عملیات نظامی اسرائیل علیه ایران که در ساعات اولیه صبح جمعه آغاز شد، از سوی رهبران سیاسی اسرائیل به عنوان یک کارزار پیشگیرانه با هدف تضعیف برنامه هسته‌ای تهران و جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای معرفی می‌شود.
با این حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیری که وجهه‌اش در داخل و خارج از کشور طی ۲۰ ماه گذشته خدشه‌دار شده است، ممکن است امیدوار باشد که اهداف گسترده‌تری، از جمله بازسازی تصویر سیاسی خود، را نیز محقق سازد.
تضعیف برنامه هسته‌ای ایران
نتانیاهو در طول دهه‌ها فعالیت سیاسی خود، نابودی برنامه هسته‌ای ایران را به عنوان یک اولویت کلیدی مطرح کرده است. از دیدگاه رهبر اسرائیل، این فوریت افزایش یافته است. ارتش اسرائیل در روزهای اخیر اعلام کرده که اطلاعات نشان می‌دهد "پیشرفت مشخصی" در "تلاش‌های رژیم ایران برای تولید اجزای تسلیحاتی مناسب برای بمب هسته‌ای" حاصل شده است.
اواخر ماه گذشته، گزارشی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، نهاد نظارتی سازمان ملل متحد، نشان داد که ایران اکنون به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد برای تولید ۹ بمب هسته‌ای در اختیار دارد. این نهاد از بیان اینکه تهران به سمت ساخت بمب حرکت می‌کند، خودداری کرد، اما این پیشرفت را "نگرانی جدی" خواند.
ایران اتزیون، معاون سابق شورای امنیت ملی اسرائیل، در بررسی انگیزه‌های احتمالی نتانیاهو برای آغاز این کارزار علیه ایران در حالی که دولت ترامپ در حال مذاکره با جمهوری اسلامی بود، گفت که این احتمال وجود دارد که اسرائیل اطلاعات محرمانه‌ای به دست آورده باشد که نشان می‌دهد ایران واقعاً سیاست خود را تغییر داده و فرایند تسلیحاتی شدن را آغاز کرده است.
این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا رؤسای شاخه‌های امنیتی اسرائیل با این عملیات موافق بودند، با وجود تردیدهای زیادی که سال‌ها درباره امکان‌پذیری نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران، که عمدتاً برای محافظت در زیر زمین ساخته شده است، ابراز کرده بودند.
اتزیون به المانیتور گفت: «کابینه امنیتی فهرست دقیق اهداف این کارزار را منتشر نکرد، اما من تخمین می‌زنم که شامل به تأخیر انداختن قابل توجه توسعه برنامه هسته‌ای ایران، به مدت یک تا دو سال، باشد. من فکر نمی‌کنم شامل حذف کامل این برنامه باشد، زیرا این امر غیرممکن خواهد بود.»
مقامات نظامی اسرائیل و آمریکا مدت‌هاست که اذعان کرده‌اند نابودی زیرساخت‌های عمیقاً مستحکم زیرزمینی ایران نیازمند بمب‌های سنگرشکن (bunker buster) آمریکایی است. اتزیون گفت، آنچه نامشخص باقی می‌ماند این است که آیا بخشی از استراتژی اسرائیل کشاندن دولت ترامپ به این کارزار است "تا ایالات متحده بتواند کار را به پایان برساند."
در حالی که ترامپ در چندین نوبت گفته بود امیدوار است از رویارویی نظامی با ایران اجتناب کند، سایت آکسیوس (Axios) روز شنبه گزارش داد که اسرائیل در ۴۸ ساعت گذشته از واشنگتن خواسته است تا به تلاش‌های جنگی آن برای از بین بردن برنامه هسته‌ای ایران بپیوندد.
بنیامین میلر، مدیر مرکز امنیت ملی در دانشگاه حیفا، گفت: «نتانیاهو ممکن است روی اشتباه ایرانیان در هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی در منطقه حساب باز کرده باشد.» میلر به المانیتور گفت که اگر این اتفاق بیفتد و آمریکایی‌ها به کارزار بپیوندند، آسیب عمیقی به برنامه هسته‌ای ایران وارد خواهد شد و شاید حتی بتوان آن را نابود کرد.
تضعیف رژیم، تأثیر بر مذاکرات هسته‌ای
در روزهای اخیر گمانه‌زنی‌های زیادی درباره این موضوع وجود داشته است که آیا دولت نتانیاهو قصد سرنگونی جمهوری اسلامی به رهبری آیت‌الله علی خامنه‌ای را دارد که از سال ۱۹۸۹ رهبر این کشور بوده است.
در حالی که نتانیاهو به صراحت به تغییر رژیم به عنوان یک هدف جنگی در ایران اشاره نکرده است، او از ایرانیان خواست تا رژیم را به چالش بکشند. وی در بیانیه‌ای ویدئویی در روز جمعه گفت: «زمان آن فرا رسیده است که مردم ایران در برابر رژیم شیطانی و ستمگر، در کنار پرچم و میراث تاریخی خود متحد شوند و برای آزادی خود بایستند.»
اما اتزیون معتقد نیست که تغییر رژیم یک هدف جنگی صریح است. با این حال، او گفت که اسرائیل ممکن است به دنبال آسیب رساندن به آنچه او "نمادهای دولت" نامید، باشد تا آن را بیشتر بی‌ثبات کند.
حملات اسرائیل در اوایل صبح جمعه، یک روز پس از اولتیماتوم ۶۰ روزه ترامپ هنگام چراغ سبز دادن به مذاکرات با تهران و درست پیش از آغاز دور ششم مذاکرات که قرار بود یکشنبه در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شود، صورت گرفت.
هیئت ایرانی از آن زمان مذاکرات را به دلیل حمایت آمریکا از بمباران اسرائیل، لغو کرده است. با این حال، این لغو لزوماً مانع از از سرگیری مذاکرات نمی‌شود. برخی تحلیلگران بر این باورند که هدف نتانیاهو به زانو درآوردن رژیم ایران است تا شانس دستیابی به توافقی که او برای منافع امنیت ملی اسرائیل قابل قبول می‌داند، افزایش یابد.
نخست‌وزیر اسرائیل گفته است که تنها از یک توافق به سبک لیبی حمایت خواهد کرد — توافقی که مستلزم حذف کامل برنامه هسته‌ای ایران باشد. طبق توافق ۲۰۰۳، معمر قذافی، رهبر وقت لیبی، همچنین با محدود کردن زرادخانه موشک‌های بالستیک کشورش موافقت کرد.
میلر گفت: «نتانیاهو ممکن است مخالف توافق بین واشنگتن و تهران باشد، اما دستاوردهای نظامی اسرائیل می‌تواند ایران را به سازش‌هایی سوق دهد که قبلاً حاضر به انجام آنها نبود.»
بقای سیاسی نتانیاهو
حملات اسرائیل به ایران در حالی صورت می‌گیرد که حمایت داخلی از نخست‌وزیر در بحبوحه جنگ غزه به شدت کاهش یافته و انزوای بین‌المللی این کشور افزایش یافته است. همزمان، او همچنان با یک پرونده فساد روبرو است.
اتزیون گفت: «هدف کلی نتانیاهو بقای سیاسی است... کارزار علیه ایران او را قادر می‌سازد تا وضعیت اضطراری اعلام کند، که به او امکان می‌دهد محاکمه فساد را بیشتر به تعویق بیندازد، تقاضای مردمی برای انتخابات را به تأخیر بیندازد و "مطالبات برای کمیسیون تحقیق درباره کشتار ۷ اکتبر را به حاشیه ببرد."» وی افزود: «او از تمام ابزارهای دولتی برای تثبیت قدرت خود استفاده می‌کند.»
یک منبع سیاسی که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت که نتانیاهو ممکن است امیدوار باشد که کارزار علیه ایران توجه جهانی را از بحران انسانی در نوار غزه منحرف کند. این منبع گفت: «حملات به ایران به نتانیاهو آنچه را که از دست داده بود، یعنی حمایت بین‌المللی از اسرائیل، باز می‌گرداند. حمله به ایران کشورهای اروپایی را مجبور کرد که به حق اسرائیل برای دفاع از خود در برابر تهدید هسته‌ای ایران بپردازند. این برای او بسیار راحت‌تر است.»
با این حال، وضعیت همچنان سیال است و بسیاری از عوامل به چگونگی پیشرفت عملیات اسرائیل و حملات تلافی‌جویانه ایران بستگی خواهد داشت.
میلر نتیجه گرفت: «اگر این کارزار نسبتاً کوتاه باشد — دو یا سه هفته — ممکن است افکار عمومی اسرائیل در انتخابات بعدی نتانیاهو را به دلیل کاهش تهدید هسته‌ای پاداش دهد. اما اگر به درازا بکشد و منجر به تلفات سنگین اسرائیلی شود، محبوبیت او می‌تواند به شدت کاهش یابد.»