تهران — آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، قاطعانه خواست ایالات متحده مبنی بر اینکه تهران برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود را به عنوان شرط کلیدی برای توافق احتمالی هسته‌ای ایران و آمریکا کنار بگذارد، رد کرد.
خامنه‌ای در مراسمی در تهران روز سه‌شنبه به مناسبت یادبود رئیس‌جمهور پیشین، ابراهیم رئیسی، که سال گذشته در سانحه سقوط بالگرد درگذشت، اصرار مقامات آمریکایی را «مزخرف» توصیف کرد.
رهبر ایران با استفاده از یک اصطلاح فارسی قاطعانه و تحقیرآمیز، اظهار داشت که شرط طرف آمریکایی «زیادی بی‌جا است.»
از اواسط ماه مارس، ایران و ایالات متحده چهار دور مذاکره با میانجی‌گری عمان را در مسقط و رم برگزار کرده‌اند. در حالی که هر دو طرف به احتیاط ابراز خوش‌بینی کرده‌اند، لفاظی‌ها از آخرین دور مذاکرات به طور فزاینده‌ای تشدید شده است.
در قلب بحث‌ها، موضوع مناقشه‌برانگیز غنی‌سازی ایران قرار دارد. تهران اصرار دارد که این فعالیت حق غیرقابل مذاکره‌ای است که طبق پیمان عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) که امضا کننده آن است، برای خود محفوظ می‌دارد. ایالات متحده استدلال می‌کند که حتی سطوح پایین غنی‌سازی نیز راه را برای تهران هموار می‌کند تا به سرعت بمب اتمی توسعه دهد.
روز یکشنبه، استیو ویتکوف، فرستاده رئیس جمهور دونالد ترامپ در خاورمیانه، که رهبری تیم آمریکایی در مذاکرات را بر عهده دارد، اعلام کرد که واشنگتن حتی سطح ۱ درصد غنی‌سازی اورانیوم در ایران را نیز نخواهد پذیرفت. این موضع - که توسط دیگر مقامات دولت نیز اتخاذ شده است - یک انحراف آشکار از لفاظی‌های قبلی بود که در مورد حق تهران برای حفظ رژیم غنی‌سازی خود مبهم‌تر بود.
روز سه‌شنبه در کمیته روابط خارجی سنا، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، دوباره تأکید کرد که واشنگتن به ایران اجازه خواهد داد برنامه هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد، اما بدون غنی‌سازی اورانیوم، و اذعان کرد که چنین توافقی آسان نخواهد بود.
این موضع واکنش تندی از سوی رهبر ایران در سخنرانی روز سه‌شنبه او را به دنبال داشت.
خامنه‌ای گفت: «ما برای غنی‌سازی منتظر اجازه آن‌ها نیستیم. جمهوری اسلامی سیاست غنی‌سازی خاص خود را دارد و آن را دنبال خواهد کرد.» حضار با تشویق بلند و شعار «مرگ بر آمریکا» پاسخ دادند.
این رهبر تندرو مقامات آمریکایی را متهم کرد که تلاش می‌کنند با تهدید و خیانت ایران را به میز مذاکره بکشانند. وی اعلام کرد: «فکر نمی‌کنم این مذاکرات به ثمر بنشیند»، اما سپس افزود: «ما نمی‌دانیم چه خواهد شد.»
بدون توقف غنی‌سازی
تاریخ و محل برگزاری دور پنجم مذاکرات هنوز مشخص نشده است. کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران و عضو تیم مذاکره‌کننده، به رسانه‌های ایرانی گفت که تهران در حال حاضر در حال «بررسی» پیشنهاد آمریکا برای دور بعدی است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد، که در سخنرانی خامنه‌ای حضور داشت، در مصاحبه با صداوسیمای دولتی از محل سخنرانی، از خامنه‌ای به دلیل روشن کردن «وظیفه» تیم مذاکره‌کننده تمجید کرد. «آنچه در حال حاضر از آمریکایی‌ها شاهد هستیم، مواضعی کاملاً غیرمنطقی است که طی چند روز گذشته وارد فضای عمومی شده است.»
عراقچی پیشتر به اظهارات ویتکوف مبنی بر توقف کامل غنی‌سازی پاسخ داده بود و قول داده بود که با یا بدون توافق، ایران به غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد - دستاوردی که به گفته وی، تهران آن را با «خون» به دست آورده است. او به چندین دانشمند هسته‌ای ایران اشاره داشت که از دهه ۲۰۱۰ در ترورهایی که اسرائیل متهم به انجام آن‌ها است، کشته شده‌اند.
در میان عدم اطمینان عمومی نسبت به محتوای دقیق مذاکرات، گمانه‌زنی‌ها در مورد سناریوهای چندگانه افزایش یافته است، از جمله پیشنهادی که بر اساس آن ایران برای ایجاد اعتماد، ملزم به توقف غنی‌سازی اورانیوم برای یک دوره موقت سه ساله خواهد بود.
اما مجید تخت روانچی، دیگر مذاکره‌کننده ایرانی، ادعاهای توقف غنی‌سازی را رد کرد. او روز دوشنبه به خبرگزاری ایلنا گفت: «چنین ایده‌ای در مذاکرات مطرح نشده است.»
پس از دور اول مذاکرات، خامنه‌ای لحنی آشتی‌جویانه داشت و گفت که گام‌های اولیه با استقبال خوبی مواجه شده‌اند. چراغ سبز او به ابتکار دیپلماتیک به دنبال تهدیدات فزاینده ترامپ در آن زمان مبنی بر اینکه ایالات متحده می‌تواند به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، همراه با استقرار گسترده نظامی در منطقه در انتظار حملات، بود.
سخنرانی چالش‌برانگیز رهبر ایران روز سه‌شنبه، بر خلاف گذشته، پس از آن صورت می‌گیرد که ترامپ، در سخنرانی هفته گذشته در ریاض، به نظر می‌رسد تهدیدات نظامی را کاهش داده و آن‌ها را با فشار اقتصادی جایگزین کرده است. بمب‌افکن‌های بی-۲ آمریکایی نیز اخیراً از اقیانوس هند خارج شده‌اند و ناو هواپیمابر یواس‌اس هری ترومن طبق گزارش‌ها از خاورمیانه به خانه بازگشته است و برنامه‌ای برای جایگزینی آن در حال حاضر وجود ندارد.
با این حال، در داخل کشور، سخنرانی خامنه‌ای نگرانی‌های اقتصادی را تشدید کرد، به ویژه در بازار ارز. ارزش پول ملی، ریال، بیش از ۳ درصد در برابر دلار آمریکا کاهش یافت و آرامش و دستاوردهای اخیر را که در بحبوحه امیدها به توافقی برای بهبود اقتصاد تحت تحریم به دست آمده بود، از بین برد.