قاهره/رام‌الله/مرز اسرائیل-غزه، ۱۹ مه (رویترز) - برای بیش از یک سال، مقامات اسرائیلی از خروج عاید ایوب و خانواده‌اش از گرسنگی و جنگ غزه برای فرصت مطالعاتی آکادمیک در فرانسه جلوگیری کردند. او بالاخره ماه گذشته پس از اینکه اسرائیل به طور غیرمنتظره‌ای کنترل شدید مرزی خود را تسهیل کرد، توانست منطقه را ترک کند.
بر اساس مصاحبه با شهروندان غزه و دیپلمات‌های خارجی، ایوب، همسرش و چهار فرزندشان در میان حدود ۱۰۰۰ فلسطینی هستند که پس از کاهش محدودیت‌های اسرائیل در ماه‌های اخیر، غزه را ترک کرده و با اتوبوس برای سوار شدن به پروازهای اروپا و جاهای دیگر به بیرون منتقل شده‌اند.
این خروج‌های جدید نیاز به درخواست یک دولت خارجی از اسرائیل دارد و تعداد آنها نسبتاً کم است.
رویترز نتوانست دلیل اینکه چرا اسرائیل اکنون اجازه خروج فلسطینی‌های بیشتری را از غزه می‌دهد مشخص کند؛ این اتفاق در بحبوحه اعتراضات بین‌المللی نسبت به شرایط انسانی در این منطقه رخ می‌دهد. با این حال، تسهیل محدودیت‌ها موازی با هدف اعلام شده دولت اسرائیل برای تسهیل اسکان مجدد جمعیت غزه در کشورهای دیگر است.
برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، صحبت از اسکان مجدد گسترده فلسطینی‌ها از غزه به تحکیم حمایت متحدان راست افراطی وی کمک کرده است؛ کسانی که با آتش‌بس بیشتر با حماس مخالفند و می‌خواهند شهرک‌های یهودی را در آنجا بازسازی کنند.
موشه آربل، وزیر کشور اسرائیل، خروج اخیر ساکنان غزه به کشورهای اروپایی را تلاشی برای تخلیه موقت و داوطلبانه نوار غزه برای بازسازی آن توصیف کرده است؛ فرآیندی که به گفته وی از دونالد ترامپ الهام گرفته شده است.
رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه ایالات متحده پیشنهاد توسعه این منطقه به عنوان یک تفرجگاه ساحلی، خالی از فلسطینیان، را مطرح کرده است.
آربل در ۱ آوریل، پس از نظارت بر خروج پروازی که ساکنان غزه را به آلمان می‌برد، گفت: «من از رئیس‌جمهور ترامپ برای فکر کردن به این ابتکار مهم تشکر می‌کنم. با هم، با اتحاد نیروها، این مکان را به بهشت تبدیل خواهیم کرد. با کمک خدا، امیدوارم موفق شویم.»
سخنگوی او به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداد. پس از تخلیه‌ای که خانواده ایوب بخشی از آن بودند، وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد که فرانسه همچنان با جابجایی اجباری مردم از غزه مخالف است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، هشدار داده است که ایده ترامپ می‌تواند معادل پاکسازی قومی باشد.
علیرغم اظهارات آربل، پنج مقام اسرائیلی به رویترز گفتند که تسهیل محدودیت‌ها یک واکنش مستقیم به پیشنهاد ترامپ برای غزه یا بخشی از چنین طرحی نبوده است. یکی از مقامات اسرائیلی گفت که اسرائیل به دنبال کاهش جمعیت غزه نیست، بلکه در پاسخ به درخواست‌های فزاینده کشورهایی است که به دنبال کمک به مردم برای رسیدن به مقصد امن هستند.
برای بسیاری از فلسطینیان، فرصت جابجایی با خاطرات تلخ سلب مالکیت تاریخی از سرزمین‌هایشان همراه است. ایوب و سایر کسانی که اخیراً آنجا را ترک کرده‌اند به رویترز گفتند که خروجشان تنها موقتی است. با این حال، بر اساس نظرسنجی اخیر فلسطینیان، تقریباً نیمی از ساکنان غزه اکنون به فکر ترک غزه هستند، پس از اینکه حمله ۱۹ ماهه اسرائیل بخش زیادی از نوار را به ویرانه تبدیل کرده، جمعیت آن عمدتاً آواره شده و به کمک‌های رو به کاهش وابسته است.
سیاست‌هایی که از زمان شکست آتش‌بس شکننده شش هفته‌ای در ۲ مارس وضع شده‌اند، فشار بر جمعیت غزه را افزایش داده‌اند، حتی در حالی که میانجی‌های آمریکایی و عربی برای پایان جنگ تلاش می‌کنند.
خطر قحطی تحت محاصره دو ماهه اسرائیل بر تمام محموله‌های کمک‌رسانی در غزه بدتر شده است. اسرائیل حملات بمباران خود را از سر گرفت و هفته گذشته ۴۶۴ نفر را کشت، به گفته وزارت بهداشت غزه. و روز یکشنبه، دو روز پس از پایان تور ترامپ در کشورهای خلیج فارس، یک حمله زمینی «گسترده» جدیدی را آغاز کرد.
اسرائیل همچنین روز یکشنبه اعلام کرد که محاصره را تسهیل کرده و اجازه ورود کمک‌های محدود را خواهد داد.
نتانیاهو ایده ترامپ برای غزه را ستوده است اما یک مانع اصلی را مطرح می‌کند: «ما یک مشکل داریم - به کشورهای پذیرنده نیاز داریم»، این را او روز سه‌شنبه به گروهی از کهنه‌سربازان جنگ غزه گفت. کشورهای همسایه اردن و سوریه - که دارای جمعیت‌های بزرگ پناهنده فلسطینی از دهه‌ها پیش هستند - و مصر تمایلی به پذیرش تعداد زیادی از ساکنان غزه ندارند.
برای تهیه این گزارش، رویترز با پنج نفر از ساکنان غزه که اخیراً آنجا را ترک کرده‌اند، همچنین با ۹ دیپلمات خارجی و هفت مقام اسرائیلی صحبت کرد تا جزئیات تأثیر قوانین جدید در مورد خروج از غزه را مشخص کند.
دیپلمات‌های خارجی گفتند که اسرائیل اواخر سال گذشته، پیش از اینکه ترامپ روی کار بیاید و پیشنهاد خود را مطرح کند، به دولت‌های خارجی اطلاع داد که به زودی محدودیت‌ها را کاهش خواهد داد. دیپلمات‌ها خواستند که ناشناس بمانند زیرا اجازه صحبت با رسانه‌ها را نداشتند.
محدودیت‌های کاهش یافته عمدتاً از ابتدای سال اجرایی شدند. به گفته دیپلمات‌های درگیر، اکنون مقامات اسرائیلی به جای هفته‌ها یا ماه‌ها، چند روز طول می‌کشد تا درخواست‌های فلسطینیان با تابعیت خارجی، بستگان آنها، و دریافت‌کنندگان بورسیه‌های تحصیلی خارجی را تأیید کنند. آنها افزودند که در میان کسانی که اکنون اجازه خروج یافته‌اند، فلسطینیانی بودند که قبلاً اسرائیل به دلایل امنیتی از خروجشان جلوگیری کرده بود.
دفتر نخست‌وزیر اسرائیل، وزارت دفاع و واحد COGAT آن که با فلسطینی‌ها هماهنگی می‌کند، به پرسش‌های رویترز در مورد دامنه یا دلیل تسهیل اخیر محدودیت‌ها پاسخ ندادند. حماس، که از ساکنان غزه خواسته است در هیچ پیشنهاد جابجایی شرکت نکنند، اعلام کرد که در حال بررسی گزارش‌ها در مورد کاهش محدودیت‌ها است.
غزه
جمعیت غزه در طول جنگ حدود ۱۶۰,۰۰۰ نفر کاهش یافته و به حدود ۲.۱ میلیون نفر رسیده است، طبق آژانس آمار فلسطین. بیش از ۵۳,۰۰۰ نفر از ساکنان کشته شده‌اند و بقیه منطقه را ترک کرده‌اند، از جمله برخی که برای موارد اضطراری پزشکی اجازه خروج دریافت کرده‌اند. برخی دیگر توانسته‌اند از طریق یک سیستم پرهزینه با واسطه‌های مصری خارج شوند.
هزاران تبعه خارجی در اوایل جنگ فرار کردند، اما دریافت مجوز پس از تسلط اسرائیل بر گذرگاه رفح با مصر در ماه مه سال گذشته و اعمال بسته شدن تقریباً کامل مرزهای غزه بسیار سخت‌تر شد.
در اواخر مارس، دولت اسرائیل یک آژانس جدید تأسیس کرد که به ساکنان غزه که می‌خواهند در کشورهای سوم اسکان مجدد یابند، کمک کند. رویترز نتوانست مشخص کند که آیا این بخش در حال فعالیت است یا خیر.
رویترز نتوانست دقیقاً مشخص کند چند نفر تحت معیارهای جدید توانسته‌اند منطقه را ترک کنند. سه دیپلمات حداقل هزار نفر را تخمین زدند، در حالی که چندین نفر گفتند فقط می‌توانند از وضعیت شهروندان خود اطمینان داشته باشند و اعدادی در حدود چند صد نفر را ذکر کردند.
مقامات اسرائیلی به پرسش در مورد تعداد پاسخ ندادند.
بیش از دوازده کشور، عمدتاً اروپایی، اکنون توانسته‌اند مردم را از غزه خارج کنند، که اکثر خروج‌ها از ماه مارس به بعد اتفاق افتاده است، طبق گفته همه دیپلمات‌ها.
گیشا، یک گروه حقوق بشری اسرائیلی که برای آزادی تردد فلسطینی‌ها تلاش می‌کند، اعلام کرد که کاهش محدودیت‌های اسرائیل «جزئی، ناسازگار و غیرشفاف» است و استدلال کرد که باید به افراد بیشتری اجازه خروج داده شود.
شای گراندبرگ، سخنگوی گیشا، به رویترز گفت: «آنچه ممکن است به نظر 'امتیاز' برسد، در واقع پاسخ‌های انتخابی و محدود به فشار بین‌المللی و اقدامات حقوقی هستند.»
این سازمان تخمین می‌زند که هزاران فلسطینی که هنوز در غزه هستند، دارای تابعیت خارجی، اقامت، ویزای دانشجویی یا واجد شرایط ورود به یک کشور سوم از طریق ویزای اتحاد خانواده یا برنامه‌های مشابه هستند.
'ما باز خواهیم گشت'
تنها بخش کوچکی از ساکنان غزه معیارهای فعلی اسرائیل برای اجازه خروج را برآورده می‌کنند. برای کسانی که این معیارها را دارند، انتخاب آسان نیست.
بسیاری از ترک سرزمین خود بیم دارند و آن را به «نکبه» یا فاجعه‌ای دیگر تشبیه می‌کنند، زمانی که صدها هزار فلسطینی در جنگ ۱۹۴۸ بین کشورهای عربی و دولت تازه تأسیس اسرائیل از خانه‌های خود آواره شدند. بسیاری از کسانی که امیدوار بودند طی چند هفته بازگردند، در نهایت پناهنده ماندند.
دنیا الامل اسماعیل، شاعر ۵۳ ساله بیوه‌ای که به همراه دختر ۲۱ ساله و پسر ۱۸ ساله‌اش در همان گروه ایوب خارج شد، گفت: «به محض اینکه شرایط اجازه دهد، به غزه باز خواهیم گشت.»
اسماعیل توانست در همان برنامه آکادمیک فرانسوی که به محققان، هنرمندان و خانواده‌هایشان برای خروج از مناطق درگیری کمک می‌کند، جایی برای خود بگیرد.
کسانی که غزه را ترک می‌کنند با سفری پرخطر در داخل منطقه مواجه هستند که پر از موشک‌ها و گلوله‌های عمل‌نکرده است. به گفته افرادی که رویترز با آنها صحبت کرد، فلسطینی‌ها قبل از طلوع آفتاب با وسایل نقلیه جمع‌آوری شده و به گذرگاه مرزی تحت کنترل اسرائیل منتقل می‌شوند، جایی که تحت بازرسی‌های امنیتی اسرائیل قرار گرفته و سپس توسط دیپلمات‌های خارجی رسیدگی می‌شوند.
به گفته چهار دیپلمات، اسرائیل تنها به کسانی که منطقه را ترک می‌کنند اجازه می‌دهد یک کیف کوچک همراه خود ببرند. آنها با اتوبوس تحت اسکورت نظامی اسرائیل به مرز اردن سفر می‌کنند.
دیپلمات‌ها با آگاهی از کمبود شدید مواد غذایی، گفتند که برای کسانی که غزه را ترک می‌کنند، ساندویچ و نوشیدنی می‌آورند.
یکی از دیپلمات‌ها گفت که یک مرد فلسطینی که ساندویچ مرغ می‌خورد، اظهار داشت که مزه گوشت را فراموش کرده بود.
یکی از دانشگاهیان در میان گروهی که اخیراً به فرانسه رسیده‌اند، ملاقات با دیپلمات‌ها در صحرا را توصیف کرد.
او به رویترز گفت: «ناگهان، یخچالی از ناکجا آباد ظاهر می‌شود و شما همه چیزهایی را که ماه‌ها از آن محروم بودید، می‌بینید. من خوردم، اما با دردی در سینه برای مردمی که پشت سر گذاشتیم.»
چندین فلسطینی که رویترز با آنها صحبت کرد، از ترس انتقام از حماس و دیگر گروه‌های مسلح، از معرفی خودداری کردند.
به گفته چندین دیپلمات، اسناد سفر چالش‌های لجستیکی را به همراه دارند. برخی از مدارک در جنگ از بین رفته‌اند، در حالی که برخی دیگر برای کودکانی که از زمان آغاز جنگ به دنیا آمده‌اند، مورد نیاز هستند. آنها گفتند که برخی باید اسناد سفر را از تشکیلات خودگردان فلسطین در رام‌الله یا قاهره دریافت کنند.
بر اساس داده‌های پرواز و وزارت کشور اسرائیل، آنها از اردن با پرواز به کشورهایی که به آنها کمک کردند تا خارج شوند، سفر می‌کنند، اگرچه پروازهایی نیز از اسرائیل انجام شده است.
برای ایوب، خاطرات دردناک سنگینی می‌کنند.
یکی از خواهران ایوب، همسرش و پسرشان در بمباران‌های ابتدای جنگ کشته شدند؛ جنگی که در پی حمله حماس به مناطق جنوبی اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و در آن حدود ۱۲۰۰ نفر کشته و ۲۵۱ نفر به عنوان گروگان به غزه برده شدند.
برادرزاده ایوب، یک معمار، نیز اخیراً بورسیه تحصیلی در فرانسه دریافت کرده بود اما هرگز نتوانست از منطقه خارج شود. او روز پنجشنبه بر اثر جراحات وارده در یک حمله هوایی جان باخت. برنامه فرانسوی حامی این بورسیه، با صدور بیانیه‌ای درگذشت وی را تسلیت گفت.
ایوب در مورد خروج خود در تضاد بود: از یک سو از تأمین آینده‌ای بهتر برای فرزندانش آسوده خاطر بود، اما در همان زمان از اینکه «خواهر و فرزندانم، و بسیاری از عزیزانی را که برایم عزیز هستند» (اشاره به یکی دیگر از خواهرانش) پشت سر گذاشته، ناراحت بود.
ایوب گفت: «یک لحظه خوشحالم و لحظه بعد به آنچه در غزه می‌گذرد فکر می‌کنم.»