از زمان جنگشان در ایران، بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ بارها به مورد بعدی در دستور کار خود برای تغییر شکل خاورمیانه اشاره کرده‌اند: نزدیکی بین اسرائیل و کشورهای عربی.
نخست‌وزیر اسرائیل که پیش از حمله حماس در 7 اکتبر 2023 و جنگ در غزه به نظر می‌رسید در آستانه یک توافق عادی‌سازی تاریخی با ریاض قرار دارد، هفته گذشته به رسانه‌های محلی گفت: «به من بسپارید که چگونه با عربستان سعودی و صلح با دیگران کنار بیایم.» او افزود: «باور کنید، نه تنها به آن فکر کرده‌ام، بلکه در حال فکر کردن به آن هستم.»
اما حداقل در مورد عربستان سعودی، دیگر مشخص نیست که او شریک مایل و آماده‌ای دارد. محاسبات این پادشاهی از 7 اکتبر به طرز چشمگیری تغییر کرده است؛ چرا که شاهزاده محمد بن سلمان با خشم به جنگ اسرائیل در غزه واکنش نشان داده و آشتی با ایران، رقیب تاریخی خود، را تسریع کرده است.
ناظران می‌گوینند که حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی، عربستان سعودی را حتی بیشتر نسبت به کشوری که آن را نیرویی فزاینده نظامی و بی‌ثبات‌کننده می‌بیند، محتاط کرده است و این پادشاهی از زمان جنگ، اقدامات علنی برای تقویت روابط با تهران انجام داده است.
یک فرد آشنا به دیدگاه دولت عربستان سعودی گفت: «کشورهای خلیج فارس به نزدیکی خود با ایران ادامه خواهند داد. این یک سیاست هوشمندانه در قبال بزرگترین همسایه شما در آن سوی خلیج [فارس] است. اما این امر احتمال عادی‌سازی با اسرائیل را کمتر می‌کند و عربستان سعودی را بیشتر مصمم به رسیدن به اهدافش در پرونده فلسطین می‌سازد.»
حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک مستقر در بحرین، گفت: «هزینه اعتباری برای عربستان سعودی [ناشی از عادی‌سازی با اسرائیل] اکنون بسیار بالاتر خواهد بود؛ هم در داخل کشور و هم برای اعتبار رهبری منطقه‌ای و اسلامی آن.»
برنامه‌های شاهزاده محمد پیش از 7 اکتبر برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل، در ازای یک پیمان دفاعی آمریکایی، می‌توانست به معنای بازآرایی تاریخی خاورمیانه باشد.
در طول اولین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، امارات متحده عربی و بحرین روابط خود را با اسرائیل در سال 2020 تحت پیمان‌های به اصطلاح ابراهیم عادی کردند. اما یک توافق با عربستان سعودی – رهبر جهان اسلام و مدافع دیرینه آرمان فلسطین – یک پیروزی بزرگ برای اسرائیل به شمار می‌آمد.
همه اینها پس از 7 اکتبر تغییر کرد. شاهزاده محمد بارها حمله خشمگین اسرائیل به غزه را «نسل‌کشی» خوانده است و مقامات کشورهای خلیج [فارس] نگران بوده‌اند که تصاویر تخریب، نسلی جدید را رادیکالیزه کند.
جنگ، عادی‌سازی روابط را در میان جوانان سعودی – که ولیعهد برنامه‌های تحول اقتصادی خود را بر روی آنها متمرکز کرده است – به شدت ناخواسته می‌سازد و شاهزاده محمد خواستار آن شده است که هرگونه اقدامی از این دست، ابتدا مستلزم آتش‌بس و گام‌های مشخص به سوی ایجاد یک کشور فلسطینی باشد.
با گسترش جنگ در منطقه، عربستان سعودی همچنین بر روابط خود با ایران تاکید بیشتری کرده است.
این پادشاهی سنی و جمهوری شیعه سال‌ها روابط خصمانه‌ای داشتند، به طوری که ریاض نیروهای نیابتی ایران در کشورهایی مانند لبنان و یمن را منبع اصلی بی‌ثباتی می‌دانست.
اما این کشور تصمیم گرفت تا بخشی از راهبرد خود را در پی آنچه واکنش نامشخص آمریکا به حملات سال 2019 به زیرساخت‌های انرژی خلیج [فارس] می‌دانست و آن را به تهران نسبت می‌داد، تغییر دهد و در مارس 2023 روابط خود را با ایران از سر گرفت.
از آن زمان، شاهزاده محمد و رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، به طور منظم تلفنی صحبت کرده‌اند و دیگر مقامات عالی‌رتبه به طور معمول درگیر گفتگو هستند، زیرا این پادشاهی نگران گرفتار شدن در یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر بود.
عربستان سعودی حملات اسرائیل را محکوم کرد و شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع این پادشاهی، روز یکشنبه با عبدالرحیم موسوی، رئیس جدید ستاد کل نیروهای مسلح ایران، گفتگو کرد تا درباره «تلاش‌ها برای حفظ امنیت و ثبات» تبادل نظر کند.
برای عربستان سعودی، تضعیف ایران توسط اسرائیل – و نیروهای نیابتی آن مانند حزب‌الله – تهدید تهران را کمتر می‌کند، حتی اگر نگرانی‌هایی را افزایش داده باشد که جمهوری اسلامی بیش از پیش به دنبال بازدارندگی هسته‌ای خواهد بود.
گرگوری گاوس، پژوهشگر مهمان در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، گفت: «ایران سال 2022... ایران سال 2025 نیست.» در مقابل، «اسرائیل پیروز سال 2025 به نظر می‌رسد یک عنصر بی‌ثبات‌کننده در سیاست سراسر منطقه باشد.»
گام‌ها به سوی عادی‌سازی با اسرائیل، برای عربستان سعودی نفوذ سیاسی در واشنگتن به ارمغان می‌آورد و ترامپ نیز از «رویای» خود مبنی بر پیوستن این پادشاهی به پیمان ابراهیم بی‌پرده سخن گفته است. او در ماه می در سفری به ریاض گفت: «این اتفاقی خاص خواهد بود.»
رئیس‌جمهور آمریکا اخیراً به فاکس نیوز گفت که او باور دارد کشورهای بیشتری می‌توانند پس از جنگ به پیمان ابراهیم بپیوندند. او اظهار داشت: «فکر می‌کنم ما شروع به افزودن آنها خواهیم کرد، زیرا ایران مشکل اصلی بود.»
اما مقامات اسرائیلی معتقدند که توافقی آسان‌تر و سریع‌تر از عادی‌سازی کامل بین اسرائیل و کشورهایی مانند عربستان سعودی می‌تواند یک توافق امنیتی محدودتر و «عدم تجاوز» با سوریه، همسایه خود، تحت دولت جدیدش به رهبری احمد الشرع باشد.
در واقع، برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج [فارس] به راه دیگری برای راضی نگه داشتن ترامپ امید بسته‌اند: پول. در طول سفر رئیس‌جمهور به منطقه در ماه می، کشورهای خلیج [فارس] میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری متعهد شدند، امری که امیدوارند روابط را تقویت کرده و دسترسی آنها را به فناوری هوش مصنوعی و تسلیحات پیشرفته آمریکایی فراهم کند.
الحسن گفت: «سعودی‌ها، برخلاف ترامپ، تحت فشار زمانی مشابهی برای بستن یک توافق نیستند.» او افزود: «علی‌رغم نگرانی‌هایشان... من فکر می‌کنم آنها در موقعیت ژئوپلیتیکی به اندازه کافی راحت هستند که مجبور نباشند کاری را انجام دهند که نمی‌خواهند.»
گزارش تکمیلی از اندرو انگلند در لندن و نری زیلبر در تل آویو