طرح ترامپ برای غزه، کتاب بازی باشکوه خاورمیانه را احیا می‌کند

چند روز پیش، یک توسعه‌دهنده املاک و مستغلات اروپایی-اسرائیلی تماسی غیرمنتظره از یک دوست قدیمی دریافت کرد که اکنون در کاخ سفید است. این دوست می‌خواست چند سوال غیررسمی اما دقیق از او بپرسد: درباره مقررات بانکی مربوط به سرمایه‌گذاری در سرزمین‌های فلسطینی، دسترسی به شبکه انرژی و پیوندهای احتمالی با غول‌های بزرگ ساخت‌وساز خلیج فارس.

به گفته این توسعه‌دهنده، که خواست نامش فاش نشود، این احساس به او دست داد که "دژاوو" است: تکرار بحث‌هایی که پنج سال و نیم پیش، زمانی که دونالد ترامپ آخرین بار در قدرت بود و طرح ناموفق "صلح برای رفاه" خود را برای اسرائیل و فلسطینی‌ها تدوین می‌کرد، برگزار شده بود.

آن طرح سال ۲۰۲۰ - که پیشنهاد یک تصرف گسترده زمین برای اسرائیل، یک صندوق بازسازی ۵۰ میلیارد دلاری برای غزه و یک پایتخت برای فلسطینی‌ها در یک حومه فقیرنشین و غبارآلود جدا شده از شرق اورشلیم توسط یک دیوار عظیم را می‌داد - پس از تحریم کامل از سوی فلسطینی‌ها، از بین رفت.

این بار، برنامه‌های رئیس‌جمهور ایالات متحده حتی گستاخانه‌تر است. قدرتمندترین مرد جهان در یک کنفرانس مطبوعاتی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که به سختی می‌توانست خوشحالی خود را پنهان کند، از آرزوی دیرینه راست‌گرایان افراطی اسرائیل مبنی بر اخراج میلیون‌ها فلسطینی از سرزمین‌هایشان سخن گفت.

ترامپ گفت: "ما آنجا را تصرف خواهیم کرد، آن را توسعه خواهیم داد، هزاران هزار شغل ایجاد خواهیم کرد و این چیزی خواهد بود که کل خاورمیانه می‌تواند به آن افتخار کند."

وی در مورد فلسطینی‌هایی که غزه را خانه خود می‌دانند، افزود: "ما باید با قلب‌هایی بشردوستانه به سایر کشورهای مورد علاقه برویم و حوزه‌های مختلفی را برای زندگی مردم غزه بسازیم."

به نظر می‌رسد این ایده حاشیه‌ای قبلی، مبنی بر اینکه این منطقه فقیر و محاصره شده می‌تواند به "دبی در مدیترانه" تبدیل شود اگر حماس نبود، مخاطبانی در حلقه داخلی ترامپ پیدا کرده است.

سال گذشته، جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ در امور خاورمیانه در دوران ریاست جمهوری اولش، به دانشجویان دانشگاه هاروارد گفت که انتقال فلسطینی‌ها از غزه به مصر ("با دیپلماسی مناسب") یا به طور موقت به صحرای نقب اسرائیل به اسرائیل کمک می‌کند تا در جنگ خود با حماس پیروز شود.

او استدلال کرد که این به نوبه خود به آزاد کردن زمین‌های ساحلی غزه کمک می‌کند. او گفت: "املاک ساحلی غزه می‌تواند بسیار ارزشمند باشد" و افزود که حکومت حماس سرمایه‌گذاری در آموزش و نوآوری را غیرممکن کرده است. "از دیدگاه اسرائیل، من تمام تلاشم را می‌کنم تا مردم را بیرون ببرم و آن را پاکسازی کنم."

در تاریخ مداخلات ترامپ در مناقشه عربی-اسرائیلی، که یک دوره نسبتاً مسالمت‌آمیز چهار ساله را در دوران ریاست جمهوری اولش در بر گرفت و اکنون در طول آتش‌بسی ناپایدار دوباره ظاهر می‌شود، الگویی واضح پدیدار شد.

جایی که ترامپ می‌توانست مواضع دیرینه ایالات متحده را به تنهایی لغو کند، این کار به سرعت انجام شد. در سال ۲۰۱۷، او اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و در سال ۲۰۱۹ ادعاهای اسرائیل را نسبت به بلندی‌های جولان سوریه، که از سال ۱۹۶۷ اشغال شده بود، پذیرفت. شهرک‌های اسرائیلی در کرانه باختری اشغالی - که مدت‌ها به عنوان موانعی برای صلح و نقض قوانین بین‌المللی محکوم می‌شدند - ناگهان بر اساس قوانین ایالات متحده قانونی شدند.

اما ایده‌هایی که مستلزم همکاری با فلسطینی‌ها برای ایجاد اجماع و وادار کردن اسرائیلی‌ها به دادن امتیاز بود، در نطفه خفه شد. به نظر می‌رسد ترامپ این هفته به این نوع پیشنهادات باشکوه، مانند طرح "صلح برای رفاه" بازگشته است.

با این حال، این بار پس از ۱۶ ماه از ویرانگرترین جنگ در تاریخ مناقشه عربی-اسرائیلی رخ می‌دهد. حمله وحشیانه اسرائیل به غزه، که پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس صورت گرفت، بخش زیادی از این نوار را به ویرانه تبدیل کرده و یک بحران انسانی را به راه انداخته است که هنوز به پایان نرسیده است، حتی در حالی که مرحله اول آتش‌بس ماه گذشته به اجرا درآمد.

ایده ترامپ، که بر اساس درخواست‌های ماه گذشته او برای "پاکسازی" غزه است، تهدیدی برای تکرار چیزی است که اعراب آن را نکبه یا فاجعه می‌نامند، زمانی که صدها هزار فلسطینی در طول جنگ ۱۹۴۸ که منجر به تولد اسرائیل شد، از خانه‌های خود گریختند. این نتیجه‌ای است که مردم جنگ‌زده غزه مصمم به اجتناب از تکرار آن هستند.

فردی نزدیک به رهبری فلسطین، که با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین درباره اعلامیه غافلگیرکننده ترامپ در این هفته صحبت کرده بود، گفت: "در پایان، بزرگترین قدرت فلسطینی‌ها حق نه گفتن [به یک توافق صلح بد] است." "ما قبلاً به ترامپ نه گفتیم. دوباره خواهیم گفت."

این امر مانع از آن نشد که ترامپ قبلاً رهبری پیر و منفور فلسطین را دور بزند. در طول دوره اول ریاست جمهوری خود، او کمک‌های مالی به فلسطینی‌ها را قطع کرد و مأموریت آنها در واشنگتن را تعطیل کرد و آنها را به دلیل امتناع از ورود به مذاکرات مجازات کرد.

و پس از اینکه او نقشه خود را در ژانویه ۲۰۲۰ فاش کرد، تهدید به اینکه اسرائیل یکجانبه بخش‌های وسیعی از کرانه باختری را ضمیمه خواهد کرد، به امارات متحده عربی کمک کرد تا دهه‌ها دشمنی رسمی با اسرائیل را کنار بگذارد و شش ماه بعد توافقنامه‌های ابراهیم را امضا کند. (بعداً مشخص شد که ترامپ همچنین با تسریع فروش جت‌های F-35 به امارات متحده عربی به عنوان یک شیرینی موافقت کرده بود.)

این امر این چشم‌انداز را باز کرد که اسرائیل می‌تواند بدون صلح با فلسطینی‌ها، با همسایگان عربی و خلیج فارس خود صلح کند، و به یک تابوی چند دهه‌ای پایان دهد و یکی از ارکان اصلی "ابتکار صلح عربی" ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی در سال ۲۰۰۲ را تضعیف کند.

ترامپ اکنون مصمم است روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی را عادی کند، که خود را رهبر جهان اسلام سنی می‌داند. او در کنفرانس مطبوعاتی روز سه شنبه گفت که تصرف غزه توسط ایالات متحده این هدف را تسهیل می‌کند، هدفی که در دوره اول ریاست جمهوری‌اش از آن دور مانده بود.

عربستان سعودی بلافاصله مخالفت کرد و ساعاتی بعد در بیانیه‌ای اعلام کرد که هرگونه تلاش برای "آواره کردن مردم فلسطین از سرزمین خود" را رد می‌کند.

توسعه‌دهنده املاک و مستغلاتی که با فردی در کاخ سفید صحبت کرده بود، گفت سوالاتی که از او پرسیده شد، ظاهراً از مسائل فوری در غزه عبور کرده و نظری به نظر می‌رسید. او گفت: "ببینیم. این یک بحث جدی بود. اما [پنج سال پیش] هم جدی بود."

اما او گفت که از دیدن اینکه بحث‌ها از توسعه احتمالی آینده در غزه توسط شرکت‌های خارجی به پیشنهاد ترامپ مبنی بر اخراج فلسطینی‌ها پرش کرده است، شگفت‌زده شده است. او با ابراز فاصله گفت: "همه اینها سیاست است، من در آن دخیل نیستم. اما این ترامپ است، همه چیز مذاکره است، در سطح بالا."

دیانا بوتو، وکیل فلسطینی که در اوایل دهه ۲۰۰۰ در یک دور ناموفق مذاکرات با عباس همکاری می‌کرد، همین را پیشنهاد کرد - اینکه تهدید جابجایی بسیار بی‌ثبات‌کننده ۲.۳ میلیون فلسطینی به کشورهای همسایه، پیش‌زمینه‌ای برای مذاکرات بر سر سایر گزینه‌های شاید به همان اندازه ناخوشایند برای آینده نوار غزه بود.

او گفت: "من فکر می‌کنم این خطاب به کشورهای عربی است و به کشورهای عربی می‌گوید: 'به حماس فشار بیاورید تا هر آنچه را که می‌خواهیم انجام دهیم بپذیرید'." "اگر شرایط ما را برای آنچه در راه است نپذیرید، جایگزین آن این است که شما را بیرون می‌کنند و به سینا [در مصر] و به اردن می‌فرستند."

در واقع، ترامپ انتظارات خود را از حماس در آینده نزدیک روشن کرد - تکمیل موفقیت‌آمیز آزادی تدریجی اسیران اسرائیلی در ازای زندانیان فلسطینی، که اکنون در هفته سوم خود به سر می‌برد.

او گفت: "ما می‌خواهیم همه گروگان‌ها را بیرون بیاوریم، و اگر این کار را نکنیم، این امر ما را تا حدودی خشن‌تر خواهد کرد."

گزارش تکمیلی توسط ملائکه کنعنه تاپر در بیروت