به نقاط اصلی اقتصادی و راهبردی در سراسر آفریقا نگاه کنید – بنادر برای کریدورهای تجاری کلیدی، معادنی که مواد معدنی حیاتی تولید می‌کنند، پروژه‌های بزرگ انرژی تجدیدپذیر – و امارات متحده عربی را خواهید یافت.
در حالی که ایالات متحده و تا حدودی چین سرمایه‌گذاری، کمک و حضور خود را در قاره آفریقا کاهش می‌دهند، امارات از ثروت و نفوذ عظیم خود برای پر کردن این خلاء استفاده می‌کند.
سرمایه‌گذاری‌های کشورهای حوزه خلیج فارس در آفریقا، عمدتاً توسط امارات، در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. از سال ۲۰۱۹، معاملات به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار – که عمدتاً توسط شرکت‌های وابسته به قدرت‌های حاکم انجام شده‌اند – اعلام شده است که مبالغ تعهد شده توسط هر کشور دیگری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
آنا جیکوبز، پژوهشگر غیرمقیم در موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، گفت: «امارات متحده عربی در حال تبدیل شدن به یک بازیگر خارجی مسلط» در بخش‌های زیادی از آفریقا است.
خانم جیکوبز گفت که تلاش‌های این کشور برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی، به ویژه در امور مالی و فناوری، احتمالاً تحت ریاست جمهور ترامپ تقویت خواهد شد. رئیس‌جمهور ترامپ، در تلاش برای جذب پول اماراتی به ایالات متحده، این هفته راه را برای فروش تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی آمریکایی به امارات هموار کرد.
سرمایه‌گذاری‌های گسترده امارات و تلاش‌ها برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی بخشی از یک برنامه جاه‌طلبانه برای افزایش نفوذ این کشور، به ویژه بر زنجیره‌های تامین جهانی است.
مانند سایر کشورهای تولیدکننده نفت در خلیج فارس، امارات به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی است و آفریقا را بخشی ضروری از این برنامه می‌بیند. این قاره دارای منابع معدنی عظیم، جمعیت در حال رشد، پتانسیل کشاورزی و موقعیت راهبردی مهمی در مرزهای دریای سرخ و مدیترانه و همچنین اقیانوس‌های هند و اطلس است.
شرکت‌های بزرگ و قدرتمند اماراتی مستقر در دبی و ابوظبی با ارتباطات سیاسی در ده‌ها کشور در سراسر آفریقا حضور دارند.
AMEA Power در حال حاضر نیروگاه‌های انرژی پاک را در بورکینافاسو، جیبوتی، مصر، اتیوپی، ساحل عاج، کنیا، مراکش، آفریقای جنوبی، توگو، تونس و اوگاندا در حال ساخت یا بهره‌برداری دارد و برنامه‌هایی برای گسترش دارد. شرکت ملی انرژی ابوظبی پروژه‌هایی در مراکش، سنگال و آفریقای جنوبی دارد و در پروژه‌ای برای سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلار در انرژی تجدیدپذیر در آفریقای زیرصحرا شرکت می‌کند.
DP World، اپراتور بزرگ بنادر و لجستیک با حمایت دولت، میلیاردها دلار در بنادر و مناطق آزاد اقتصادی از الجزایر تا زامبیا سرمایه‌گذاری کرده است، از جمله در شهر بندری بربرا در جمهوری خودمختار سومالی‌لند، جایی که امارات پایگاه نظامی نیز دارد. تابستان گذشته این شرکت اعلام کرد که در سه تا پنج سال آینده، ۳ میلیارد دلار دیگر برای بنادر آفریقایی هزینه خواهد کرد.
سال گذشته، شرکت هلدینگ بین‌المللی امارات بیش از ۱ میلیارد دلار برای سهم ۵۱ درصدی در معدن مس Mopani در زامبیا سرمایه‌گذاری کرد.
هزینه‌ها در مصر نیز افزایش یافته است. سال گذشته، امارات موافقت کرد که ۳۵ میلیارد دلار برای توسعه یک شهر جدید و مقصد گردشگری در سواحل مدیترانه مصر سرمایه‌گذاری کند.
سرمایه‌گذاری امارات در آفریقا همزمان با کاهش سرمایه‌گذاری چین افزایش یافته است. چین که زمانی بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی در این قاره از طریق طرح «کمربند و جاده» بود، همچنان حضور قابل توجهی دارد، اما پکن در سال‌های اخیر پس از مجموعه‌ای از بحران‌های بدهی در آفریقا و مشکلات اقتصادی در داخل کشور عقب‌نشینی کرده است.
به گزارش fDi Markets، پایگاه داده سرمایه‌گذاری‌های خارجی، در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، امارات مجموعاً ۹۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در آفریقا اعلام کرد – سه برابر مجموع سرمایه‌گذاری چین. سرمایه‌گذاری ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۰ میلیارد دلار بود.
کارشناسان می‌گویند حتی اگر همه این تعهدات محقق نشود، نشان‌دهنده تعهد کلی به انجام تجارت در این قاره است. امارات همچنین به دنبال ایجاد تجارت است و از ابتدای سال، پیمان‌های همکاری اقتصادی دوجانبه‌ای با سه کشور آفریقایی، از جمله کنیا، امضا کرده است.
سخنگوی دولت در امور تجارت و کمک گفت: «کل کمک خارجی امارات در آفریقا که در سال‌های ۲۰۲۳-۲۴ از ۱ میلیارد دلار فراتر رفت، نیز تعهد مداوم ما به رسیدگی به نیازهای فوری را نشان می‌دهد.»
در همین حال، آقای ترامپ خروج آمریکا از آفریقا را سرعت بخشیده است، میلیاردها دلار کمک مالی را قطع کرده، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده را منحل کرده و همه کمک‌ها به بانک توسعه آفریقا را متوقف کرده است. طرح سازماندهی مجدد وزارت امور خارجه نیز خواستار حذف اکثر عملیات در این منطقه است.
به گفته ریکاردو سوارس د اولیویرا، یکی از مدیران برنامه‌ای در زمینه حکمرانی آفریقا در دانشگاه آکسفورد، اقدامات دولت ترامپ افراطی هستند، اما نشان‌دهنده روند جهانی بزرگتری به سمت دور شدن از کمک‌های توسعه‌ای و ارزش‌های لیبرال هستند.
آقای سوارس د اولیویرا گفت که جهان در حال گذار به دورانی است که تمرکز بر دموکراسی و بازارهای آزاد کمتر اهمیت پیدا می‌کند. او افزود: «رویکرد متمرکزتر بر تجارت قرار است هنجار مشترک باشد.»
این به معنای آن نیست که امارات منافع راهبردی و سیاسی قابل توجهی در آفریقا ندارد.
آندریاس کریگ، پژوهشگر در موسسه مطالعات خاورمیانه در کینگز کالج لندن، گفت آنچه متفاوت است این است که امارات سیاست‌ورزی را به منافع و مشاغل خصوصی واگذار کرده است، که تقریباً همه آنها به نوعی با دولت یا خانواده‌های حاکم ارتباط دارند. انتظار می‌رود این شرکت‌ها هم بازده اقتصادی و هم راهبردی ایجاد کنند.
آقای کریگ گفت: «امارات سیاست‌ورزی را برای یک کشور کوچک متحول کرده است.» این کشور کمتر از یک میلیون شهروند دارد، از ایالت ایندیانا کوچکتر است و ارتش نسبتاً کوچکی دارد. با این حال، او گفت: «بسیار نقش یک قدرت میانی را بازی می‌کند.»
برخی از انتخاب‌های سیاسی امارات نگرانی‌هایی را برانگیخته است. دولت سودان امارات را به دامن زدن به نسل‌کشی با حمایت از نیروهای پشتیبانی سریع، گروه شبه‌نظامی درگیر در جنگ داخلی که منجر به کشته شدن ۱۵۰ هزار نفر و آواره شدن ۱۴ میلیون نفر شده است، متهم کرده است. اخیراً، ارتش سودان روابط دیپلماتیک خود را با امارات قطع کرد، در حالی که امارات گفته تنها کمک‌های بشردوستانه ارائه کرده است.
امارات همچنین متهم شده است که به گروه مزدور روسی واگن در سودان و لیبی پول می‌رساند.
آقای کریگ گفت: «در امارات چیزی به نام پول پاک یا ناپاک وجود ندارد.»
کن اوپالو، استاد دانشگاه جرج‌تاون در دانشکده خدمات خارجی، گفت که امارات هدف دارد دروازه جهان به آفریقا برای سرمایه‌گذاری و تجارت، چه قانونی و چه قاچاق، باشد. او گفت تجارت طلا به تنهایی که عمدتاً از دبی می‌گذرد، ۳۰ میلیارد دلار ارزش دارد.
یکی از مقامات اماراتی گفت: «امارات متحده عربی چارچوب نظارتی قوی ایجاد کرده است که اطمینان حاصل می‌کند تجارت طلا با حداکثر امنیت، یکپارچگی و شفافیت انجام می‌شود.»
همانطور که سفر این هفته آقای ترامپ به منطقه خلیج فارس نشان می‌دهد، واشنگتن امارات را یک متحد قابل اعتماد در منطقه و در آفریقا می‌داند. دو کشور روابط امنیتی نزدیکی داشته‌اند.
اما واشنگتن ممکن است ارزش مشارکت تجاری بین امارات و چین را دست کم بگیرد. سرمایه‌گذاری‌های جاه‌طلبانه در انرژی سبز در آفریقا به فناوری، مواد معدنی و کالاهای چینی متکی است.
آقای اوپالو گفت: «امارات در نهایت به لحاظ نظامی به ایالات متحده متکی است، اما همچنین می‌خواهد خود را به عنوان سوئیس منطقه خلیج فارس که همه در آن استقبال می‌شوند، مطرح کند.» او افزود: «آنها می‌خواهند یک قطب انرژی‌های تجدیدپذیر باشند، و بدون تعامل با چین دشوار است که این بازی را انجام دهند.»