نیروهای هوایی در حال بررسی بمب GBU-57 یا نفوذکننده انبوه مهمات در پایگاه هوایی وایتمن در میسوری، ایالات متحده
نیروهای هوایی در حال بررسی بمب GBU-57 یا نفوذکننده انبوه مهمات در پایگاه هوایی وایتمن در میسوری، ایالات متحده

بمب عظیم‌الجثه سنگرشکن آمریکا ممکن است در ایران کارایی نداشته باشد

نفوذکننده انبوه مهمات (Massive Ordnance Penetrator) شاید در نابودی عمیق‌ترین تاسیسات هسته‌ای به مشکل بربخورد

نمودار مقایسه نفوذ بمب سنگرشکن در انواع مختلف بتن
نمودار: اکونومیست
اکونومیست

حملات هوایی اسرائیل برخی از ساختمان‌های روی زمین تاسیسات هسته‌ای ایران را تخریب کرده‌اند، اما قلب عملیات در سایت‌هایی مانند کارخانه غنی‌سازی سوخت فردو به احتمال زیاد هنوز دست نخورده و در اعماق زیرزمین پنهان است. تخریب این نوع تاسیسات به بمب‌های سنگرشکن قدرتمندتری نیاز دارد که اسرائیل قادر به پرتاب آن‌ها نیست. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در روزهای اخیر نشان داده است که به ایده کمک نزدیک شده است. در تاریخ ۱۷ ژوئن، او هشدار داد که "صبر ما با ایران در حال لبریز شدن است". رسیدن به سنگرهای ایران نیازمند نوع خاصی از بمب است: نفوذکننده‌های انبوه مهمات GBU-57 (MOP) نیروی هوایی آمریکا.

MOP یک سلاح عظیم‌الجثه به وزن ۱۳ تن است؛ در حالی که بمب‌های معمولی نزدیک به یک تن وزن دارند. این بمب توسط بمب‌افکن پنهان‌کار B-2 شبیه به یوفو که منحصراً توسط نیروی هوایی آمریکا پرواز می‌کند و تنها می‌تواند دو عدد از این بمب‌ها را حمل کند، پرتاب می‌شود. این بمب هرگز در عملیات واقعی استفاده نشده است.

MOP از ارتفاع بالا رها می‌شود تا با استفاده از انرژی جنبشی محض، سنگ را در هم بشکند. این بمب دارای مشخصات باریک‌تری نسبت به بمب‌های عمومی است تا نیرو را در یک منطقه کوچک متمرکز کند، و بیشتر وزن آن از پوشش فولادی ضخیم آن ناشی می‌شود. تنها ۲۰ درصد از وزن کل بمب، مواد منفجره است. پوشش آن از یک آلیاژ فوق‌العاده قوی خاص به نام فولاد اگلین (Eglin Steel) ساخته شده است (که به نام پایگاه نیروی هوایی در فلوریدا که در آن توسعه یافته، نام‌گذاری شده است). طبق گزارش‌ها، یک MOP می‌تواند ۶۰ متر بتن معمولی را نفوذ کند (نمودار را ببینید).

این بمب برای اولین بار در سال ۲۰۰۷ آزمایش شد و طراحی آن از آن زمان چندین بار ارتقا یافته است. حداقل ۲۰ عدد از این بمب‌ها در اولین سری تولید تحویل داده شده‌اند. مانند سنگرشکن‌های کوچک‌تر، MOPها احتمالاً با فیوز حسگر حفره (void-sensing fuse) مجهز شده‌اند که محیط اطراف خود را شناسایی کرده و زمانی که از سنگ جامد به یک حفره وارد می‌شوند، منفجر می‌شوند. یک تاسیسات ممکن است دارای سطوح متعددی باشد و فیوز می‌تواند برای مثال برای انفجار در سطح سوم زیرزمین برنامه‌ریزی شود تا بیشترین آسیب را وارد کند.

MOPها توسط نیروی هوایی آمریکا زمانی توسعه یافتند که متوجه شدند سنگرشکن‌های موجود آن‌ها نمی‌توانند به سنگرهای عراق در طول حمله ۲۰۰۳ آسیب بزنند. یک سلاح جدید باید با عجله وارد خدمت می‌شد. هدف MOP شکستن سنگرهای حتی عمیق‌تر و مستحکم‌تر در حال ساخت در ایران و کره شمالی بود.

با این حال، حتی بزرگترین بمب‌های معمولی نیز محدودیت‌هایی دارند. در حالی که MOP می‌تواند بیش از ۶۰ متر بتن معمولی را که می‌تواند فشار ۵۰۰۰ پوند بر اینچ مربع (psi) را تحمل کند، نفوذ کند، این رقم برای بتن با دو برابر استحکام به هشت متر کاهش می‌یابد. در سال‌های اخیر، ایران در زمینه بتن فوق‌توانمند (Ultra High-Performance Concrete - UHPC) پیشرفت چشمگیری داشته و موادی با استحکام ۳۰,۰۰۰ psi یا بیشتر تولید کرده است.

پنتاگون به خوبی از چالش‌های ناشی از UHPC آگاه است. تا سال ۲۰۱۴، نسخه خود از آن، بتن با استحکام بالای اگلین (Eglin High-Strength Concrete) را برای آزمایش‌های تسلیحاتی توسعه داده بود. این بدان معنا نیست که مشکل حل شده است. در مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۱ در مجله فناوری هوافضا و دفاع (Aerospace & Defence Technology) منتشر شد، گرگوری وارتانوف از شرکت توسعه مواد پیشرفته (Advanced Materials Development)، یک شرکت کانادایی مواد دفاعی، ادعا کرد که بمب‌های ساخته شده از فولاد اگلین به اندازه کافی قوی نخواهند بود که بهترین UHPC را نفوذ کنند. میزان استحکام و ضخامت بتن ایرانی و میزان ارتقای بمب آمریکا می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست را رقم بزند.

و حتی اگر بمب بتواند نفوذ کند، اصابت به هدف ممکن است ساده نباشد. MOPها برای موثر بودن به دقت بالایی نیاز دارند و مانند اکثر بمب‌های هدایت‌شونده آمریکایی، به سیستم ناوبری ماهواره‌ای جی‌پی‌اس (GPS) متکی هستند. جی‌پی‌اس نظامی قرار است در برابر اخلال مقاوم باشد، اما در اوکراین، بمب‌های ساخت آمریکا به شدت تحت تأثیر اخلال‌های روسیه قرار گرفته‌اند. در برخی موارد، دقت آن‌ها قبل از اصلاحات از ۲۰ متر به ۱۲۰۰ متر کاهش یافته بود که بعداً بهبود یافت. اما تکنیک‌های اخلال نیز پیشرفت کرده‌اند و این موضوع را به یک بازی موش و گربه تبدیل کرده است.

اسرائیل وابستگی کمتری به جی‌پی‌اس دارد و جایگزین‌هایی مانند سیستم هدایت اسپایس (SPICE) را دارد که به دوربین‌های روی بمب‌ها و هدایت هوش مصنوعی برای رسیدن به هدف متکی است. اسرائیل در کارزار فعلی خود علیه ایران از تسلیحات مجهز به SPICE استفاده کرده است. آمریکا ممکن است بخواهد این سیستم —یا معادل آمریکایی آن— را به سرعت به MOPها اضافه کند، اگر ژنرال‌های آمریکا به جی‌پی‌اس اطمینان کافی نداشته باشند، هرچند این فرآیند ممکن است چند هفته طول بکشد.

هیچ بمب معمولی جز MOP شانس نابودی کامل فردو را ندارد، و تنها آمریکا می‌تواند آن‌ها را تامین کند. اما حتی اگر دونالد ترامپ تصمیم به پرتاب یک (یا حتی چندین) بمب بگیرد، موفقیت آن تضمین شده نیست.¦