نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، این هفته برای گفتگو با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به این کشور سفر خواهد کرد. این اولین دیدار رسمی از نوع خود بین این دو همسایه از نظر تاریخی متخاصم است که مرز مشترکی با ایران دارند.
پاشینیان تأیید کرد که روز جمعه به دعوت اردوغان به ترکیه سفر خواهد کرد.
آنا سیمونیان، رئیس پارلمان ارمنستان، این دیدار برنامه‌ریزی‌شده بین دو رهبر را «تاریخی» خواند.
این دو کشور روابط دیپلماتیک ندارند و مرز زمینی آنها از سال ۱۹۹۳ توسط ترکیه در اقدامی همبستگی با آذربایجان بسته مانده است. پاشینیان در سال ۲۰۲۳ برای شرکت در مراسم تحلیف اردوغان پس از انتخاب مجدد برای دوره دوم، به ترکیه سفر کرده بود.
این دو کشور در ژانویه ۲۰۲۲ تلاش خود را برای عادی‌سازی روابط آغاز کردند که دومین تلاش از این دست از سال ۲۰۰۹ است. در سال ۲۰۰۹، ایالات متحده و سوئیس توافقی را میانجیگری کردند، اما ترکیه تحت فشار شدید آذربایجان آن را کنار گذاشت. پیشرفت ملموسی حاصل نشده است؛ مرز هنوز رسماً بسته است و روابط دیپلماتیک برقرار نشده، با وجود امتیازات متعددی که پاشینیان به آذربایجان و ترکیه داده است، از جمله تضمین‌هایی مبنی بر اینکه قتل‌عام نسل‌کشی بیش از یک میلیون ارمنی توسط نیروهای عثمانی در سال ۱۹۱۵ دیگر اجازه نخواهد داد روابط با آنکارا را تیره کند. ترکیه از ابتدا روشن کرد که پیشرفت در روند عادی‌سازی به پیشرفت در مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان گره خورده است.
اما درگیری بین ایران و اسرائیل ممکن است محاسبات آنکارا را تغییر دهد، آن هم در میان ترس از پیامدهای آن، از جمله موج گسترده پناهندگان ایرانی و جدایی‌طلبی‌های قومی در میان اقلیت‌های کُرد، بلوچ و آذری ایران. ارمنستان نیز این نگرانی‌ها را دارد و پاشینیان که سال آینده با انتخابات مجدد روبروست، با انتقادات فزاینده‌ای بر سر ناتوانی‌اش در تقویت امنیت کشورش در بحبوحه تهدیدات مستمر از سوی آذربایجان، متحد اصلی ترکیه در منطقه، مواجه است. اردوغان تا حدودی به او کمک می‌کند.
منابع دیپلماتیک غربی که با «المانیتور» در پس‌زمینه صحبت می‌کردند، گمانه‌زنی کردند که دعوت اردوغان، تنها چند روز پس از جنگ اسرائیل علیه ایران (که با یک سری حملات برق‌آسا رهبری نظامی آن را از بین برد) ممکن است به معنای ابراز ناراحتی ترکیه از باکو بر سر تعمیق روابطش با دولت یهودی باشد. آذربایجان از نزدیکی خود به اسرائیل برای میانجیگری در مذاکرات کاهش تنش بین اسرائیل و ترکیه بهره‌برداری کرده است. روابط بین ترکیه و اسرائیل بر سر غزه به پایین‌ترین حد خود رسیده و دو کشور اکنون در سوریه با هم درگیر هستند. آذربایجان علاقه خاصی به هموار کردن روابط آنها دارد، زیرا اسرائیل از بزرگترین خریداران نفت آذربایجان است که از طریق خط لوله‌ای به پایانه‌های صادراتی در سواحل مدیترانه ترکیه پمپاژ می‌شود.
اردوغان تحت فشار شدید از سوی پایگاه مذهبی خود قرار گرفته است تا شیر نفت را ببندد، اما جریان ادامه دارد.
نقش میانجیگری باکو از سال ۲۰۲۰ آغاز شد، زمانی که اسرائیل در کنار ترکیه به آذربایجان کمک کرد تا تمام سرزمین‌های اشغالی ارمنستان را در درگیری اوایل دهه ۱۹۹۰ بازپس گیرد و به طور گسترده‌ای شناخته شده است که از این کشور شوروی سابق برای جاسوسی از ایران استفاده می‌کند.
موفقیت‌های خیره‌کننده اسرائیل علیه ایران، میزان نفوذ سازمان جاسوسی موساد در ایران و رژیم این کشور را آشکار ساخت. ایران ۶۸۹ کیلومتر (۴۲۸ مایل) مرز با آذربایجان دارد که توسط یک بخش ۴۴ کیلومتری (۲۷ مایل) که با ارمنستان مشترک است، قطع می‌شود. آذری‌های ترک‌تبار بزرگترین اقلیت قومی ایران را تشکیل می‌دهند و اگرچه آنها بهتر از بسیاری دیگر ادغام شده‌اند، ایران اسرائیل را متهم می‌کند که از پایگاه خود در آذربایجان برای تحریک جدایی‌طلبی قومی در میان آنها استفاده می‌کند، اما شواهد کمی برای اثبات این ادعاها ارائه کرده است.
ایروان و تهران مدت‌هاست آذربایجان را متهم می‌کنند که به دنبال تصرف بخش‌هایی از ارمنستان است که با ایران مرز دارند، به بهانه ایجاد یک کریدور که آن را به نخجوان متصل کند؛ نخجوان یک برون‌بوم مربوط به دوران شوروی است که با ترکیه هم‌مرز بوده و رسماً بخشی از آذربایجان است. نگرانی‌ها در حال افزایش است که آذربایجان ممکن است از وضعیت بغرنج ایران استفاده کرده و به منطقه‌ای که به نام سیونیک شناخته می‌شود، حمله کند. بخشی از منطق پاشینیان در تلاش‌های بسیار برای جلب نظر آنکارا، مصون نگه داشتن کشورش در برابر حملات بیشتر آذربایجان بود. ایران همچنان نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای ارمنستان است، هرچند که قدرتش رو به کاستی است.
از این رو، صلح با ترکیه برای این کشور محصور در خشکی با جمعیت ۳ میلیون نفر، که مربی سنتی آن، روسیه، از زمان آغاز درگیری اوکراین به سمت آذربایجان متمایل شده است، حتی حیاتی‌تر شده است.