بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سال 2012 با یک طرح کارتونی از بمبی با فیوز روشن، به تریبون مجمع عمومی سازمان ملل رفت تا جهان را در مورد تهدید برنامه هسته‌ای ایران متقاعد کند.
وی در آن زمان گفت که جمهوری اسلامی با چنان سرعتی اورانیوم غنی‌سازی می‌کند که در عرض چند ماه قادر به تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت یک سلاح هسته‌ای خواهد بود. او با یک ماژیک خط قرمزی روی بمب کشید تا مرحله‌ای از این فرآیند را برجسته کند که ایران باید در آن متوقف شود، و هشدار داد که "آینده جهان" در خطر است.
اکنون پس از 13 سال، نتانیاهو ادعا می‌کند که تهران بسیار فراتر از "خط قرمز" او رفته و برنامه‌ای برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای ایجاد کرده است. او از این موضوع به عنوان توجیه اصلی خود برای حمله ویرانگر اسرائیل به ایران استفاده می‌کند.
نخست‌وزیر اسرائیل در اوایل صبح جمعه، زمانی که اولین بمب‌های اسرائیل فرود آمد، اظهار داشت: "در ماه‌های اخیر، ایران اقداماتی را انجام داده است که قبلاً هرگز انجام نداده بود – اقداماتی برای تسلیحاتی کردن این اورانیوم غنی‌شده."
اما کارشناسان می‌گویند که اگرچه ایران به طور چشمگیری ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود را به سطوح نزدیک به درجه تسلیحاتی افزایش داده است، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این کشور تصمیم به ساخت بمب هسته‌ای گرفته است.
علی واعظ، کارشناس ایران در گروه بحران، می‌گوید: "نتانیاهو همیشه مشتاق است که شواهدی را جلوی دوربین‌ها به نمایش بگذارد، چه اسرار هسته‌ای باشد و چه قطعات پهپادهای ایرانی. اما او هیچ مدرکی برای این ادعا ارائه نکرد."
تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ایالات متحده، در ماه مارس به کنگره آمریکا گفت که جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنان ارزیابی می‌کند که ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای نیست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نیز که بازرسانی در ایران دارد و مکرراً از دو تأسیسات اصلی غنی‌سازی این کشور در نطنز و فردو بازدید کرده است، هیچ مدرکی دال بر توسعه برنامه تسلیحاتی توسط رژیم اسلامی نیافته است.
با این حال، کارشناسان هشدار داده‌اند که پیشرفتهای اخیر ایران به این معنی است که این کشور به یک "کشور آستانه‌ای" تبدیل شده است – کشوری که دارای تخصص و ظرفیت فنی برای تسلیحاتی کردن برنامه هسته‌ای خود در صورت انتخاب است.
چند روز قبل از آغاز حمله اسرائیل، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اولین بار در دو دهه گذشته قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن اعلام شد ایران تعهدات منع گسترش خود را نقض کرده است.
ایران همواره تاکید کرده است که برنامه هسته‌ای این کشور – که در ابتدا توسط آخرین شاه و با کمک آمریکا توسعه یافت – برای اهداف صلح‌آمیز غیرنظامی است.
اما طبق ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا، ایران بیش از دو دهه پیش کارهای اولیه خود را بر روی یک برنامه تسلیحاتی آغاز کرده بود. در آن زمان، این کشور هنوز در مراحل اولیه غنی‌سازی اورانیوم بود و طبق این ارزیابی‌ها، این برنامه در سال 2003 متوقف شد.
یک دهه بعد، ایران مذاکراتی را با دولت اوباما آغاز کرد که به توافق تاریخی سال 2015 با ایالات متحده و سایر قدرت‌های جهانی منجر شد. این توافق که در ژانویه 2016 اجرایی شد، فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به شدت محدود کرد، با یک مکانیزم نظارتی سختگیرانه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ازای لغو تحریم‌ها.
ایران به این توافق پایبند بود، که غنی‌سازی اورانیوم آن را به 3.67 درصد محدود می‌کرد و ذخایر مواد شکافت‌پذیر آن را در 300 کیلوگرم متوقف می‌ساخت، و هر مقدار اضافی به خارج از کشور منتقل می‌شد.
اما پس از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در سال 2018 از این توافق خارج شد و تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی وضع کرد، تهران با افزایش فعالیت‌های خود پاسخ داد، و هزاران سانتریفیوژ پیشرفته‌تر را که برای تولید اورانیوم با غنای بالا استفاده می‌کند، توسعه و نصب کرد.
این کشور به مدت چهار سال اورانیوم را تا 60 درصد غنی‌سازی کرده است – بالاترین سطح غنی‌سازی این کشور و تنها یک گام کوتاه تا 90 درصد مورد نیاز برای یک سلاح هسته‌ای فاصله دارد.
در ماه مه، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ذخیره اورانیوم 60 درصدی ایران به بیش از 400 کیلوگرم رسیده است – مواد شکافت‌پذیر کافی برای حدود 10 سلاح در صورت غنی‌سازی بیشتر تا 90 درصد – در حالی که کل ذخیره اورانیوم غنی‌شده آن از 8400 کیلوگرم فراتر رفته است.
کلسی داونپورت از انجمن کنترل تسلیحات می‌گوید تهران بیش از یک سال است که به "زمان گریز نزدیک به صفر" رسیده است، که به آن ظرفیت تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای چندین بمب هسته‌ای در عرض چند روز را می‌دهد. اما این کشور هنوز باید فناوری ساخت سلاح را توسعه دهد.
داونپورت اظهار داشت: "فرآیند واقعی تسلیحاتی کردن، تخمین دقیق آن دشوارتر است. اما احتمالاً ماه‌ها، شاید تا یک سال، طول می‌کشید تا اورانیوم درجه تسلیحاتی را برای نصب در بسته انفجاری و سپس تحویل آن از طریق موشک، تبدیل کنند." وی افزود: "بنابراین هیچ تهدید قریب‌الوقوعی برای بمب هسته‌ای وجود نداشت."
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هنوز بازرسانی در جمهوری اسلامی دارد، اما دسترسی آنها پس از کاهش همکاری تهران با نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل محدود شده است. اسرائیل، تنها دولت دارای سلاح هسته‌ای در خاورمیانه که برنامه خود را رسماً تأیید نمی‌کند، به نطنز حمله کرده است. ایران می‌گوید فردو نیز هدف قرار گرفته است.
کارشناسان اظهار داشتند که این خطر وجود دارد که تهران به طور مخفیانه سانتریفیوژهای پیشرفتهای را در تأسیساتی که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیستند، نصب کرده باشد، جایی که دانشمندان می‌توانند برخی از ذخایر اورانیوم با غنای بالای خود را به درجه تسلیحاتی برسانند.
واعظ گفت: "ایران هزاران سانتریفیوژ پیشرفته تولید کرده است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ ایده‌ای ندارد که همه آنها کجا هستند." او افزود: "بنابراین، احتمال واقعی وجود دارد که ایران، به عنوان بخشی از برنامه‌های اضطراری خود، تأسیسات مخفی ساخته باشد."
در ماه آوریل، علی شمخانی، مشاور آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، گفت که اگر این کشور با تهدیدات خارجی مداوم روبرو شود، می‌تواند "اقدامات بازدارنده" از جمله اخراج آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را انجام دهد.
شمخانی، که در اولین موج حملات اسرائیل در روز جمعه که منجر به کشته شدن دست‌کم 10 دانشمند هسته‌ای شد، به شدت زخمی شده بود، اضافه کرد که تهران همچنین می‌تواند مواد غنی‌شده را "به مکان‌های امن و نامعلوم" منتقل کند.
داونپورت گفت که هر تأسیسات مخفی دشوارتر قابل شناسایی خواهد بود و می‌تواند مواد را "بسیار سریع" به درجه تسلیحاتی غنی‌سازی کند، و افزود: "این تنها باید برای چند هفته مخفی بماند."
طی سال گذشته، با افزایش خصومت‌ها بین اسرائیل و ایران، مقامات ایرانی نیز هشدارهای مبهمی در مورد احتمال تغییر دکترین هسته‌ای تهران صادر کرده‌اند.
گابارد در ماه مارس به کنگره گفت: "در سال گذشته، ما شاهد فرسایش تابوی چند دهه‌ای در ایران در مورد بحث عمومی درباره سلاح‌های هسته‌ای بودیم، که احتمالاً طرفداران سلاح‌های هسته‌ای را در دستگاه تصمیم‌گیری ایران جسورتر کرده است."
با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی در ماه گذشته اعلام کرد که "هیچ نشانه معتبری از یک برنامه هسته‌ای ساختارمند، اعلام نشده و در حال انجام" ندارد و به "اظهارات مقامات عالی‌رتبه در ایران مبنی بر ناسازگاری استفاده از سلاح‌های هسته‌ای با قوانین اسلامی" اشاره کرد.
اما محاسبات خامنه‌ای می‌تواند تغییر کند، اگر رژیم باور کند که اکنون با تهدید وجودی روبرو است و برای بازگرداندن بازدارندگی به سلاح‌های هسته‌ای نیاز دارد. و حملات اسرائیل به این معنی است که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قادر به بازدید از نطنز و فردو نیستند، که جهان را تا زمانی که بمباران اسرائیل ادامه دارد، نسبت به فعالیت‌های ایران کور می‌کند.
داونپورت گفت: "این حملات بحث‌های بیشتری را در مورد ارزش امنیتی سلاح‌های هسته‌ای به دنبال خواهد داشت. نگرانی فوری‌تر من این است که، در غیاب بازرسی‌های منظم، با توجه به هرج و مرج ناشی از حملات و خسارات وارد شده به تأسیسات، آیا ایران هیچ یک از اورانیوم 60 درصدی خود را منتقل کرده است؟"
واعظ معتقد بود که رژیم هنوز محتاط خواهد بود و گفت ایران "در موقعیت ضعف قرار دارد و نمی‌خواهد با وارد کردن آمریکا وضعیت را بدتر کند."
اما او افزود که پس از فروکش کردن غبار، ایران ممکن است نیاز به بازگرداندن "اهرم فشار" پیش از هرگونه مذاکرات آینده با آمریکا را احساس کند، از جمله احتمال خروج از معاهده بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای.
واعظ گفت: "فقط در آن زمان، فکر می‌کنم می‌شنویم که ایران قصد خود را برای تغییر دکترین هسته‌ای‌اش اعلام می‌کند. اسرائیل اهرم هسته‌ای ایران را کاهش داده است، آنها باید مقداری را دوباره به دست آورند. اما ما هنوز به آنجا نرسیده‌ایم."
داونپورت اظهار داشت یک چیز که اسرائیل نمی‌تواند انجام دهد، "بمباران و از بین بردن دانش" است.
او گفت: "بنابراین ایران می‌تواند بازسازی کند و اکنون می‌تواند سریع‌تر بازسازی کند."