرعامل مشترک صندوق سرمایه‌گذاری غیرانتفاعی آلبانیایی-آمریکایی (AAEF) که در سال 1995 برای کمک به انتقال آلبانی به اقتصاد بازار تأسیس شد، می‌افزاید: «او نماینده یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خوشه‌ای در آلبانی است و این نشانه‌ای از رشد اقتصادی و تغییری است که کشور شاهد آن بوده است.»
در اوایل دهه 2000، مان یک امپراتوری لوازم الکترونیکی مصرفی در سراسر بالکان غربی با 19 فروشگاه و 50 میلیون دلار درآمد ایجاد کرده بود که بیشتر کالاهای خود را از آسیا تهیه می‌کرد. اما با دیدن موفقیت برندهای غربی و مراکز خرید در اروپای شرقی پس از کمونیسم، فکر کرد که می‌تواند همین کار را در آلبانی انجام دهد. در سال 2005، او خانواده‌اش را از وین به تیرانا منتقل کرد تا اولین مرکز خرید کشور را در حومه پایتخت راه‌اندازی کند.
برای لنگر انداختن مرکز خرید، او به یک فروشگاه مواد غذایی نیاز داشت. بنابراین مان به سراسر اروپا سفر کرد و با روسای زنجیره‌های سوپرمارکت ملاقات کرد تا آنها را متقاعد کند که در آلبانی فروشگاه باز کنند. او به یاد می‌آورد: «آنها گفتند، آقای مان، ما ارقام تولید ناخالص داخلی را می‌بینیم. هیچ‌کس نمی‌آید.» (تولید ناخالص داخلی آلبانی در آن زمان تنها 8 میلیارد دلار بود، در حالی که در حال حاضر 24 میلیارد دلار است.) «بنابراین تصمیم گرفتم خودم یک زنجیره سوپرمارکت باز کنم. یک مرد فرانسوی از Carrefour استخدام کردم و اولین فروشگاه مواد غذایی مدرن را در آلبانی ساختم.»
این یک اقدام جاه‌طلبانه بود. در آن زمان، بیش از 30 درصد از اقتصاد آلبانی غیررسمی بود و در صنایع غیرقانونی که مالیات پرداخت نمی‌کردند، کار می‌کرد. مان نیاز داشت تا انبوهی از مصرف‌کنندگان را متقاعد کند که به سرمایه‌داری به سبک غربی روی آورند و برای کالاها در یک مرکز خرید به جای بازارهای محله هزینه کنند.
مان می‌گوید: «هیچ‌کس، حتی پدرم، باور نمی‌کرد که این کار جواب دهد. آنها می‌گفتند، چرا کسی باید دو ساعت رانندگی کند تا گوجه‌فرنگی بخرد؟» در ابتدا، مان برای یافتن سرمایه‌گذار تلاش کرد و حتی صندوق‌هایی که از آن زمان از او حمایت کرده‌اند، در آن زمان نسبت به برنامه‌های او تردید داشتند. الکساندر ساراپولی، مدیرعامل مشترک AADF می‌گوید: «ما متقاعد نشده بودیم.»
مان در نهایت بانک بازسازی و توسعه اروپا، یک بانک توسعه مستقر در لندن، را متقاعد کرد که 15 میلیون دلار بدهی و تامین مالی سهام برای فروشگاه مواد غذایی او سرمایه‌گذاری کند. در اکتبر 2005، او Qendra Tregtare Univers (مرکز خرید Univers به انگلیسی) را در تیرانا افتتاح کرد، با یک فروشگاه الکترونیکی Neptun و اولین پاسگاه زنجیره مواد غذایی Euromax خود. در روز افتتاحیه، جاده‌ها مملو از ماشین بودند و مان وارد عمل شد و ترافیک را در پارکینگ کوچک هدایت کرد. استیون گرونرود، مدیر ارشد مالی کانادایی BALFIN، که مان در سال 2007 از بانک اتریشی Raiffeisen برای حرفه‌ای کردن کسب‌وکار خود استخدام کرد، می‌افزاید: «برای همه افراد شکاک، ما هزاران نفر منتظر در بزرگراه داشتیم.»
هنگامی که مان بعداً تصمیم گرفت مرکز خرید بزرگ‌تر دروازه شرقی تیرانا را باز کند، مفهوم خود را ثابت کرده بود و سرمایه‌گذاران بیشتری نسبت به قبل را به دست آورده بود. ماتا از AADF، که تخمین می‌زند این صندوق هنگام فروش سهام خود در مرکز خرید به مان در ماه مارس، سرمایه‌گذاری خود را سه برابر کرده است، می‌گوید: «او وانمود نمی‌کرد که می‌داند چگونه یک مرکز خرید اداره می‌شود، اما تخصص به خرج داد، از این مدل پیروی کرد و به افرادی که می‌دانستند چگونه این کار را انجام دهند، گوش داد.»
مان با ایفای نقش بیشتر در اقتصاد آلبانی، بر این موفقیت تکیه کرد. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها به نتیجه رسیده‌اند: او بانک تیرانا را در سال 2019 و 2020 از وام‌دهنده یونانی مشکل‌دار Piraeus Bank به قیمت 64 میلیون دلار خریداری کرد و این بانک با 1.7 میلیارد دلار دارایی، اکنون حدود 155 میلیون دلار ارزش دارد. سایر سرمایه‌گذاری‌ها به همان اندازه موفقیت‌آمیز نبوده‌اند. مان شبکه خبری مالی مستقر در تیرانا، Scan TV را در سال 2022 خریداری کرد، اما یک سال بعد با ضرر تقریباً 2.2 میلیون دلاری آن را فروخت.
ثروت او همچنین باعث افزایش نظارت شده است. در ماه اکتبر، دادستان ویژه مبارزه با فساد آلبانی (SPAK) رئیس جمهور سابق آلبانی، Ilir Meta را به اتهام فساد دستگیر کرد. گزارش شده است که نام مان—که به هیچ جرمی متهم نشده است—در اسناد به عنوان کسی ذکر شده است که به Meta و همسر وقتش مونیکا کریمادی، یکی از اعضای پارلمان، ویلایی در مجتمع Rolling Hills به ارزش کمتر از 1 میلیون دلار پیشنهاد داده است (Meta به دستگیری خود اعتراض کرده است و کریمادی این اتهامات را رد کرده است.)
آفریم کراسنیچی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه تیرانا می‌گوید: «اگر شما یک تاجر برجسته در آلبانی هستید، ارتباط بسیار قوی با سیاست دارید. جای تعجب نیست که مان این ارتباط را با Meta داشت.»
مان این اتهامات را قاطعانه رد می‌کند و آنها را «بی اساس و ثابت شده توسط مقامات آلبانیایی» می‌خواند و می‌گوید که هرگز رابطه شخصی نزدیکی با Meta نداشته است. او می‌افزاید: «من هرگز در زندگی‌ام مورد تحقیق، اتهام یا پیگرد قانونی قرار نگرفته‌ام، نه برای این موضوع و نه برای هیچ موضوع دیگری.»
مان در دنیای پر فراز و نشیب اقتصاد آلبانی، به این افتخار می‌کند که وارد عرصه سیاست نشده یا از خصوصی‌سازی کسب‌وکارهای دولتی در دهه 1990 بهره‌مند نشده است. او می‌گوید: «من هرگز در سیاست نبوده‌ام و اصلاً قصد ندارم. من هرگز در هیچ خصوصی‌سازی شرکت نکردم. در کشورهای کمونیستی سابق، اگر ثروتمند باشید، مردم شما را الیگارش می‌دانند. اما من ثروت خود را در اتریش ساختم و برگشتم.»
مان اکنون به دنبال گسترش بیشتر در اروپای شرقی است. او در حال برنامه‌ریزی برای یک حق رای جدید از Jumbo، یک زنجیره فروشگاه اسباب‌بازی یونانی، در مولداوی است. و او در حال اضافه کردن برندهای دیگری به امپراتوری خود است و قراردادی را با زنجیره فروشگاه‌های زنجیره‌ای دانمارکی Flying Tiger Copenhagen با برنامه‌هایی برای افتتاح 50 فروشگاه در چهار سال آینده امضا کرده است.
اما او هنوز هم در کشور خود وعده‌هایی می‌بیند، با گردشگری بین‌المللی به عنوان یک تغییردهنده بالقوه برای اقتصاد آلبانی. او مالک Green Coast، یک توسعه لوکس در دریای آدریاتیک است که قرار است دارای هتل‌هایی از برندهای بین‌المللی از جمله Accor، Grand Melia و Hyatt به علاوه 2600 ویلا و آپارتمان باشد. فاز اول این پروژه، که انتظار می‌رود در مجموع 900 میلیون دلار هزینه داشته باشد، در سال 2022 افتتاح شد و مان در حال حاضر نزدیک به 150 میلیون دلار سود از فروش املاک به دست آورده است.
مان می‌گوید: «این یک پروژه شگفت‌انگیز است، ما در آنجا بسیار خوب عمل خواهیم کرد.» اما او تنها کسی نیست که به سواحل مدیترانه‌ای دست نخورده آلبانی چشم دوخته است، که با سواحل کرواسی رقابت می‌کند—بدون شلوغی. محمد العبار، میلیاردر املاک و مستغلات دبی، در حال توسعه یک استراحتگاه لوکس 2.5 میلیارد دلاری و مارینای سوپریات در شمال است، در حالی که جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ و شرکت سهام خصوصی او Affinity Partners در حال برنامه‌ریزی یک توسعه لوکس 1.5 میلیارد دلاری در جزیره سازان در جنوب هستند.
برای مان، هرچه سرمایه‌گذاری در کشورش بیشتر باشد، بهتر است. او می‌افزاید: «من پروژه‌ها را دوست دارم، امیدوارم آنها این کار را انجام دهند. این برای آلبانی شگفت‌انگیز خواهد بود.» بازدیدکنندگان بیشتر از خارج از کشور به معنای مشتریان بیشتر برای فروشگاه‌های خرده‌فروشی او و خریداران بالقوه بیشتر ویلاهای او است. «خرده‌فروشی، املاک و مستغلات و گردشگری. این آینده ماست.»