طرح خیره‌کننده دونالد ترامپ برای آمریکایی کردن غزه

سیاستمداران عرب ابراز نگرانی کردند. در نامه‌ای مشترک که یک روز قبل از آنکه آقای ترامپ شروع به صحبت در مورد انتقال فلسطینی‌ها از غزه کند، پنج وزیر امور خارجه عرب به ایالات متحده هشدار دادند که چنین اخراجی "منطقه را به سمت تنش، درگیری و بی‌ثباتی بیشتر سوق می‌دهد". در آمریکا، برخی از متحدان رئیس‌جمهور آن را یک نبوغ خواندند. بیشتر اسرائیلی‌ها احتمالاً متحیر شده‌اند. یک وزیر راست افراطی با نقل قول از یک مزمور کتاب مقدس ابراز خوشحالی کرد: "خداوند کارهای بزرگی برای ما انجام داده است؛ از این رو ما خوشحالیم."

آقای ترامپ پس از ملاقات در کاخ سفید با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، این پیشنهاد را مطرح کرد. رئیس جمهور گفت که آمریکا "نوار غزه را در دست خواهد گرفت و ما نیز با آن کاری خواهیم کرد. ما مالک آن خواهیم شد و مسئول برچیدن تمام بمب‌های خطرناک منفجر نشده و سایر سلاح‌ها در آن مکان خواهیم بود." او افزود که آمریکا "موقعیت مالکیت بلندمدت" را در اختیار خواهد گرفت. آقای ترامپ در پاسخ به سوالی درباره استقرار احتمالی نیروهای آمریکایی گفت: «تا آنجا که به غزه مربوط می‌شود، ما هر کاری که لازم باشد انجام خواهیم داد. اگر لازم باشد، این کار را خواهیم کرد.»

رئیس جمهور اصرار داشت که کاملاً جدی است: "این تصمیمی نبود که سبک گرفته شده باشد. هر کسی که با او صحبت کرده‌ام، ایده مالکیت ایالات متحده بر آن قطعه زمین، توسعه و ایجاد هزاران شغل با چیزی که باشکوه خواهد بود را دوست دارد." او گفت که فلسطینی‌ها نمی‌توانند در ویرانه‌های غزه زندگی کنند، که آن را "یک سایت تخریب" نامید. بهتر است کشورهای دیگر "قلب‌های خود را باز کنند"، آنها را در خود جای دهند و در جوامع جدید اسکان دهند. پس از بازسازی، افرادی "از سراسر جهان" از جمله برخی فلسطینی‌ها در غزه زندگی خواهند کرد.

به نظر می‌رسید آقای نتانیاهو به یک اندازه خوشحال و سردرگم است. او هیچ جزئیاتی از این پیشنهاد را مطرح نکرد، اما آقای ترامپ را به خاطر رساندن بحث‌ها به "سطحی دیگر" ستود و به طور مبهم خاطرنشان کرد: "من فکر می‌کنم ارزش دارد به این موضوع توجه شود... من فکر می‌کنم این چیزی است که می‌تواند تاریخ را تغییر دهد."

آقای ترامپ نگفت که چگونه ایده‌هایش می‌تواند عملی شود و گاهی اوقات به نظر می‌رسید که در حال بداهه‌پردازی است. برای برخی از آمریکایی‌ها، این ایده‌ها شبیه به خیال‌پردازی‌های امپراتوری بود—شبیه به صحبت‌های تحریک‌آمیز او در مورد بازپس‌گیری کانال پاناما یا خرید گرینلند—با این تفاوت که خطرناک‌تر است. در واقع، برخی نگران بودند که رئیس‌جمهور ماجراجویی‌های خونین آمریکا در افغانستان و عراق را فراموش کرده باشد، که آقای ترامپ مدت‌هاست آنها را محکوم کرده است. هنوز برخی دیگر تعجب می‌کردند که آیا، مانند تهدیدهای تعرفه‌ای او، آقای ترامپ یک موضع عجیب و غریب را مطرح کرد تا از آن اهرم مذاکره‌ای به دست آورد. جمهوری‌خواهان در کنگره مردد بودند. لیندسی گراهام، سناتور، به پولیتیکو گفت: "من فکر می‌کنم این می‌تواند مشکل‌ساز باشد." دیگری گفت: "احتمالا چند مشکل در آن وجود دارد."

آقای ترامپ به سختی اولین رئیس جمهور آمریکایی خواهد بود که سعی در حل معمای فلسطین دارد، سرزمین مقدسی که توسط دو ملت به عنوان سرزمین خود ادعا می‌شود، اغلب با حق الهی. بیشتر پیشنهادات صلح، از جمله پیشنهادی از سوی آقای ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود، شامل تقسیم رسمی سرزمین به یک دولت فلسطینی و یک دولت یهودی بوده‌اند. این پیشنهادات اغلب خشونت بیشتری را برانگیخته‌اند. آقای ترامپ از دهه‌ها طرح‌های صلح و تلاش‌های بازسازی شکست‌خورده ابراز ناامیدی کرد. او شکایت کرد: "شما نمی‌توانید مرتباً همان اشتباه را تکرار کنید. غزه در حال حاضر یک جهنم است."

با این حال، مفهوم یک شرکت استعماری غربی در فلسطین از زمانی که بریتانیا پس از سال‌ها خشونت در سال ۱۹۴۷ از قیمومیت این سرزمین دست کشید، مورد توجه قرار نگرفته است. در واقع، آمریکا پیشنهادات اولیه مبنی بر اینکه خود باید پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، قیمومیت خاورمیانه را برعهده گیرد، رد کرد.

به نظر می‌رسد آقای ترامپ ایده‌های متفاوتی را از دیگ جوشان خاورمیانه بیرون کشیده است: حذف حماس از غزه که توسط آقای نتانیاهو درخواست شده است. اخراج فلسطینی‌ها که توسط متحدان راست افراطی او دنبال می‌شود. رویاهای قدیمی تبدیل غزه به دبی یا سنگاپور دیگر. امید به دلارهای نفتی عربی برای بازسازی آن؛ و فراخوان‌ها برای رهبری آمریکا در یک نیروی حافظ صلح. به همه اینها، آقای ترامپ اشتیاق بنگاه املاک و مستغلات برای توسعه مجدد را نیز افزوده است، و به بیش از ۳۶۰ کیلومتر مربع از زمین‌های مرغوب مدیترانه چشم دوخته است، که بیشتر آن پس از عملیات نیروهای اسرائیلی در حال حاضر یک سایت تخریب است.

تیم آقای نتانیاهو برای مجموعه متفاوتی از مذاکرات آماده شده بودند. آنها انتظار داشتند که آقای ترامپ از اسرائیل بخواهد که از مرحله اول توافق آتش‌بس کنونی به مرحله دوم، شامل توقف دائمی خصومت‌ها و خروج کامل نیروهای اسرائیلی، منتقل شود. در آن مرحله، اسرائیلی‌های بیشتر و سایر گروگان‌ها با زندانیان فلسطینی مبادله می‌شوند. مرحله سوم شامل بازسازی غزه خواهد بود. همه اینها راه را برای توافقی مهم با عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل، در ازای پیشرفت به سوی تشکیل کشور فلسطینی، هموار می‌کند و در نتیجه ائتلافی بزرگ از آمریکا، اسرائیل و رژیم‌های عرب طرفدار غرب شکل می‌گیرد. ایده آقای ترامپ مبنی بر اینکه آمریکا غزه را برای خود جدا خواهد کرد، فراتر از تصور اسرائیلی‌ها بود.

آقای نتانیاهو به خوبی از دشواری‌های چنین طرحی آگاه است. ساکنان غزه، که بیشتر آنها از نسل موج‌های قبلی آوارگان فلسطینی هستند و بارها در طول جنگ‌های اخیر آواره شده‌اند، داوطلب نکبه یا "فاجعه" دیگری نخواهند شد، نامی که فلسطینی‌ها به آوارگی خود در طول تولد اسرائیل در سال‌های ۱۹۴۸-۱۹۴۷ می‌دهند. حتی اگر ساکنان غزه با میل خود غزه را ترک کنند، آمریکا بر پاکسازی قومی نظارت خواهد کرد. و رهبران عرب، اگرچه به طور خصوصی نسبت به بدبختی فلسطینی‌ها بی‌تفاوت هستند، اما نمی‌توانند در چنین اقداماتی همدست دیده شوند. در هر صورت، هیچ کشور عربی نمی‌خواهد جمعیت بزرگ دیگری از فلسطینی‌های ناراضی را در خود جای دهد. مصر و اردن درخواست‌های آقای ترامپ برای پذیرش ساکنان غزه را رد کرده‌اند، اما او پیش‌بینی کرد که نظر خود را تغییر خواهند داد. "آنها می‌گویند قبول نمی‌کنند. من می‌گویم قبول خواهند کرد."

به نظر می‌رسد آقای نتانیاهو مایل است هم برای تقویت روابط با آقای ترامپ و هم برای بهره‌برداری از طرح او برای منافع داخلی، همکاری کند. نخست وزیر در موقعیت ناپایداری قرار دارد. او زمانی که مرحله اول آتش‌بس را پذیرفت، یکی از شرکای ائتلافی راست افراطی خود را از دست داد و با پذیرش مرحله دوم، می‌تواند متحدان بیشتری را از دست بدهد، که رهبری آن را وزیر دارایی بزالل اسموتریچ بر عهده دارد. این به معنای پایان دولت او، انتخابات زودهنگام و به طور بالقوه آسیب‌پذیری قانونی بیشتر در پرونده‌های فسادی است که او با آن روبروست.

آقای نتانیاهو تلاش کرده است تا زمان بیشتری برای خود بخرد. او اصرار دارد که سه هدف دارد که همگی باید محقق شوند: آتش‌بس با آزادی همه گروگان‌ها؛ نابودی کامل توانایی‌های نظامی و حکومتی حماس؛ و تضمین اینکه حماس نمی‌تواند به قدرت بازگردد. آقای نتانیاهو به جای پذیرش سریع آتش‌بس دائمی می‌گوید : "اسرائیل با پیروزی در جنگ به جنگ پایان خواهد داد."

این امر شکافی بالقوه آسیب‌زا با آقای ترامپ ایجاد می‌کند، که ابراز اطمینان کرده است که توافق آتش‌بس به طور کامل اجرا خواهد شد و مذاکره‌کننده ارشد او می‌گوید که مرحله دوم آغاز شده است. اما طرح غزه رئیس جمهور ممکن است به نخست وزیر یک راه نجات بدهد. حتی اگر او وارد مرحله دوم شود، آقای اسموتریچ احتمالاً دولت را سرنگون نخواهد کرد و رویای خود مبنی بر تخلیه نوار غزه از فلسطینی‌ها را به خطر نخواهد انداخت. آقای ترامپ ممکن است به فکر ساخت هتل‌ها و آپارتمان‌های مجلل در غزه باشد، اما آقای اسموتریچ مصمم است جوامع یهودی را در آنجا اسکان دهد.

این تهدید توضیح می‌دهد که چرا عربستان سعودی به سرعت واکنش نشان داد و گفت که بدون ایجاد یک کشور فلسطینی "روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار نخواهد کرد". اما آقای نتانیاهو ممکن است هنوز طرح غزه آقای ترامپ را به عنوان یک اهرم چانه‌زنی ببیند. آیا ممکن است سعودی‌ها توافقی را بپذیرند که از طرح آقای ترامپ جلوگیری کند و فلسطینی‌ها را از اخراج دسته جمعی نجات دهد؟ امارات متحده عربی، پس از همه اینها، عادی‌سازی روابط با اسرائیل در سال ۲۰۲۰ را با این استدلال توجیه کرد که به برنامه‌های اسرائیل برای الحاق کرانه باختری اشغالی پایان داده است. مقامات سعودی اصرار دارند که این کار را نخواهند کرد.

یک دیپلمات عرب سردرگم می‌گوید که وزارتخانه او در تلاش است تا بفهمد که آیا این فقط یک لفاظی ترامپی است که به زودی فراموش می‌شود، یا چیزی سنجیده‌تر. رهبران عرب از دشمنی با رئیس جمهور هراس دارند. اما اگر آقای ترامپ در مورد آخرین پیشنهاد خود جدی باشد، ممکن است محکومیت شدیدی به دنبال داشته باشد. در مورد آقای ترامپ، او موفقیت خود را بر این ایده بنا کرده است که "آمریکا را دوباره بزرگ کنیم". مریدان او احتمالاً برای "آمریکایی کردن غزه" ثبت نام نکرده‌اند. ¦