تصویرگری: جوزی نورتون
تصویرگری: جوزی نورتون

جنگ داخلی ژاپن بر سر نام خانوادگی

طرح‌های ابتکاری به زنان کمک می‌کند تا قوانین انعطاف‌ناپذیر ازدواج را دور بزنند

برای زوجی که سه بار طلاق گرفته‌اند، اوچی‌یاما یوکاری و کویکه یوکیو به‌طرز چشمگیری با هم خوب کنار می‌آیند. این دو معلم که در شهر ناگانو در مرکز ژاپن زندگی می‌کنند، هرگز عشقشان از بین نرفته است. با این حال، آنها چندین بار به‌صورت رسمی از هم جدا شده‌اند تا از قانونی که افراد متأهل را ملزم به داشتن یک نام خانوادگی مشترک می‌کند، اجتناب کنند. بیشتر اوقات این زوج با خوشحالی خارج از ازدواج زندگی می‌کنند. هر بار که صاحب فرزندی می‌شوند، دوباره ازدواج می‌کنند (زیرا این کار ثبت تولد را ساده‌تر می‌کند) و سپس دوباره طلاق می‌گیرند.

در بسیاری از کشورها، زوج‌های متأهل برای گرفتن یک نام خانوادگی مشترک تحت فشار اجتماعی قرار می‌گیرند. ژاپن در الزام این موضوع از طریق قانون نادر است. در ماه مه، سیاستمداران لوایح ارائه‌شده توسط احزاب مخالف را مورد بحث قرار دادند که هدفشان تغییر این سیستم بود. در نهایت، تردیدهای حزب حاکم لیبرال دموکرات (LDP) تضمین کرد که هیچ قانون جدیدی تصویب نشود. با این حال، فرصت از دست رفته تنها باعث شده است که فعالان برای اصلاحات بیشتر تلاش کنند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که سیاستمداران کهنه‌کار در برابر خواست اکثریت ژاپنی‌ها مقاومت می‌کنند.

قوانین در ژاپن به‌صراحت الزام نمی‌کند که زن نام خانوادگی همسرش را بگیرد. اما در ۹۵ درصد موارد، زوج‌ها به این طریق با قانون مطابقت می‌کنند. خانم اوچی‌یاما می‌گوید: «وقتی ازدواج کردیم، همه فرض کردند که من نام او را خواهم گرفت. هیچ‌کس نپرسید که آیا او نام من را خواهد گرفت یا نه.» این موضوع با پیشرفت زنان در محیط کار، رنجش بیشتری ایجاد می‌کند. تغییر نام برای افرادی که برای ساختن شهرت قوی تلاش کرده‌اند، دردسرساز است. استفاده از یک نام برای اسناد قانونی و نامی دیگر برای محل کار قابل انجام است، اما سردرگمی ایجاد می‌کند. کیدانرن (Keidanren)، بزرگترین لابی تجاری ژاپن، می‌گوید که وضعیت موجود «مانع پیشرفت زنان» است.

فعالان به همین جا بسنده نمی‌کنند. آن‌ها می‌گویند کنار گذاشتن قوانین نام‌ها به جلوگیری از از بین رفتن نام‌های غیرمعمول نیز کمک خواهد کرد. یک مطالعه نشان می‌دهد که با گذشت زمان کافی، همه در ژاپن به اشتراک رایج‌ترین نام خانوادگی کشور («ساتو») پایان خواهند داد. کونو تارو (Kono Taro)، یکی از اعضای اصلاح‌طلب حزب لیبرال دموکرات، می‌گوید: «اگر سیاستمداران ادعا می‌کنند محافظه‌کار هستند، باید برای حفظ نام‌های نادر و منحصربه‌فرد ژاپنی تلاش کنند.»

یک استدلال نهایی این است که اصلاحات می‌تواند به افزایش نرخ پایین زاد و ولد در ژاپن کمک کند. موریهانا اریکو (Morihana Eriko)، ۲۹ ساله اهل توکیو، می‌گوید فکر از دست دادن نام خانوادگی‌اش او را قبل از ازدواج به تأمل واداشت (نام او ترکیبی از کاراکترهای "جنگل" و "بینی" است؛ فقط چند صد نفر این نام را دارند). یک مطالعه که توسط یک سازمان غیردولتی به نام آسونیوا (Asuniwa) انجام شده، نتیجه می‌گیرد که اجازه دادن به افراد برای حفظ نام خانوادگی‌شان ممکن است حدود ۵۹۰ هزار نفر را که در حال حاضر با هم زندگی می‌کنند، ترغیب کند که ازدواج قانونی کنند. در ژاپن، ننگ قوی از تولد فرزند خارج از ازدواج جلوگیری می‌کند – بنابراین این امر احتمالاً به باروری بیشتر آنها نیز کمک خواهد کرد.

بر اساس یک مطالعه معتبر، بیش از نیمی از ژاپنی‌ها با تسهیل این قانون موافق هستند. بسیاری از سیاستمداران نیز از تغییر حمایت می‌کنند. مشکل این است که اصلاح‌طلبان در حزب لیبرال دموکرات تمایلی به چالش کشیدن جناح راست افراطی حزب خود، به‌ویژه پیش از انتخابات مجلس بالا در ماه جولای، ندارند. تندروها می‌گویند، آزادسازی قوانین باعث سردرگمی کودکان و سست شدن پیوندهای خانوادگی خواهد شد. در پایان سال گذشته، روزنامه راست‌گرای سانکی شیمبون (Sankei Shimbun) از کودکان پرسید که اگر اعضای خانواده شروع به استفاده از نام‌های خانوادگی متفاوت کنند، چه احساسی خواهند داشت. این روزنامه گزارش داد که ۴۹ درصد گفته‌اند این را دوست ندارند.

میورا ماری (Miura Mari) از دانشگاه سوفیا (Sophia University) می‌گوید که این موضوع به نمادی برای بخشی از راست سیاسی ژاپن تبدیل شده است. «هر چه مردم بیشتر خواستار تغییر باشند، آنها بیشتر برای جلوگیری از آن تحریک می‌شوند.» نام‌های خانوادگی متأهلین در گردهمایی اخیر که توسط نیپون کایگی (Nippon Kaigi)، یک گروه فوق‌محافظه‌کار با ارتباط با حزب لیبرال دموکرات، سازماندهی شده بود، موضوعی داغ بود. یکی از سخنرانان پرشور اصرار داشت که تلاش برای تغییر قوانین نام‌ها ممکن است «ارزش‌های سنتی را از هم بپاشد و کشور را نابود کند». او این را یک «توطئه کمونیستی» خواند. ¦