آنکارا — جنگ ایران و اسرائیل قیمت‌های جهانی نفت را افزایش داده و خطرات جدیدی را برای اقتصاد شکننده ترکیه ایجاد کرده است و تلاش‌های آنکارا برای کنترل تورم و تامین پایدار انرژی را پیچیده‌تر کرده است.
مهم‌ترین ضربه فوری مرتبط با جنگ به اقتصاد ترکیه، افزایش قیمت نفت است که تهدید می‌کند هدف دولت برای مهار تورم تا پایان سال ۲۰۲۵ را مختل کند. انتظار می‌رود افزایش هزینه‌های انرژی، کسری حساب جاری این کشور را افزایش داده و به فشارهای تورمی موجود بیفزاید.
پس از حملات هوایی اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران، قیمت نفت برنت در روز جمعه بیش از ۷ درصد جهش کرد. قیمت‌ها در زمان نگارش این مقاله به ۷۴.۲۰ دلار در هر بشکه رسیده بود که کمی از جهش اولیه کاسته شده بود. انتظار می‌رود شوک قیمتی، کسری حساب جاری ترکیه را افزایش دهد، زیرا این کشور تقریباً ۸۵ درصد نفت و بیش از ۹۰ درصد گاز خود را وارد می‌کند.
عارف اکتورک، مشاور انرژی و مقام ارشد سابق شرکت دولتی انرژی ترکیه، بوتاش، به المانیتور گفت: «هر ۱۰ دلار افزایش در قیمت نفت، سالانه حدود ۲.۶ تا ۳ میلیارد دلار به کسری حساب جاری اضافه می‌کند.»
تورم سالانه ترکیه در حال حاضر به ۳۵.۴۱ درصد رسیده است و بانک مرکزی هدف پایان سال را ۲۴ درصد پیش‌بینی کرده است.
اکتورک افزود: «اگر قیمت نفت به همین منوال ادامه یابد و حتی بالاتر برود، این هدف [تورم] به رویا تبدیل خواهد شد.»
زمان‌بندی جنگ اصلاً ایده‌آل نیست. بانک مرکزی، که نرخ بهره را در اوایل این ماه به ۴۶ درصد افزایش داد، در حال حاضر تحت فشار فزاینده تولیدکنندگان و واردکنندگان است — که از نرخ‌های بالای استقراض و دشواری در دسترسی به منابع مالی گلایه دارند — تا سیاست پولی را تسهیل کند.
چالش‌ها در تامین انرژی
با وجود جنگ، تامین انرژی ترکیه در حال حاضر تا حد زیادی باثبات است، اما تحلیلگران نسبت به آسیب‌پذیری‌های کلیدی، به‌ویژه در واردات گاز طبیعی از ایران، که ۱۶ درصد مصرف سالانه گاز ترکیه را تشکیل می‌دهد و پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد، هشدار می‌دهند.
تاسیسات گازی پارس جنوبی ایران، که بخش عمده‌ای از عرضه به ترکیه در آنجا فرآوری می‌شود، روز شنبه مورد حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت. تهران اعلام کرد که تولید در این سایت تا حدی متوقف شده است، اما جزئیات بیشتری ارائه نکرد.
به گفته اکتورک، اگر این سایت دوباره هدف قرار گیرد و تجهیزات اصلی تولید آسیب ببینند، ایران احتمالاً به دلیل تحریم‌های بین‌المللی در جایگزینی آنها با مشکل مواجه خواهد شد. اکتورک گفت: «در چنین حالتی، ترکیه با زمستان سختی روبرو خواهد شد.»
او افزود: «ترکیه در زمستان برای حفظ تعادل سیستم و جلوگیری از قطعی، روزانه به حدود ۸.۶ میلیون متر مکعب گاز ایران نیاز دارد.»
آریل کوهن، پژوهشگر ارشد غیر مقیم در شورای آتلانتیک، تاثیر احتمالی قطع گاز ایران را کم‌اهمیت جلوه داد و به المانیتور گفت: «تامین [گاز] غیرقابل اعتماد و با مدیریت ضعیف همراه بوده است.»
ترکیه در زمستان‌های بسیار سرد، به‌ویژه زمانی که تقاضا در ایران به شدت افزایش می‌یابد، قطعی‌های کوتاه‌مدت گاز طبیعی از ایران را تجربه می‌کند.
اکتورک نیز به نوبه خود هشدار داد که توقف کامل عرضه گاز جایگزینی دشوار خواهد بود و چالش‌هایی را برای امنیت انرژی ترکیه ایجاد می‌کند.
پیامدهای این درگیری دو سویه است، به طوری که توقف فعالیت یک پالایشگاه نفتی اسرائیلی نیز احتمالاً به طور غیرمستقیم بر اقتصاد ترکیه تاثیر خواهد گذاشت.
بزرگترین پالایشگاه نفت اسرائیل در حیفا، روز دوشنبه پس از آسیب جدی زیرساخت‌های برق آن در پی حمله موشکی ایران، فعالیت خود را متوقف کرد. این تاسیسات سهم قابل توجهی از نفت خام آذربایجان را که از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) منتقل می‌شود، مدیریت می‌کند؛ خط لوله‌ای که نفت آذربایجان را به بندر مدیترانه‌ای جیهان در ترکیه می‌رساند.
اکتورک گفت: «اگر این توقف طولانی شود، درآمدهای خط لوله BTC ضربه خواهد خورد.»
پرسش هرمز
با این حال، آلپ ارسلان بایراکتار، وزیر انرژی ترکیه، لحنی اطمینان‌بخش در مورد تاثیر درگیری بر تامین انرژی اتخاذ کرد.
بایراکتار دوشنبه شب در پاسخ به تهدیدات ایران مبنی بر بستن تنگه استراتژیک هرمز به خبرنگاران گفت: «ما هیچ مشکلی در سمت عرضه نمی‌بینیم.»
بستن این تنگه می‌تواند واردات انرژی ترکیه، به‌ویژه از عراق، قطر و عربستان سعودی را که به این مسیر وابسته هستند، مختل کند، اما تحلیلگران می‌گویند چنین اقدامی بعید است. طبق ارقام رسمی، ترکیه حدود ۱۲ درصد گاز طبیعی خود را از قطر و تقریباً ۱۰ درصد و ۴ درصد نفت خود را به ترتیب از عراق و عربستان سعودی وارد می‌کند.
کوهن به المانیتور گفت: «این اقدام برای ایران خودکشی خواهد بود.»
بستن تنگه می‌تواند به خودتخریبی اقتصادی منجر شود، زیرا صادرات نفت خود ایران را نیز که منبع حیاتی درآمد است، فلج می‌کند. همچنین می‌تواند خطر تلافی نظامی از سوی ایالات متحده را در پی داشته باشد، که روز دوشنبه یک ناو هواپیمابر دیگر را به منطقه اعزام کرد.
«این یک اقدام ناامیدانه است. آیا انجامش می‌دهند؟ شاید، چون آنها همیشه منطقی عمل نمی‌کنند.»