در سراسر بخش وسیعی از خاورمیانه، جت‌های جنگنده و موشک‌ها به طور مرتب از آسمان عبور می‌کنند. جدیدترین جنگ در منطقه، این بار بین اسرائیل و ایران، بار دیگر میلیون‌ها نفر را در تیررس درگیری قرار داده است که نمی‌خواهند هیچ ارتباطی با آن داشته باشند.
این جنگ دو دشمن قدیمی و مجهز را که از نظر قومی و سیاسی در منطقه اقلیت هستند، درگیر کرده است؛ اما بسیاری از همسایگان آن‌ها نگرانند که این نبرد به سرعت از مرزهایشان فراتر رود.
روان محیدات، ۲۸ ساله، مادر دو فرزند در شهر کفر اسد در شمال اردن می‌گوید: «ما دائماً می‌ترسیم و از نظر روانی متحمل فشار زیادی شده‌ایم.»
صحنه موشک‌های ایرانی در بالای سرشان و صدای انفجار پدافند هوایی که آن‌ها را قبل از رسیدن به اسرائیل سرنگون می‌کند، کودکان او را وحشت‌زده کرده است. آن‌ها بین او و همسرش پناه می‌گیرند، در حالی که نگرانند خانه‌شان مورد اصابت قرار گیرد.
خانم محیدات گفت: «هر بار که یک راکت عبور می‌کند و منفجر می‌شود، فکر می‌کنیم این همان راکت است.»
بر ترس بسیاری از مردم، این احتمال افزوده است که رئیس جمهور ترامپ با درخواست اسرائیل مبنی بر مداخله ایالات متحده با پرتاب بمب‌های ۱۳.۵ تنی به تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای ایران که عمیقاً در زیر زمین مدفون است، موافقت کند.
کارشناسان می‌گویند چنین اقدامی می‌تواند ایران را به تلافی علیه پایگاه‌های نظامی آمریکا یا متحدانش در سراسر خاورمیانه سوق دهد، یا نیروهای نیابتی مانند حوثی‌ها در یمن را برای مختل کردن مسیرهای تجاری یا آسیب رساندن به زیرساخت‌های نفتی فعال کند که به اقتصاد جهانی لطمه خواهد زد.
نرجس باجغلی، دانشیار مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جانز هاپکینز گفت: «ما در حال گشودن جعبه پاندورا هستیم. ایران پرچم سفید تسلیم را بالا نخواهد برد.»
این جنگ نشان می‌دهد که ساختار قدرت در سراسر خاورمیانه در سال‌های اخیر چقدر به طور قابل توجهی تغییر کرده است.
حدود نیم دهه پیش، اسرائیل عمدتاً بر درگیری خود با فلسطینی‌ها تمرکز داشت، در حالی که یک جنگ سایه با ایران از طریق ترورهای گاه‌به‌گاه و سایر حملات مخفیانه به راه انداخته بود. اما از رویارویی مستقیم پرهیز می‌کرد، تا حدی به دلیل ترس از تلافی شبکه شبه‌نظامیانی که ایران در لبنان، سوریه، عراق و یمن حمایت می‌کرد.
در آن زمان، بیشتر کشورهای عربی، اسرائیل، یک دموکراسی با اکثریت یهودی را به دلیل رفتارش با فلسطینی‌ها تحریم کرده بودند و بسیاری از ایران عمدتاً فارسی‌زبان، به دلیل آنچه دخالت مخربش در جهان عرب می‌دانستند، دلخور بودند. اما چند کشور عربی شروع به دیدن اسرائیل به عنوان یک شریک بالقوه در مقابله با نگرانی‌های خود در مورد ایران کردند و روابط دیپلماتیک رسمی برقرار نمودند.
این تصویر اکنون تغییر کرده است.
حمله غافلگیرکننده و مرگبار گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس در اکتبر ۲۰۲۳، حس آسیب‌پذیری اسرائیل را تشدید کرد و این کشور به طور فزاینده‌ای در حمله به تهدیدات درک شده بسیار فراتر از مرزهای خود تهاجمی شده است.
برای ایران، جنگ‌های غزه و لبنان و برکناری بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، در سال گذشته، شبکه نیابتی منطقه‌ای آن را از بین برد و آن را حتی منزوی‌تر کرد.
کشورهای قدرتمند عربی، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر، مسیرهای دیپلماتیک خود را با تهران برای کاهش تنش‌ها دنبال کردند. اکنون، آن‌ها همچنین امیدوارند از جنگی در همسایگی خود جلوگیری کنند که می‌تواند آن‌ها را به دلیل شراکتشان با ایالات متحده در تیررس قرار دهد.
درگیری کنونی در ۱۳ ژوئن آغاز شد، در زمانی نامناسب برای نهادهای بین‌المللی که برای مهار چنین خصومت‌هایی ایجاد شده بودند.
جنگ اسرائیل در غزه که پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، بیش از ۵۰ هزار نفر را کشته و باعث ویرانی گسترده و گرسنگی در غزه شده است.
به نظر نمی‌رسد کسی انتظار داشته باشد که طرف‌های متخاصم در درگیری جدید به دلیل کشتار غیرنظامیان یا حمله به بیمارستان‌ها پاسخگو باشند، همانطور که اسرائیل بارها در غزه انجام داده است — گاهی اوقات به این دلیل که حماس تونل‌هایی در زیر آن‌ها ساخته است — و همانطور که ایران روز پنجشنبه در اسرائیل انجام داد.
انتظار کمی برای توقف جنگ توسط شورای امنیت سازمان ملل وجود دارد، نه تنها به این دلیل که ایالات متحده تقریباً به طور قطع هر اقدامی را که خواستار پایان آن باشد وتو خواهد کرد. و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز جمعه در مذاکرات با مقامات ارشد اروپایی در ژنو گفت که ایران تحت فشار مذاکره نخواهد کرد.
آقای ترامپ به هر حال تلاش‌های اروپایی را رد کرد و گفت: «ایران نمی‌خواهد با اروپا صحبت کند. آن‌ها می‌خواهند با ما صحبت کنند.»
او گفته است که «ظرف دو هفته آینده» تصمیم خواهد گرفت که آیا ایالات متحده ایران را بمباران خواهد کرد یا خیر.
پروفسور باجغلی گفت که این فقدان اقدام بین‌المللی برای توقف جنگ، آقای ترامپ و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را آزاد گذاشته تا هر طور که می‌خواهند عمل کنند.
او گفت: «ما وارد دوران بین‌المللی جدیدی، نظم جهانی جدیدی می‌شویم و به نظر می‌رسد از برخی جهات یک نظم جهانی قدیمی از زور و قانون جنگل باشد، اما با فناوری و تسلیحات قرن بیست و یکم.»
اسرائیل جنگ را با یک حمله غافلگیرانه چندجانبه آغاز کرد که به سایت‌های نظامی و هسته‌ای ایران آسیب رساند، بیشتر پدافندهای هوایی را منهدم کرد و دانشمندان هسته‌ای و مقامات نظامی برجسته را در خانه‌هایشان کشت، و همچنین تعدادی غیرنظامی را به شهادت رساند. ایران با شلیک رگبارهای موشک‌های بالستیک به اسرائیل پاسخ داده است که برخی از آن‌ها به برج‌های آپارتمانی غیرنظامی اصابت کرده‌اند. حداقل ۲۲۴ نفر در ایران و ۲۴ نفر در اسرائیل کشته شده‌اند.
آقای نتانیاهو گفته است که اسرائیل این حمله را برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران آغاز کرده است، که اسرائیل آن را تهدیدی وجودی می‌داند. او همچنین اهداف گسترده‌تر تحول منطقه‌ای و تغییر رژیم را پیشنهاد کرده است.
او روز دوشنبه گفت: «ما در حال تغییر چهره خاورمیانه هستیم و این می‌تواند به تغییرات رادیکال در داخل خود ایران منجر شود.»
ایران اصرار دارد که برنامه هسته‌ای آن صلح‌آمیز است و سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده ارزیابی کرده‌اند که ایران تصمیم به دستیابی به سلاح هسته‌ای نگرفته است، هرچند این وضعیت می‌تواند تغییر کند اگر ایالات متحده تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی ایران در فردو را بمباران کند یا اگر اسرائیل رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای را به شهادت برساند.
آیت‌الله خامنه‌ای نیز به نوبه خود تهدید کرده است که اگر ایالات متحده از نظر نظامی به این درگیری ورود کند، تلافی خواهد کرد.
او در یک سخنرانی تلویزیونی در روز چهارشنبه گفت: «اگر آمریکا از نظر نظامی وارد این درگیری شود، قطعاً آسیب‌های غیرقابل جبرانی متحمل خواهد شد.»
این جنگ در بقیه خاورمیانه به شدت ناخواسته است، جایی که دولت‌های دیگر ترجیح می‌دهند درگیری‌های منطقه را پشت سر بگذارند تا بتوانند آنچه را ویران شده بازسازی کنند و بر تقویت اقتصادهای خود تمرکز کنند.
کمتر علاقه‌ای به هیچ یک از طرف‌های متخاصم وجود دارد. بیشتر کشورهای عربی، اسرائیل را تحریم کرده‌اند و حتی دولت‌هایی که روابط دیپلماتیک با آن برقرار کرده‌اند، نحوه جنگیدن آن در غزه و حمله آن به ایران را محکوم کرده‌اند.
اما این به معنای حمایت آن‌ها از ایران نیست. در یک منطقه با اکثریت مسلمان سنی، بیشتر دولت‌های عربی، حکومت تئوکراتیک انقلابی شیعه ایران را منفور می‌دانند و بسیاری از مردم در یمن، سوریه، لبنان و جاهای دیگر از مداخلات ایران در کشورهایشان ناراضی هستند.
دینا اسفندیاری، تحلیلگر ارشد خاورمیانه در بلومبرگ اکونومیکس، یک گروه پژوهشی، گفت که بسیاری از رهبران خاورمیانه واکنش‌های پیچیده‌ای نسبت به این جنگ دارند.
او گفت: «مقامات در منطقه به طور پنهانی خوشحالند که مقامات ارشد ایران تک‌به‌تک از بین می‌روند و نیابتی‌های ایران و رهبرانشان یکی یکی از بین می‌روند. این، از دیدگاه آن‌ها، یکی از تهدیدات واقعی منطقه را برایشان از بین می‌برد.»
اما او افزود که بسیاری نیز از نقش گسترده‌تر اسرائیل در خاورمیانه می‌ترسند، با توجه به حمایت نظامی و دیپلماتیک عظیمی که از ایالات متحده دریافت می‌کند.
او گفت که این امر سایر کشورها را به این پرسش وامی‌دارد که «اسرائیل قرار است قدم بعدی کجا برود؟»
رنا ف. سویس از امان، اردن و فالح حسن از بغداد در تهیه این گزارش همکاری داشته‌اند.