آتش‌بس ۴۲ روزه بین حماس و اسرائیل، که از ۱۹ ژانویه اجرایی شد، فرصتی حیاتی برای شروع رسیدگی به ویرانی‌های ناشی از جنگ ۱۵ ماهه فراهم می‌کند، این را دانشمندان به Nature گفته‌اند. ممکن است این آتش‌بس موقتی باشد، و چه ادامه پیدا کند چه نه، آینده بلندمدت این منطقه و شهروندان آن همچنان بسیار نامشخص است.
محققان می‌گویند در حالی که بمباران روزانه متوقف شده است، سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند ارزیابی دقیقی از نیازهای آبی، غذایی، بهداشتی و زیرساختی غزه انجام دهند.
خمیس العیسی، متخصص مغز و اعصاب و رئیس واحد پزشکی مبتنی بر شواهد در دانشگاه اسلامی غزه، که اکنون بیشتر وقت خود را صرف مداوای مجروحان در بیمارستان الاهلی عرب می‌کند، می‌گوید: «نیاز است که آنچه در اینجا در غزه اتفاق افتاده مستند شود و [نتایج] با سایر محققان در سراسر جهان منتشر شود.»
این دانش برای راهنمایی کسانی که در حال بازسازی و بازسازی غزه هستند، در طول آتش‌بس و پس از پایان جنگ، مورد نیاز است. سامر ابوزر، که بیماری‌های ناشی از آب را در کالج دانشگاهی علوم و فناوری در غزه مطالعه می‌کند، اضافه می‌کند: «تحقیق [در این مرحله] بسیار مهم است.»
العیسی و ابوزر از جمله بیش از ده دانشمندی هستند که برای این مقاله با Nature صحبت کردند. این محققان موفق شدند به تحقیقات خود ادامه دهند، و برخی حتی نتایج خود را منتشر کردند، علیرغم مواجهه با بی‌خانمانی، جابجایی مکرر و کمبود غذا و ضروریات اولیه.
آیه المشهراوی، محقق آموزش آنلاین در کالج دانشگاهی علوم کاربردی در غزه، می‌گوید: «تلاش‌های جامعه آکادمیک فلسطین برای ادامه کار خود در چنین شرایط دشواری، گواهی بر تعهد تزلزل‌ناپذیر آنها به آموزش و دانش است.»
در 7 اکتبر 2023، حدود 1200 نفر در حمله حماس به اسرائیل کشته شدند. در نتیجه تلافی اسرائیل، حدود 47500 نفر کشته شده‌اند. این ارقام بر اساس داده‌های گزارش شده به دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد است.
محققان و متخصصان در زمینه کمک‌های بشردوستانه تخمین می‌زنند که 90 درصد از جمعیت 2.2 میلیونی غزه بی‌خانمان هستند. سیستم‌های تضمین غذا، لوازم، آب، بهداشت، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، انرژی و اقتصاد گسترده‌تر از بین رفته‌اند یا به شدت در معرض خطر هستند و نیاز به بازسازی دارند.
محققان می‌گویند نیاز فوری دیگر، حذف آوار ناشی از آسیب بمب است. بر اساس ارزیابی اولیه برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد که در ماه ژوئن منتشر شد، به ازای هر متر مربع از نوار غزه، حدود 100 کیلوگرم آوار، مانند بتن، آهن و فولاد، و همچنین بقایای بمب‌های منفجر شده و منفجر نشده، آزبست و بقایای انسانی وجود دارد.
احمد حلس، رئیس موسسه ملی محیط زیست و توسعه در غزه می‌گوید: «بیش از 97 درصد آب غزه از یک سفره آب زیرزمینی تامین می‌شود.» وی می‌افزاید: «تخلخل [لایه‌های آبخوان] بسیار بالاست، بنابراین پتانسیل آلودگی [آب زیرزمینی] نیز بسیار بالاست.»
دانشگاه‌ها نیز نیاز به بازسازی خواهند داشت. بر اساس داده‌های سپتامبر از آژانس علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد یونسکو، پانزده دانشگاه از 21 دانشگاه، کالج دانشگاهی و کالج محلی غزه یا به شدت آسیب دیده‌اند یا ویران شده‌اند.
در پاسخ کتبی که به Nature ارسال شد، نماینده نیروهای دفاعی اسرائیل توضیح داد که به عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای برچیدن قابلیت‌های نظامی حماس، «نیاز عملیاتی وجود داشته است، از جمله، حمله یا یورش به ساختمان‌هایی که حماس «برخی از زیرساخت‌های تروریستی خود را در آن قرار داده بود». نماینده اضافه کرد: «حماس به طور سیستماتیک از ساختمان‌های عمومی استفاده می‌کند که قرار است فقط برای اهداف غیرنظامی، از جمله موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها استفاده شوند.»
فاضلاب در خیابان‌ها
حتی قبل از جنگ، تنها 10 درصد از مردم غزه به آب سالم دسترسی داشتند. اکنون این میزان 4 درصد است. به گفته گزارش نوامبر در مورد نیازهای بازسازی غزه1 که توسط حلس که در دانشگاه الازهر در غزه نیز تدریس می‌کرد، نوشته شده است، سی درصد به شبکه فاضلاب دسترسی دارند، در حالی که قبل از جنگ 70 درصد بود. العیسی اضافه می‌کند: «آب فاضلاب در خیابان‌ها جمع شده است. تعمیر سیستم فاضلاب فوری است، بنابراین مردم به بیماری‌های ناشی از آب مبتلا نخواهند شد.»
به گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود نیمی از 36 بیمارستان غزه کار نمی‌کنند و بقیه فقط تا حدی فعال هستند. به گفته مطالعه‌ای که ابوزر در آن مشارکت داشت و در نوامبر گذشته منتشر شد2، مردم غزه دچار نرخ بالایی از اسهال، عفونت‌های تنفسی، بثورات پوستی، گال و هپاتیت ویروسی هستند.
العیسی می‌گوید: «ما 350000 بیمار مبتلا به بیماری‌های مزمن داریم که در 16 ماه گذشته تحت پیگیری قرار نگرفته‌اند. ما 11000 بیمار سرطانی داریم.» «همه آنها درد می‌کشند و وضعیتشان رو به وخامت است زیرا هیچ درمانی وجود ندارد و به خارج از کشور نیز ارجاع داده نمی‌شوند. باید فورا به این بیماران رسیدگی شود.»
«تسریع بازسازی»
المشهراوی تاثیر آوارگی را بر روی حدود 200 کارمند دانشگاه خود مطالعه کرد. او می‌گوید: «ایجاد سرپناه‌های موقت و تسریع در بازسازی خانه‌ها در اولویت قرار دارد.»
المشهراوی که اکنون در اردوگاه پناهندگان نصیرات است، می‌گوید: «چهار طبقه بالای ما بمباران شد و 30 نفر کشته شدند.» او به یاد می‌آورد: «این یک تجربه فوق‌العاده وحشتناک بود که حتی نمی‌توانم آن را توصیف کنم، اما به لطف خدا، ما زنده ماندیم.»
حلس هشت بار در نوار غزه آواره شد، قبل از اینکه در اواخر آوریل به مصر نقل مکان کند. او به یاد می‌آورد: «فرزندان من بارها با مرگ مواجه شدند.» ابوزر نیز خانه‌اش را از دست داده و در چادری در اردوگاه پناهندگان نصیرات زندگی و کار می‌کند.
زنده نگه داشتن تحقیق
المشهراوی می‌گوید: «جنگ تمرکز من را از نوآوری آکادمیک به بقای اولیه، مانند آوردن آب از منابع دور، پخت و پز روی آتش باز و پرداخت قیمت‌های گزاف برای غذای اولیه تغییر داده است.»
علیرغم این، المشهراوی مصمم است که تحقیقات خود را ادامه دهد. او می‌گوید: «من به سفر آکادمیک خود متعهد می‌مانم.» «من اغلب مجبورم مسافت‌های طولانی را پیاده طی کنم تا مکان‌هایی را پیدا کنم که بتوانم لپ‌تاپ و موبایلم را شارژ کنم، و به مغازه‌هایی که مجهز به سیستم‌های خورشیدی هستند تکیه می‌کنم. این به من اجازه می‌دهد فقط چند ساعت در روز کار کنم.» این زمانی است که او می‌تواند از پایگاه‌های داده آنلاین و ابزارهای همکاری از راه دور برای انجام تحقیقات خود استفاده کند.
ابوزر از کارهایی که قبل از جنگ انجام داده بود استفاده می‌کند و به تحقیقات کیفی روی می‌آورد، که به زیرساخت کمتری نیاز دارد، استراتژی که سایر محققان نیز به اشتراک می‌گذارند. العیسی اضافه می‌کند: «نمونه‌برداری امکان‌پذیر نیست، زیرا شما مواد را ندارید. تحقیقات تجربی و بالینی به تحقیقات توصیفی تغییر یافته‌اند.»
چندین محقق می‌گویند که به طور کلی از تحقیق دست کشیده‌اند. حازم ای. الباز، دانشمند کامپیوتر در دانشگاه الاقصی، می‌گوید: «من آرزو داشتم تحقیقات پیشرفته‌ای را دنبال کنم. شرایط فعلی در غزه باعث می‌شود که این رویاها تقریباً غیرقابل دسترس به نظر برسند.»
العیسی می‌گوید: «مهم‌ترین چیز در حال حاضر این است که آتش‌بس را به یک آتش‌بس دائمی تبدیل کنیم. این اولین بار در 471 روز است که می‌توانیم بدون شنیدن صداهای مافوق صوت، انفجارهای عظیم و زلزله‌های شدید شب و روز بخوابیم. ما احساس می‌کنیم که هنوز در حال رویاپردازی هستیم. امیدوارم این برای همیشه ادامه داشته باشد.» المشهراوی اضافه می‌کند: «یک عزم جمعی برای ماندن در این سرزمین و خدمت به نسل‌های آینده وجود دارد.»