پنجاه سال پیش، رهبران غرب آفریقا در لاگوس، نیجریه، گرد هم آمدند تا جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS) را تأسیس کنند؛ این بلوک، اولین بلوک منطقه‌ای قاره پس از استقلال بود. امروز، اکوواس به عنوان چراغی برای یکپارچگی اقتصادی، تسهیل‌کننده رفت‌وآمد آزاد و تجارت بدون عوارض گمرکی، و فراهم‌کننده بازاری ۷۰۰ میلیارد دلاری است. با این حال، در حالی که این نقطه عطف را جشن می‌گیریم، اکوواس با بزرگترین آزمون خود روبروست.
در ژانویه، مالی، نیجر و بورکینافاسو پس از تعلیق از این بلوک به دلیل کودتاهای نظامی علیه دولت‌های دموکراتیک خود، رسماً از اکوواس خارج شدند. تصمیم آنها برای تشکیل ائتلاف کشورهای ساحل (AES)، به جای تلاش برای پیوستن مجدد به اکوواس، یک هشدار جدی برای لزوم اصلاحات در این بلوک است.
اکوواس که در سال ۱۹۷۵ تأسیس شد، در ابتدا به عنوان یک پروژه اقتصادی تصور می‌شد. در حالی که قدرت‌های استعماری مرزها را تعیین کردند، مردم غرب آفریقا مدت‌هاست که سنت‌ها، زبان‌ها و تجارت مشترکی فراتر از این خطوط مصنوعی داشته‌اند. پدران بنیان‌گذار ما این واقعیت را تشخیص دادند و در سال‌های پس از استقلال، پیمانی را برای بازتاب واقعیت زندگی مردممان ایجاد کردند که به تدریج موانع حرکت آزاد افراد، خدمات و سرمایه را از بین برد.
با گذشت زمان، ترویج هنجارهای دموکراتیک به ستون اصلی اکوواس تبدیل شد. امروز، این مسئله در قلب جدایی بین این بلوک و ائتلاف کشورهای ساحل (AES) قرار دارد. با این وجود، اکوواس باید در پی درک نارضایتی‌های مالی، نیجر و بورکینافاسو باشد تا بتواند به نگرانی‌های آنها رسیدگی کند و از اهداف مشترک منطقه‌ای حمایت نماید.
اولاً، کشورهای AES استدلال می‌کنند که اکوواس در حمایت کافی از مبارزه با شورش‌های جهادی در منطقه ساحل، که اکنون بیش از نیمی از مرگ و میرهای ناشی از تروریسم جهانی را به خود اختصاص داده است، کوتاهی کرده است. در واقع، فروپاشی امنیت تحت حکومت‌های دموکراتیک قبلی، که بخش‌های وسیعی از قلمرو را به شبه‌نظامیان واگذار کردند، به عنوان بستری برای کودتاهای نظامی اخیر عمل کرده است.
ثانیاً، آنها اکوواس را متهم می‌کنند که تحت نفوذ قدرت‌های استعماری سابق قرار گرفته است. پیش از خروج کشورهای AES از اکوواس، هشت کشور از ۱۵ کشور این بلوک فرانسه‌زبان بودند و سال‌ها فرانسه تا حد زیادی تلاش‌های مبارزه با تروریسم در ساحل را شکل می‌داد. اکنون، کشورهای AES ادعا می‌کنند که خروج آنها از این بلوک برای دفاع از حاکمیت ملی ضروری بوده است.
با این حال، کشورهای AES راه‌حل اشتباهی ارائه می‌دهند. دوری از همکاری‌های منطقه‌ای گسترده‌تر، حاکمیت را حفظ نخواهد کرد؛ بلکه تنها راه را برای نفوذ خارجی باز می‌کند. در عوض، منطقه باید به وعده اصلی خود نگاه کند: راه‌حل‌های آفریقایی برای چالش‌های آفریقایی.
از لحاظ تاریخی، تلاش‌های امنیتی اکوواس بر جنگ‌های داخلی و گذارهای پس از کودتا، مانند آنچه در لیبریا، سیرالئون و گامبیا رخ داد، متمرکز بود. این تمرکز محدود باید برای مقابله با تهدیدات نامتقارن، از جمله ستیزه‌جویی جهادی، تکامل یابد. امروز، ستیزه‌جویان برای فرار از فشار و تجدید قوا از مرزها عبور می‌کنند، که همکاری فرامرزی را ضروری می‌سازد.
اکوواس، که در موقعیت منحصر به فردی برای مقابله با تروریسم قرار دارد، قبلاً شروع به مقابله با این چالش کرده است: در ماه مارس، این بلوک یک نیروی آماده‌باش ۵۰۰۰ نفری را برای مبارزه با تروریسم در منطقه فرعی فعال کرد – با مأموریت هماهنگی اطلاعات، حمایت از ارتش‌های ملی و واکنش سریع به تهدیدات. پس از استقرار، این پاسخ جدید با رهبری آفریقا، پاسخی مستقیم به نارضایتی‌های رهبران نظامی خواهد بود.
با این وجود، این نیرو بدون سه کشور ساحلی ضعیف‌تر خواهد بود. آنها همچنان برای هر پاسخ معناداری حیاتی هستند. خارج از چارچوب اکوواس، کشورهای AES ظرفیت محدودی برای پیش‌بینی، ردیابی و پاسخ به حملات با همان سطح از هماهنگی خواهند داشت. در حالی که AES ائتلاف امنیتی خود را پیشنهاد کرده است، تهدید در مرزهای آنها به پایان نمی‌رسد. بدون تلاش متحد برای مهار آن از همه جهات، این بلا ادامه خواهد یافت.
در حالی که اکوواس به بازگشت سریع کشورهای AES برای تقویت موضع امنیتی جمعی ما امید دارد، باید واقع‌بین نیز باشیم. دو گروه باید در این بین، یک مکانیسم موقت برای اشتراک اطلاعات و هماهنگی عملیاتی ایجاد کنند.
به هر حال، گسست به اندازه آنچه در تیترها عنوان شد قطعی نبود. با وجود خروج، اکوواس سفر بدون ویزا و تجارت بدون عوارض گمرکی را در مرزهای خود با مالی، نیجر و بورکینافاسو حفظ کرده است، حتی با اینکه AES تعرفه‌هایی را بر کالاهای اکوواس اعمال می‌کند. شهروندان آنها قدرت را در اختیار ندارند و نباید هزینه‌ها را تحمل کنند. این تصمیم همچنین شاخه‌ای زیتون برای مقامات فعلی آن کشورها بود: به عنوان کشورهای محصور در خشکی، آنها برای تجارت و بقای اقتصادی به دسترسی به کریدورهای ساحلی اکوواس وابسته هستند. حفظ کانال‌های همکاری، تنش‌ها را کاهش می‌دهد، گفتگو را پایدار می‌کند و مسیری باز و هموار برای بازگشت آنها را حفظ می‌کند.
با این حال، ارزش‌های بنیادین اکوواس، به ویژه دموکراسی، باید پابرجا بمانند. ما معیارهای روشنی داریم که دولت‌های انتقالی باید آنها را رعایت کنند. گینه نمونه‌ای را ارائه داده است: پس از سقوط تحت حکومت نظامی در سال ۲۰۲۱، این کشور از اکوواس تعلیق شد و با تحریم‌های دیپلماتیک و اقتصادی اعمال‌شده توسط این بلوک مواجه گردید. از آن زمان، گینه با این بلوک همکاری نزدیک داشته است تا نقشه‌ای راه برای بازگشت به نظم قانون اساسی تهیه کند. با برگزاری انتخابات که اکنون برای دسامبر برنامه‌ریزی شده است، این کشور راه را برای ادغام مجدد در خانواده منطقه‌ای ما هموار می‌کند.
اگر رهبران نظامی مدعی مشروعیت مردمی هستند، باید آن را در صندوق رأی محک بزنند. در نیجریه و سیرالئون، حاکمان نظامی سابق نشان دادند که می‌توان از طریق ابزارهای دموکراتیک به قدرت دست یافت. امنیت اولین وظیفه هر دولت است و در کشورهای AES – جایی که بی‌ثباتی سال‌هاست ادامه دارد – دولت‌هایی که در بازگرداندن نظم موفق شوند، احتمالاً هنگام امکان‌پذیری انتخابات پاداش خواهند گرفت. بهترین شانس آنها برای تأمین آن امنیت دیرینه، در همکاری با اکوواس نهفته است.
راه بازگشت به وحدت اکوواس از مسیر امنیت می‌گذرد، اما از صندوق رأی نیز عبور می‌کند.