صندوق ثروت ملی ۱.۳ تریلیون دلاری چین سال‌ها به عنوان یکی از مورد توجه‌ترین سرمایه‌گذاران جهان شناخته می‌شد. این صندوق مالک سهام بزرگی در شرکت‌های بلک‌اِستون (Blackstone Inc.) و مورگان استنلی (Morgan Stanley) بود، با گلدمن ساکس (Goldman Sachs Group Inc.) معاملات بزرگی انجام داد و ده‌ها میلیارد دلار در صندوق‌های سراسر وال استریت سرمایه‌گذاری کرد.
امروزه، شرکت سرمایه‌گذاری چین (China Investment Corp. – CIC) در حال عقب‌نشینی از بزرگترین اقتصاد جهان است. این صندوق در میانه تنش‌ها با ایالات متحده گرفتار شده و با موانع سرمایه‌گذاری روبرو است؛ همچنین، پکن در تلاش است تا با مهار این صندوق عظیم، ریسک را کاهش دهد. همانطور که بلومبرگ نیوز این هفته گزارش داد، CIC در حال کاهش میزان سرمایه‌گذاری خود در دارایی‌های خصوصی ایالات متحده است و پیش از این نیز فروش برخی از سهام صندوق‌های خود را که با مدیران سهام خصوصی آمریکایی نگهداری می‌شد، بررسی کرده بود.
کاهش نفوذ CIC بر ریسک جدایی مالی بین دو اقتصاد بزرگ جهان تأکید می‌کند. اگرچه CIC همچنان به سرمایه‌گذاری ادامه می‌دهد، اما تغییر تدریجی مسیر آن از ایالات متحده، نفوذ چین را در وال استریت، جایی که این صندوق سال‌ها با بسیاری از غول‌های مالی همکاری می‌کرد، محدود می‌کند. این امر همچنین منبع اصلی سرمایه برای شرکت‌های سهام خصوصی را کاهش می‌دهد و آنها را وادار می‌کند که بیشتر به خاورمیانه و سایر سرمایه‌گذاران بزرگ مراجعه کنند.
لی جیه، رئیس مرکز تحقیقات ذخایر ارزی در دانشگاه مالی و اقتصاد مرکزی پکن، اظهار داشت: «نام چین بهای سنگینی برای CIC داشته است. پنج تا ده سال آینده برای CIC دشوار خواهد بود.»
تلاش CIC برای حفظ جایگاه خود در وال استریت را می‌توان در لغو فروش سهام شرکت‌های خرید سهام خصوصی که اخیراً انجام شد، مشاهده کرد. منابع آگاه گفتند که این صندوق ثروت برای فروش ۱ میلیارد دلار از موقعیت‌های خود، بانکداران سرمایه‌گذاری را استخدام کرده بود تا میزان سرمایه‌گذاری خود در شرکت‌های بزرگ خرید سهام خصوصی مانند KKR & Co.، تی‌پی‌جی (TPG Inc.) و کارلایل گروپ (Carlyle Group Inc.) را به عنوان بخشی از یک تعدیل گسترده‌تر در پورتفولیو، کاهش دهد. مذاکرات فروش در سال جاری در حالی پیش رفت که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ تعرفه‌های فزاینده‌ای را بر چین اعمال کرد و نگرانی‌ها را درباره واکنش CIC به تنش‌های تجاری افزایش داد.
برخی از این منابع گفتند که مدیران ارشد شرکت‌های سهام خصوصی با CIC تماس گرفتند تا از تعهد این شریک قدیمی مطمئن شوند. به گفته این افراد، CIC با نگرانی از اینکه این فروش توجه را به عقب‌نشینی صندوق در صحنه بین‌المللی جلب کند، آن را لغو کرد. آنها افزودند که ممکن است CIC بعداً با فروش سهام کوچکتری بازگردد.
این صندوق در بیانیه‌ای به بلومبرگ نیوز گفت: «استراتژی سرمایه‌گذاری ما بازارمحور است و با تنظیماتی بر اساس مدیریت ریسک محتاطانه و تصمیمات تجاری همراه است.» و افزود که درباره گزارش‌های «حدس‌وگمان‌آمیز» اظهارنظر نمی‌کند. «ما همچنان متعهد به انجام سرمایه‌گذاری در سراسر جهان هستیم که با اصول بلندمدت ما همسو باشد.»
عقب‌نشینی CIC سال‌ها در حال شکل‌گیری بوده، اما قرار است تحت ریاست ترامپ سرعت گیرد. ایالات متحده در حال برنامه‌ریزی موانع جدیدی برای صندوق‌های چینی مانند CIC است، از جمله حذف آنها از لیست شرکت‌هایی که برای تأیید سرمایه‌گذاری خارجی به سرعت پردازش می‌شوند و محدود کردن سرمایه‌گذاری در برخی بخش‌ها. در همین حال، پکن نیز محتاط‌تر شده و نگران است که سرمایه‌گذاران دولتی مانند CIC در بحبوحه جنگ‌های تجاری، بیشتر در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق همچنین طی سالیان متمادی به دلیل کاهش ذخایر ارز خارجی و محدودیت سرمایه تازه، در نقش خود در چین دچار مشکل شده و به ترک کارکنان نیز منجر شده است.
CIC محدود شده، با زمانی که در سال ۲۰۰۷ وارد صحنه شد و به مورگان استنلی که در پی زیان معاملاتی عظیمی بود، کمک کرد، فاصله زیادی دارد.
در آن زمان، گائو شی‌چینگ، رئیس CIC، مذاکرات نجات مالی را برای این صندوق رهبری می‌کرد. او پس از جلسات ماراتونی و یک پرواز هلیکوپتری به منهتن، رنج زیادی می‌کشید. در یک مقطع، درد در قفسه سینه‌اش آنقدر شدید بود که درازکش روی زمین، در حالی که مدیران اجرایی آمریکایی که به شدت به دنبال سرمایه چینی بودند او را احاطه کرده بودند، به مذاکرات ادامه داد. سرانجام، این صندوق ۶.۸ میلیارد دلار در مورگان استنلی سرمایه‌گذاری کرد.
گائو بعدها نوشت که این بحران «برای اولین بار این احساس را به من داد که ما اکنون کسانی هستیم که به دنبالمان می‌گردند.»
این یک نقطه عطف برای CIC بود که صعود چین را به صحنه جهانی تثبیت کرد. چین CIC را در سال ۲۰۰۷، زمانی که اقتصادش با نرخ رشد دو رقمی رونق داشت، تأسیس کرد. ذخایر ارز خارجی این کشور در طی چند سال هفت برابر شده بود که فشار بر یوان را افزایش می‌داد. مأموریت این صندوق سرمایه‌گذاری صدها میلیارد دلار در خارج از کشور، هم در بازارهای عمومی و هم در معاملات خصوصی بود. CIC با تزریق ۲۰۰ میلیارد دلار از وزارت دارایی شروع به کار کرد و از آن زمان تاکنون دارایی‌های آن به بیش از ۱ تریلیون دلار رسیده است که تنها پس از صندوق ثروت نروژ قرار دارد.
نام‌های آشنا
سرمایه‌گذاری‌های اولیه شامل تعداد زیادی از نام‌های آشنا در مالی و صنعت جهانی بود که نشان‌دهنده نفوذ CIC به عنوان منبع سرمایه است. CIC یکی از بزرگترین سهامداران بلک‌اِستون بود، زمانی که این غول سهام خصوصی در بحبوحه بحران مالی جهانی عمومی شد و این اولین سرمایه‌گذاری عمده صندوق در خارج از چین بود. CIC بعدها به سرمایه‌گذار دائمی در صندوق‌های بلک‌اِستون تبدیل شد و طی سال‌ها میلیاردها دلار تزریق کرد. برای تحکیم این رابطه، استیون شوارتزمن، یکی از بنیانگذاران بلک‌اِستون، مکرراً برای ملاقات با مقامات ارشد چین سفر می‌کرد. علاوه بر سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری در بلک‌اِستون، این صندوق میلیاردها دلار در شرکت‌هایی از جمله معدنچی کانادایی Teck Resources Ltd.، اویوتل‌ست کامیونیکیشنز (Eutelsat Communications SA) و شرکت برق اِی‌ایی‌اس کورپ (AES Corp.) سرازیر کرد.
در حرکتی که اکنون تقریباً غیرقابل تصور است، CIC در سال ۲۰۱۷ در جریان سفر ترامپ به چین، یک صندوق با گلدمن ساکس تأسیس کرد. این سرمایه‌گذاری در ابتدا تعهد داده بود تا ۵ میلیارد دلار در صنایع ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند، هرچند این مبلغ به ۲.۵ میلیارد دلار کاهش یافت. پس از چندین معامله، از جمله خرید تولیدکننده درزگیر لاستیکی بوید کورپ (Boyd Corp.) در سال ۲۰۱۸، دوره سرمایه‌گذاری این سرمایه‌گذاری مشترک به پایان رسیده و دیگر به دنبال معامله نیست.
فردی مطلع گفت که سیاست کلی گلدمن در قبال چین این است که در بحبوحه روابط پرتنش با ایالات متحده، احتیاط کند. نماینده گلدمن از اظهارنظر خودداری کرد.
سرمایه‌گذاری‌های CIC در ایالات متحده با وخامت روابط و چند اشتباه در سرمایه‌گذاری که باعث نارضایتی مقامات پکن شد، شروع به کاهش کرد. پس از چالش دولت باراک اوباما در مورد یارانه‌های صادراتی چین، ترامپ با تعرفه‌های تجاری گسترده و محدودیت‌های صادرات فناوری گام برداشت. سپس دولت بایدن محدودیت‌ها را بر سرمایه‌گذاری‌های چین در ایالات متحده و سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در چین سخت‌تر کرد.
از آن زمان، این صندوق بسیاری از دارایی‌های ایالات متحده، از جمله سهام بزرگ خود در بلک‌اِستون و مورگان استنلی را واگذار کرده است. به گفته افراد مطلع، معاملات مستقیم و خصوصی کاهش یافته است. به گفته این افراد، CIC با آگاهی کامل از نظارت شدید در واشنگتن، از سرمایه‌گذاری‌هایی که نیاز به تأیید کمیته سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات متحده (CFIUS) دارند، اجتناب کرده است. به طور کلی، دارایی‌های جایگزین، که شامل سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و تخصیص صندوق‌های پوشش ریسک می‌شوند، طبق آخرین گزارش سالانه، در سال ۲۰۲۳ از ۵۳ درصد در سال قبل به ۴۸ درصد کاهش یافته و زیر هدف ۵۰ درصدی آن قرار گرفته است.
اگرچه CIC در ایالات متحده آرام‌تر شده است، اما این امر مانع از سرمایه‌گذاری این صندوق نشده و شرکت‌های جهانی همچنان به دنبال جذب آن هستند. یک مدیر مالی که سال گذشته از این صندوق در پکن بازدید می‌کرد، جو بائه، مدیرعامل مشترک KKR را در لابی دید. CIC اخیراً نیز به خاورمیانه روی آورده است تا به دنبال معامله بگردد، در حالی که روابط خود را با صندوق ثروت ملی اندونزی افزایش داده است.
در همین حال، موانع برای CIC در ایالات متحده همچنان در حال افزایش است. ترامپ در «سیاست سرمایه‌گذاری آمریکا اول» که در فوریه منتشر شد، صراحتاً چین را به عنوان یک رقیب خارجی معرفی کرد که از سرمایه‌گذاری‌های خود برای دستیابی به فناوری‌های پیشرفته و نفوذ در صنایع استراتژیک، به روش‌های «هم آشکار و هم پنهان» استفاده کرده است. او متعهد شد که از «تمام ابزارهای قانونی لازم»، از جمله CFIUS، برای محدود کردن سرمایه‌گذاری چین در طیف وسیعی از بخش‌ها، از فناوری گرفته تا بهداشت و درمان و انرژی، استفاده کند.
وزارت خزانه‌داری ایالات متحده ماه گذشته اعلام کرد که در یک حرکت دیگر با هدف دور نگه داشتن سرمایه‌گذاران چینی مانند CIC، در حال تدوین لیستی از سرمایه‌گذاران ترجیحی است که روند تأیید CFIUS برای آنها سریع‌تر خواهد بود. افراد مطلع گفتند که شرکت‌های سرمایه‌گذاری چینی مانند CIC احتمالاً از این لیست حذف خواهند شد.
یک چالش دیگر، تلاش‌های دولت ترامپ برای افزایش توانایی خود در انجام سرمایه‌گذاری‌های معنی‌دار در دارایی‌های استراتژیک در سراسر جهان به دلایل ژئوپلیتیکی است. این دولت دارای شرکت مالی توسعه (Development Finance Corp.) است که مأموریت خاص آن مقابله با طرح کمربند و جاده چین است و در حال تدوین سیاستی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی است، به شرطی که آنها روابط خود را با چین قطع کنند.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، ماه گذشته گفت که ایالات متحده حتی در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد صندوق ثروت ملی خود برای ارتقای رهبری اقتصادی و استراتژیک بین‌المللی خود است، اگرچه این طرح در حال حاضر متوقف شده است. لی از دانشگاه مرکزی مالی و اقتصاد پکن گفت که در صورت ایجاد، این صندوق جدید مستقیماً با CIC، به ویژه در صنایع نوظهور، رقابت خواهد کرد.
ویکتور شی، استاد دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو، که سه کتاب در مورد اقتصاد و سیاست چین نوشته است، می‌گوید که صندوق‌های سهام خصوصی اکنون باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام دهند تا مطمئن شوند که هرگونه سرمایه‌گذاری با CIC با قوانین ایالات متحده مغایرت ندارد.
او گفت: «از منظر صرفاً انطباق، مقررات ایالات متحده احتمالاً بر برخی معاملات، به ویژه معاملات مرتبط با فناوری، تأثیر منفی گذاشته است.»
هنگامی که CIC قادر به انجام سرمایه‌گذاری در ایالات متحده باشد، با چشم‌انداز قرار گرفتن در وسایل نقلیه به اصطلاح "side-car" مواجه است تا با سایر مشتریان ترکیب نشود. یک وکیل که نمایندگی صندوق‌های ثروت ملی را بر عهده دارد، گفت که گروه‌های سهام خصوصی در سال‌های اخیر زبانی را به اسناد سرمایه‌گذاری اضافه کرده‌اند تا راهی برای ایزوله کردن برخی سرمایه‌گذاران، از جمله CIC، باشد. این استثنائات اکنون رایج‌تر شده‌اند و می‌توانند به جلوگیری از بررسی CFIUS کمک کنند.
CIC در داخل کشور نیز با چالش‌های خاص خود روبرو است، زیرا پکن محدودیت‌هایی را بر سرمایه‌گذاری‌های جهانی اعمال می‌کند. کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی در سال‌های اخیر از CIC و سایر شرکت‌های چینی خواسته است تا سرمایه‌گذاری‌های خارجی خود را از قبل ثبت کنند، زیرا نظارت بر معاملات را تشدید می‌کند. به گفته افراد مطلع، دولت با کند کردن یا به تعویق انداختن بازخورد ثبت نام، برخی سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده را دلسرد کرده است، زیرا نگران امنیت سرمایه است. آنها گفتند که CIC محتاط‌تر شده و از بدترین سناریو که دولت ایالات متحده دارایی‌های چینی را مانند روسیه مسدود کند، می‌ترسد. NDRC به درخواست اظهارنظر پاسخ نداد.
لیو گفت که این تغییر، گزینه‌های سرمایه‌گذاری کمتری را برای CIC به جا می‌گذارد.
او گفت: «بزرگترین چالش برای CIC برای دور شدن از بازار ایالات متحده، یافتن بازارهای جایگزین یا دارایی‌هایی است که بتوانند بازده مالی، دسترسی سیاسی و سایر مزایای غیرمالی برابری را ارائه دهند. در حال حاضر هیچ جایگزینی وجود ندارد.»
شی، که همچنین مدیر مرکز چین قرن ۲۱ در دانشگاه سن دیگو است، گفت که CIC برخی از جسارت‌های خود در ریسک‌پذیری را از دست داده است. تحت رهبری رهبران سابق گائو و لو جی‌وی، CIC کارشناسان مالی جهانی با تجربه را استخدام کرده بود و میلیاردها دلار برای سرمایه‌گذاری داشت.
CIC در برخی از سرمایه‌گذاری‌های اولیه خود که پس از بحران مالی عملکرد خوبی نداشتند، سرافکنده شد. برخی از سرمایه‌گذاری‌های نفت و گاز زمانی که قیمت کالاها کاهش یافت، زیان دیدند. یک بررسی توسط دفتر حسابرسی ملی در سال ۲۰۱۴ اظهار داشت که سوءمدیریت و «کوتاهی در انجام وظیفه» منجر به زیان‌های خارجی در CIC شد.
زیان مالی
برخی سرمایه‌گذاری‌ها بیش از حد انتظار طول کشید تا به نتیجه برسند. بلک‌اِستون در ۱۸ ماه پس از عرضه اولیه سهام خود در سال ۲۰۰۷، در مجموع حدود ۸۰ درصد زیان داشت. در حالی که سهام بلک‌اِستون راکد بود، ژو رونگ‌جی، نخست‌وزیر سابق چین، شوارتزمن را در سال ۲۰۰۸ به لو، رئیس وقت CIC، با این عنوان معرفی کرد: «این همان کسی است که پول شما را از دست داد»؛ شوارتزمن این ماجرا را در کتاب خود با عنوان «آنچه لازم است» در سال ۲۰۱۹ بازگو کرد. این سرمایه‌گذاری در نهایت سودآوری داشت و CIC به مرور زمان به عنوان بخشی از تعدیل گسترده‌تر پرتفوی سهام خود، آن را واگذار کرد.
سرمایه‌گذاری CIC در مورگان استنلی با افت سهام پس از نجات مالی به بیراهه رفت که منجر به پشیمانی برخی خریداران شد. گائو گفت که پشیمان است که CIC نتوانست شرطی را درخواست کند که به صندوق اجازه می‌داد پس از افت سهام بانک، قیمت تبدیل خود را کاهش دهد. او دلیل این اشتباه را کمبود تجربه دانست و آن را «دردی ابدی در قلبم» خواند، طبق کتابی که این شرکت در سال ۲۰۱۷ منتشر کرد.
این بازدهی‌های ترکیبی اولیه، CIC را محتاط‌تر کرد.
شی گفت: «آنها به طور فزاینده‌ای ریسک‌پذیر نیستند.»
برای کارکنان CIC، ناامیدی‌ها در حال انباشته شدن است. فوریت مأموریت آن برای افزایش بازدهی ذخایر خارجی ۳.۲۹ تریلیون دلاری چین در حال کاهش است. ذخیره نقدی از اوج خود در سال ۲۰۱۴ با انعطاف‌پذیری بیشتر نرخ ارز یوان و تقویت جایگاه آن به عنوان یک ارز پرداخت بین‌المللی، کاهش یافته است.
این امر نقش CIC را تضعیف می‌کند و پول نقد کمتری برای سرمایه‌گذاری برای آن باقی می‌گذارد. بحث‌ها در مورد تزریق منظم سرمایه از سوی دولت به سکوت گراییده است، در حالی که برنامه‌ها برای افزایش سرمایه از طریق فروش اوراق قرضه در خارج از کشور به جایی نرسیده است. با پیچیده‌تر شدن سرمایه‌گذاری در خارج از کشور، واحدی به نام CIC Capital که نظارت بر میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در سهام خصوصی و زیرساخت‌ها را بر عهده داشت، در سال ۲۰۲۲ مجدداً در عملیات اصلی ادغام شد.
همه اینها علاوه بر بارهایی است که CIC با آنها متولد شد – رئیس سابق لو گفت که این صندوق باید هر روز کاری ۳۰۰ میلیون یوان (۴۲ میلیون دلار) درآمد کسب کند تا به بازپرداخت سود اوراق قرضه ویژه دولتی که برای تأمین سرمایه اولیه آن فروخته شد، کمک کند. تلاش‌ها برای کسب اجازه سرمایه‌گذاری در بازار داخلی تاکنون بی‌نتیجه مانده است.
شی در مورد عقب‌نشینی CIC گفت: «همه چیز را به مقررات ایالات متحده نسبت نمی‌دهم. طرف چینی یاد گرفته که محتاط‌تر باشد. مجموعه دارایی‌های نقدی که می‌توانند مستقر کنند، به شدت کوچک شده است.»
این صندوق حتی از درون خود نیز با رقابت روبرو است، زیرا شرکت سرمایه‌گذاری مرکزی هویی‌جین (Central Huijin Investment Ltd.)، بازوی داخلی CIC که سهام شرکت‌های مالی چینی را در اختیار دارد، در حال رشد و ارتقای جایگاه است. این شرکت اکنون عملاً «تیم ملی» است و سهام چینی را در بازارهای نزولی خریداری می‌کند. افراد مطلع گفتند که بحث‌هایی در مورد تبدیل هویی‌جین به پلتفرم جامع دولت برای مدیریت دارایی‌های مالی داخلی و همچنین دارایی‌های خارجی که CIC در اختیار دارد، مطرح شده است، هرچند هیچ نشانه ملموسی مبنی بر وقوع قریب‌الوقوع آن وجود ندارد.
صندوق‌های دیگر نیز مأموریت CIC را کمرنگ می‌کنند. بازوهای سرمایه‌گذاری اداره دولتی ارز خارجی (State Administration of Foreign Exchange) قبلاً خریداران بزرگی از املاک هستند، در حالی که سرمایه‌گذاران حاکمیتی دیگر مانند صندوق راه ابریشم و شرکت هلدینگ اصلاحات چین در کشورهای کمربند و جاده سرمایه‌گذاری می‌کنند.
همه این حرکت‌ها فرصت‌ها را برای متخصصان سرمایه‌گذاری که CIC در سراسر جهان برای استخدام آنها جستجو کرده بود، محدود کرده است. این امر، همراه با افزایش نظارت و کاهش پاداش، منجر به خروج ده‌ها نفر از کارکنان ارشد در سال‌های اخیر برای پیشنهادهای بهتر در شرکت‌های دیگر شده است، اگرچه این مهاجرت اخیراً کند شده است.
لی گفت: «نیازی به گسترش فعال مقیاس CIC نیست، زیرا این کار مسائل سرمایه‌گذاری بیشتری را ایجاد می‌کند. یک کشتی کوچکتر مانور دادن آسان‌تر است.»