غرش دستگاه‌های استخراج در معادن وسیع کوهستانی ییچون در مرکز چین طنین‌انداز می‌شود. صف کامیون‌های سنگین از دره پایین می‌آیند به سمت پالایشگاه‌های منتظر، جایی که محموله‌های سنگ خاکستری به ماده حیاتی باتری برای گذار انرژی جهان - لیتیوم - فرآوری می‌شوند.
افزایش چشمگیر محبوبیت خودروهای برقی این منطقه که زمانی فقیر بود را به پایتخت استخراج لیتیوم کشور تبدیل کرده است. اما کار مداوم و بی‌وقفه که صنعت پیشرو باتری جهان را تغذیه می‌کند، این واقعیت را پنهان نمی‌کند که تعداد بسیار کمی از کسانی که اینجا فعالیت می‌کنند، سود می‌برند.
از زمان اوج قیمت این فلز در سال ۲۰۲۲، زمانی که مهاجران به این شهر هجوم آوردند و حتی کارخانه‌های سرامیک محلی نیز دست به کار تولید سبک‌ترین فلز جهان زدند، قیمت معیار نزدیک به ۹۰ درصد سقوط کرده است. این سقوط، معدنچیان را از استرالیا تا شیلی مجبور کرد تولید را کاهش دهند تا از حاشیه سود خود محافظت کنند. سقوط در ییچون حتی شدیدتر بود. با این حال، حفاری ادامه دارد، در یک تلاش بی‌وقفه برای خودکفایی، هدفی که با بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا و آغاز جنگ تجاری جهانی، اهمیت آن بیشتر شده است.
این نقطه بی‌ادعا، که توسط تپه‌ها و جنگل‌های غنی از مواد معدنی احاطه شده است، اکنون در خط مقدم تلاش رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ برای ساخت یک اقتصاد قلعه قرار دارد؛ اقتصادی که کمتر به واردات غربی و بیشتر به منابع و فناوری‌های خود متکی است. چنین استقلالی می‌تواند به شرکت‌های چینی مانند CATL، بزرگترین تولیدکننده باتری، کمک کند تا دسترسی پایداری به لیتیوم داشته باشند و از تلاش گسترده‌تری برای تقویت بخش انرژی‌های نو کشور و رشد داخلی حمایت می‌کند. اما این خودکفایی هزینه‌های مالی و زیست‌محیطی سنگینی به همراه داشته است.
ماده معدنی حاوی لیتیوم در اینجا لپیدولیت است — فراوان، اما عیار بسیار پایینی دارد، که تنها مقدار کمی فلز در خود جای داده است. پالایش آن گران، انرژی‌بر است و مقدار زیادی پسماند تولید می‌کند که می‌تواند سمی باشد. برای چین، این هزینه قابل قبول برای حفظ پیشتازی در رقابت جهانی برای مواد معدنی کلیدی است.
کریس ویلیامز، تحلیلگر مؤسسه مشاورتی Adamas Intelligence، می‌گوید: «اقتصاد لپیدولیت به سادگی منطقی نیست - اما می‌تواند به چین در دستیابی به خودکفایی کمک کند. چین باید لپیدولیت را کارآمد کند، حتی اگر بهترین یا ارزان‌ترین ذخیره نباشد.»
چین، به عنوان یک قدرت غالب در تولید باتری و خودروهای برقی، رهبر بی‌چون و چرای پالایش مواد معدنی حیاتی نیز هست، جایگاهی که از آن برای مقابله با تعرفه‌های ترامپ استفاده کرده است. نگرانی‌های استراتژیک دهه‌هاست که ذهن پکن را به خود مشغول کرده است، مدت‌ها قبل از آنکه آمریکا و دیگر کشورهای غربی نگران دسترسی به فلزات کلیدی و شکنندگی زنجیره‌های تامین صنعتی شوند.
اما چین همیشه از نظر مواد خام زیرزمینی غنی نیست. وقتی صحبت از لیتیوم می‌شود، این کشور ذخایر متوسطی دارد و به واردات از تولیدکنندگان برتر مانند استرالیا و شیلی وابسته است. برطرف کردن این آسیب‌پذیری برای جاه‌طلبی‌های پکن در عرصه جهانی و تلاش‌های آن برای جایگزینی تولیدات سنتی با بخش‌های با ارزش‌تر و پیشرفته‌تر از جمله باتری، به‌ویژه در مناطق فقیرتر داخلی مانند این منطقه، حیاتی است.
این نگرانی در همه طرف‌ها با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی تشدید می‌شود و اضطراب دولت‌های خارجی در مورد مالکیت چینی‌ها بر ذخایر را افزایش می‌دهد. با گسترش سیاست‌های حمایت‌گرایانه در زمینه منابع، حتی کشورهایی مانند شیلی، با سابقه طولانی در مشارکت‌های معدنی، خواستار کنترل بیشتری بر ثروت معدنی خود هستند، به خصوص در مورد فلزاتی مانند لیتیوم.
این امر باعث شده تا لپیدولیت کم‌عیار ییچون جذابیت بیشتری پیدا کند. غول‌های باتری مانند CATL و Gotion High-Tech Co. Ltd. در چند سال اخیر تأسیساتی در این شهر ساخته‌اند و دولت نیز در مشارکت‌های معدنی و باتری سهامدار شده است.
سقوط قیمت لیتیوم در سال ۲۰۲۳ با کند شدن رشد فروش خودروهای برقی و پیشی گرفتن عرضه از تقاضا آغاز شد. ییچون، با جمعیتی نزدیک به پنج میلیون نفر، از این روند مستثنی نبوده است. بر اساس گزارش گروه CRU، دارایی‌های لپیدولیت چینی برخی از بالاترین هزینه‌های تولید در این صنعت را دارند و بیش از نیمی از تولیدات ردیابی شده توسط این مؤسسه مشاورتی در حال زیان‌دهی هستند.
با این حال، فشار دولت برای ادامه فعالیت، چرخ‌ها را به چرخش نگه داشته است. یک مدیر اجرایی محلی در بخش معدن، که نخواست نامش فاش شود به دلیل حساسیت موضوع، گفت که مقامات لزوماً مشوق‌های نقدی ارائه نمی‌دهند، اما با ارائه مشاوره در مورد بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های خرید، آن‌ها را قویاً تشویق به ادامه فعالیت کرده‌اند.
در اینجا، در قلب جیانگ‌شی، که از نظر تاریخی یکی از فقیرترین استان‌های چین بوده، لیتیوم صرف نظر از قیمت، یک شریان حیاتی است. شهردار ییچون در اوایل سال جاری این فلز را موتور رشد توصیف کرد و گفت که حجم بالاتر تولید، با کمک فناوری، به جبران اثرات قیمت‌های پایین کمک می‌کند.
بر اساس برآوردهای Benchmark Mineral Intelligence، پیش‌بینی می‌شود که تولید کلی لپیدولیت چین، که از سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰ برابر افزایش یافته است، تا پایان دهه جاری دو برابر شود.
آدام وب، که مسئول پیش‌بینی مواد باتری در Benchmark Mineral است، گفت: «آنچه در مورد تولیدکنندگان چینی شاهد بوده‌ایم، تمایل بیشتر آن‌ها برای تحمل زیان عملیاتی برای مدت زمان طولانی‌تر به منظور تضمین دسترسی به مواد خام است.»
در حومه ییچون، یک پالایشگاه متعلق به CATL و تولیدکننده مواد کاتد Jiangsu Lopal Tech Co. Ltd.، همچنان روزانه صدها کامیون بار دریافت می‌کند. سنگ معدن خرد و آسیاب شده به شن ریز تبدیل می‌شود، سپس در انباری به اندازه یک ناو هواپیمابر دپو شده و قبل از اینکه با مواد شیمیایی خیسانده شود، با حرارت بالا پردازش شده و در سانتریفیوژها چرخانده شود تا کربنات لیتیوم تولید شود که سپس در باتری‌ها قابل استفاده است.
این پالایشگاه سال گذشته برای مدت کوتاهی با سقوط شدید ارزش لپیدولیت متوقف شد. اما بر اساس حساب رسمی WeChat آن، اکنون با بالاترین ظرفیت خود فعالیت می‌کند.
علی‌رغم قیمت‌های پایین، برنامه‌ریزی شده که تولید در اواخر همین ماه بیشتر نیز افزایش یابد.
زیان تنها مشکل نیست. محتوای پایین لیتیوم در لپیدولیت به این معنی است که پسماند بسیار بیشتری تولید می‌کند و همچنین نسبت به فرآوری دیگر منابع این فلز، به‌خصوص شوراب‌های غنی از نمک، کربن‌برتر است.
نقطه صفر
در سال‌های رونق، معدنچیان به زیر پا گذاشتن مقررات شهرت داشتند و آلودگی رودخانه جین‌جیانگ را که از ییچون می‌گذرد، فرا گرفته بود و سال گذشته منجر به سرکوب دولتی شد که بخش بزرگی از صنعت را موقتاً تعطیل کرد.
این تعطیلی شامل شرکت جیانگ‌شی اسپشیال الکتریک موتور (Jiangxi Special Electric Motor Co. Ltd.) نیز بود، که یکی از تولیدکنندگان پیشرو محلی سنگ معدن لپیدولیت و مواد شیمیایی لیتیوم است. گونگ جیائولونگ، رئیس هیئت مدیره این شرکت، در مصاحبه‌ای گفت که شرکت او در طول دوره سرکوب دولتی برای بهبود عملکرد زیست‌محیطی خود تلاش کرده است، از جمله سرمایه‌گذاری در تجهیزات برای جلوگیری از نشت اسید و تصفیه پسماندها به شیوه‌ای که از آلودگی جلوگیری کند. او گفت که هزینه این اقدامات ۲ میلیارد یوان (۲۷۶ میلیون دلار) بوده است.
گونگ گفت: «لپیدولیت سنگ معدنی بسیار دشواری برای فرآوری است.» او افزود که شرکت برای بهبود کارایی خود باید به طور مداوم نوآوری کند و باید به استخراج ادامه دهد زیرا این بخش اصلی تجارت آن است.
او گفت: «برام مهم نیست که قیمت‌ها بالا یا پایین باشند، ما باید به تولید ادامه دهیم. در غیر این صورت، مواد خام نخواهیم داشت.»
شرکت‌های CATL و گوتیون (Gotion) از اظهار نظر در این باره خودداری کردند. دولت ییچون و شرکت جیانگ‌شی اسپشیال الکتریک موتور نیز بلافاصله به درخواست‌های بلومبرگ برای اظهار نظر در این گزارش پاسخ ندادند.
علی‌رغم چالش‌ها، صنعت در ییچون در حال تبدیل شدن به نمادی از تلاش گسترده‌تر چین برای ساخت اقتصادی مبتنی بر تولیدات با فناوری بالا که ریشه در عرضه داخلی دارد، صرف نظر از هزینه، است. این کشور از سوی آمریکا و اروپا به دلیل مقیاس عظیم تولیداتش در بخش‌هایی مانند پنل‌های خورشیدی، خودروهای برقی و باتری مورد انتقاد قرار گرفته است؛ منتقدان می‌گویند این تولیدات به منظور کاهش عمدی قیمت‌ها برای بیرون راندن رقبا صورت می‌گیرد. چین استدلال می‌کند که این تنها نتیجه بهتر و کارآمدتر بودن است.
مارتین هامفریز، رئیس جهانی بخش معدن و فلزات در شرکت مشاوره وود مکنزی (Wood Mackenzie Ltd.)، گفت: «آن‌ها دیدگاه استراتژیک بلندمدتی دارند. آن‌ها آماده‌اند برای امنیت عرضه، هزینه قابل توجهی بپردازند.»
برای کشورهایی مانند آمریکا، وابستگی به چین برای مواد معدنی حیاتی یک نگرانی رو به رشد برای امنیت ملی است، از این رو تلاش برای یافتن منابع جایگزین عرضه در جای دیگر یا توسعه تولید داخلی اهمیت یافته است.