به Africa Brief فارن پالیسی خوش آمدید.
مهمترین نکات این هفته: نیجریه به دنبال معکوس کردن میراث خود در زمینه حمایت‌گرایی تجاری است، جمهوری دموکراتیک کنگو حزب سیاسی رئیس جمهور سابق را ممنوع می‌کند و سرکوب تونس علیه منتقدان دولت تشدید می‌شود.
نیجریه به دنبال مقاوم‌سازی اقتصاد خود در برابر سیاست‌های ترامپ
نیجریه روز پنجشنبه گذشته توافقنامه مواد معدنی با آفریقای جنوبی امضا کرد؛ زیرا به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود از نفت است که در حال حاضر حدود 90 درصد از صادرات آبوجا را تشکیل می‌دهد. طبق این پیمان، دو کشور فناوری را برای تقویت استخراج مواد معدنی در نیجریه به اشتراک می‌گذارند. نیجریه کشوری غنی از طلا، لیتیوم و سنگ آهن است که تا حد زیادی مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است، زیرا استخراج معادن کمتر از 1 درصد در تولید ناخالص داخلی این کشور سهیم است.
این همکاری در زمانی صورت می‌گیرد که جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، بازارهای جهانی را متلاطم کرده است. اگرچه بیش از 4 میلیارد دلار صادرات سالانه نفت خام نیجریه به ایالات متحده از تعرفه 14 درصدی ترامپ برای این کشور معاف خواهد بود، اما این تعرفه‌ها بر صادرات کشاورزی نیجریه مانند کاکائو تأثیر خواهد گذاشت. مهمتر از آن، جنگ تجاری ترامپ باعث کاهش قیمت نفت شده و درآمد نیجریه و سایر کشورهای صادرکننده نفت را تهدید می‌کند.
تاکنون، نیجریه در رویکرد خود برای مذاکره بر سر توافق تجاری با ایالات متحده محتاط بوده است. بولا تینوبو، رئیس جمهور نیجریه اخیراً در پاریس با مساد بولوس، مسئول جدید آفریقا در دولت ترامپ، دیدار کرد و گزارش شده است که طرفین در مورد ایجاد روابط اقتصادی نزدیک‌تر گفتگو کرده‌اند. اما منتقدان تینوبو از او می‌خواهند که در مذاکرات فعال‌تر عمل کند.
از آنجایی که سیاستمداران نیجریه‌ای به این نتیجه رسیده‌اند که ایالات متحده یک شریک تجاری غیرقابل اعتماد است، به دنبال ایجاد برنامه‌ای برای رشد اقتصادی هستند که کمتر در معرض هوس‌های واشنگتن باشد.
فاروق احمد، که بر سازمان تنظیم مقررات نفت میانی و پایین دستی نیجریه نظارت دارد، در یک جلسه توجیهی به خبرنگاران گفت: «مهمتر از همه، آنچه بازار را بی‌ثبات می‌کند، ناهماهنگی در نحوه ارسال سیاست‌های [ترامپ] است. او امروز اقدام می‌کند و فردا آن را برعکس می‌کند. بنابراین، پیش‌بینی سطح بعدی چالش برانگیز است.»
پس از فروش سهام ناشی از تعرفه‌های ترامپ، بانک مرکزی نیجریه در اوایل این ماه تقریباً 200 میلیون دلار به بازارهای محلی تزریق کرد تا ارز خود، یعنی نایرا را تثبیت کند.
نیجریه همچنین در حال تجدید نظر در استراتژی اقتصادی خود است. ویل ادون، وزیر دارایی نیجریه گفت: «[ما] در حال بازگشت به نقطه شروع برای بررسی مجدد بودجه خود هستیم.» وی در ماه ژانویه یک سیاست مالی را بر اساس قیمت حدود 75 دلار برای هر بشکه نفت تنظیم کرده بود.
اثرات پایین دستی تعرفه‌های ترامپ نیز اقتصاد نیجریه را تهدید می‌کند. به عنوان مثال، اندونزی که مقادیر زیادی نفت خام از نیجریه وارد می‌کند، قصد دارد واردات نیجریه را کاهش دهد و به عنوان راهی برای مذاکره با ترامپ و جلوگیری از تعرفه پیشنهادی 32 درصدی او، نفت بیشتری از ایالات متحده خریداری کند.
با این حال، آبوجا به جای امضای توافقنامه تجاری با واشنگتن، تاکنون گسترش مشارکت‌های اقتصادی خود را در جاهای دیگر در اولویت قرار داده است. این کشور به دنبال روابط بیشتر با قدرت استعماری سابق خود، یعنی بریتانیا و کشورهای گروه بریکس، از جمله چین، هند و آفریقای جنوبی بوده است.
اما بیشتر از همه، نیجریه به سایر کشورهای آفریقایی روی آورده است. ادون گفت: «تعرفه‌های ترامپ درسی برای ما است که باید بین خودمان تجارت کنیم. ما باید انعطاف‌پذیر باشیم.»
تینوبو هفته گذشته متعهد شد که به عنوان بخشی از یک تلاش بزرگ برای تسریع اجرای منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا، بزرگترین منطقه تجارت آزاد جهان، عوارض 90 درصد کالاهای معامله شده در داخل آفریقا را حذف کند.
نیجریه همچنین به آرامی گفتگوها در مورد همکاری‌های اقتصادی و امنیتی با نیجر تحت رهبری حکومت نظامی را از سر گرفته است؛ گفتگوهایی که پس از کودتای نظامی سال 2023 در این کشور متوقف شده بود. یوسف توگار، وزیر امور خارجه نیجریه، هفته گذشته برای بحث در مورد، از جمله موضوعات دیگر، خط لوله 2500 مایلی ترانس صحرایی برنامه‌ریزی‌شده برای انتقال گاز از نیجریه از طریق نیجر به الجزایر، به نیامی سفر کرد.
نیجریه مانند سایر اقتصادهای صادرکننده کالا، کمتر به تجارت با ایالات متحده وابسته است و بنابراین نسبت به بسیاری از اقتصادهای صنعتی - مانند آفریقای جنوبی - که خودرو و ماشین‌آلات صادر می‌کنند، از نوسانات تعرفه‌ای ترامپ مصون‌تر است.
چتا نوانزه، بنیانگذار شرکت تحلیل سیاسی SBM Intelligence مستقر در لاگوس، به فارن پالیسی گفت: «شما واقعاً برای فروش نفت خام به سیاست خارجی نیاز ندارید. نفت یکی از مواردی است که [تحت تعرفه‌های ترامپ] از تحریم‌ها معاف است، بنابراین نیجریه به برخی از جلسات هماهنگ شده و بحث‌های تجاری با ایالات متحده نیاز ندارد.»
با این وجود، نیجریه برای دهه‌ها در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری نکرد تا از بازارهای فراتر از نفت و گاز تنوع ایجاد کند و رشد پایدار ایجاد کند. توافقنامه جدید نیجریه با آفریقای جنوبی یک گام بزرگ به جلو است؛ زیرا با افزایش انتقال جهانی انرژی، تقاضا برای لیتیوم و کبالت افزایش می‌یابد. این توافقنامه همچنین یک طرح برای نوآوری بین آفریقایی است که کمتر به کشورهای غربی متکی است.
اما نوانزه هشدار داد: «بین نیت و توانایی اجرای آن فاصله زیادی وجود دارد.» اگر قیمت نفت به دلیل سیاست‌های ترامپ به کاهش خود ادامه دهد، آینده اقتصادی نیجریه به توانایی آن در معکوس کردن میراث ده‌ها ساله حمایت‌گرایی تجاری و پذیرش کامل تجارت آزاد در سراسر قاره بستگی خواهد داشت.