ایران در سال اول تهاجم روسیه به اوکراین، کرملین را با پهپادهایی که به شدت مورد نیاز بود یاری رساند، به مسکو در ساخت کارخانه‌ای حیاتی برای تولید پهپاد در داخل کشور کمک کرد و امسال یک پیمان مشارکت استراتژیک جدید با رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین امضا کرد که نویدبخش روابط نزدیک‌تر، از جمله در حوزه دفاعی بود.
اما پنج ماه پس از امضای این پیمان، دولت ایران با تهدیدی جدی برای حکومتش ناشی از حملات اسرائیل مواجه است. و روسیه، فراتر از تماس‌های تلفنی و بیانیه‌های محکومیت، هیچ حضوری برای کمک ندارد.
تأسیسات هسته‌ای و انرژی ایران آسیب دیده‌اند و بسیاری از فرماندهان ارشد نظامی این کشور در حمله‌ای گسترده از سوی اسرائیل که از روز جمعه آغاز شد و از آن زمان گسترش یافته، کشته شده‌اند، بدون اینکه نشانه‌ای از کمک مسکو به تهران دیده شود.
نیکیتا اسماگین، کارشناس روابط روسیه و ایران، گفت: «روسیه، وقتی صحبت از ایران می‌شود، باید احتمال درگیری با اسرائیل و ایالات متحده را بسنجد، بنابراین نجات ایران به وضوح ارزشش را ندارد. برای روسیه، این فقط یک واقعیت است.»
تحلیلگران می‌گویند این وضعیت نشان‌دهنده محاسبات سیاسی بی‌طرفانه مسکو است که جنگ خود علیه اوکراین و همچنین نیاز به حفظ روابط گرم با سایر شرکای خود در خاورمیانه را که به مسکو در بقا در برابر تحریم‌های اقتصادی غرب کمک کرده‌اند، در اولویت قرار داده است.
تحلیلگران اضافه می‌کنند که آقای پوتین نمی‌خواهد ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد و همچنین می‌خواهد روابط خود را با رئیس‌جمهور ترامپ بهبود بخشد، که از ایران خواسته است تا برای پایان دادن به حملات، توافقی بر سر برنامه هسته‌ای خود انجام دهد. روسیه همچنین از افزایش قیمت نفت از زمان آغاز حمله سود می‌برد.
تحلیلگران می‌گویند بعید است آقای پوتین به صورت نظامی در این درگیری دخالت کند یا تهران را بیش از حد تهاجمی مسلح کند. این احتیاط تا حدی ناشی از ترس از بیگانه کردن امارات متحده عربی و عربستان سعودی است، دو شریک رو به رشد مهم برای مسکو که از قدرتمندتر شدن ایران استقبال نخواهند کرد. اما همچنین به این دلیل است که نیروهای او در حال حاضر در اوکراین درگیر هستند.
بنابراین، مسکو به جای آن، خود را برای ایفای نقش در مذاکرات پایان دادن به درگیری آماده می‌کند.
این نشان‌دهنده تغییری نسبت به نحوه واکنش روسیه در یک دهه پیش است، زمانی که یکی دیگر از شرکای منطقه‌ای با تهدیدی جدی مواجه شد. در سوریه، کرملین مداخله نظامی را برای حمایت از رژیم رئیس‌جمهور بشار اسد ترتیب داد. این تلاش در دسامبر، زمانی که حکومت آقای اسد فروپاشید، در نهایت شکست خورد. نیم سال بعد، مسکو اکنون با فرسایش احتمالی بیشتر نفوذ خود در منطقه روبرو است.
توماس گراهام، پژوهشگر برجسته در شورای روابط خارجی، گفت: «مسئله واقعی برای مسکو این است که با توجه به خواسته‌های درگیری با اوکراین، در حال حاضر چه مقدار تجهیزات نظامی را می‌تواند برای ایرانی‌ها ارسال کند؟»
در تماس‌هایی با آقای ترامپ، آقای پوتین پیشنهاد کمک در مذاکرات با ایران را داده است، احتمالاً تا حدی برای متقاعد کردن واشنگتن که حتی اگر آقای پوتین خواسته‌های کاخ سفید برای پایان دادن به جنگ علیه اوکراین را نپذیرد، مزایای دیگری برای عادی‌سازی روابط با روسیه وجود دارد.
کرملین گفت که آقای پوتین پس از آغاز حملات با رهبران ایران و اسرائیل تماس گرفت و آقای ترامپ را از محتوای این گفتگوها مطلع کرد.
در روزهای اخیر، وزارت خارجه روسیه خاطرنشان کرد که ایالات متحده آماده ادامه گفتگوها با ایران بر سر برنامه هسته‌ای است و اشاره کرد که تهران باید بازگشت به میز مذاکره را در نظر بگیرد. روسیه همچنین پیشنهاد داده است اورانیوم با غنای بالای ایران را بپذیرد.
هانا نوت، مدیر برنامه اوراسیا در مرکز مطالعات منع اشاعه جیمز مارتین در مونتری، کالیفرنیا، گفت: «تمایلی برای بازتنظیم این رابطه و معرفی خود به آمریکایی‌ها به عنوان یک واسطه در همه امور جهانی، از جمله پرونده هسته‌ای ایران، بدون اینکه واقعاً به طور substantive درباره اوکراین صحبت شود، وجود دارد.»
اما خانم نوت گفت که آقای پوتین با خطر بیگانه‌سازی ایرانی‌ها مواجه است، کسانی که از دیرباز به مسکو بی‌اعتماد بوده‌اند و می‌ترسیدند که کرملین بتواند با کاخ سفید معامله کند و «تهران را زیر پا بگذارد.»
با این حال، مذاکرات ممکن است هنوز بسیار دور باشد، با وجود پیشنهاد کرملین برای تسهیل آنها.
اسرائیل روز دوشنبه اهداف خود را گسترش داد و شامل صدا و سیمای دولتی ایران و نیروی قدس سپاه پاسداران شد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در پاسخ به سؤالی در یک کنفرانس خبری در روز دوشنبه، امکان فروپاشی دولت ایران را رد نکرد.
روسیه از دیرباز روابط محکمی با ایران داشته است و سال گذشته به بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی این کشور تبدیل شد. این کشور سال‌هاست به ایران تسلیحات داده است اما از ارائه مجموعه کامل تسلیحاتی که تهران می‌خواهد، خودداری کرده است.
تا همین اواخر، آقای پوتین روابط دوستانه‌ای با اسرائیل برقرار کرده بود که ارائه تسلیحات پیچیده به ایران را پیچیده می‌کرد. او همچنین روابط عمیق‌تری با کشورهای حاشیه خلیج فارس که مخالف افزایش قدرت نظامی تهران هستند، برقرار کرده بود.
آقای اسماگین گفت: «ایران در چند سال گذشته از روسیه درخواست سلاح کرده است. درخواست هواپیما، درخواست سامانه‌های دفاع هوایی. روسیه عملاً چیزی نداده است.»
اکنون، ایران برای دفاع از خود تقلا می‌کند.
آقای اسماگین گفت: «در مجموع، این البته منجر به تضعیف مواضع روسیه در خاورمیانه می‌شود. این قطعی است.»