خلاصه سریع
- ترامپ و نتانیاهو برای بحث در مورد تحولات اخیر در خاورمیانه و گام‌های احتمالی بعدی در دیپلماسی دیدار خواهند کرد.
- آتش‌بس در غزه دست‌یافتنی‌ترین نتیجه است، اما اختلاف‌نظرها بر سر تشکیل کشور فلسطینی و برنامه‌های هسته‌ای ایران باقی است.
- ترامپ قصد دارد به عنوان یک صلح‌ساز شناخته شود، اما سبک بداهه و فقدان استراتژی او ممکن است مانع پیشرفت شود.
هنگامی که رئیس‌جمهور ترامپ روز دوشنبه در کاخ سفید با نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو دیدار می‌کند، خاورمیانه کاملاً متفاوت با چند ماه پیش به نظر خواهد رسید. منطقه‌ای که غرق در درگیری و خطر بود، اکنون برای دیپلماسی آماده به نظر می‌رسد.
در نگاه اول، این فرصتی نادر برای نوع معامله‌گری ترامپ به نظر می‌رسد.
اسرائیل و حماس پس از ماه‌ها عملیات نظامی سنگین اسرائیل، مذاکرات غیرمستقیم درباره آتش‌بس در غزه را از سر گرفته‌اند. ایران که از حملات آمریکا و اسرائیل آسیب دیده است، سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که ممکن است مایل به از سرگیری مذاکرات هسته‌ای باشد، هرچند به شرایط خودش. و کاخ سفید در حال تلاش برای ارتباط با دولت جدید سوریه است، به امید بهبود روابط دمشق و اسرائیل.
هدف از دیدار ترامپ و نتانیاهو در کاخ سفید، بخشی به دلیل اعتباربخشی به این تغییرات و بخشی دیگر برای بحث در مورد گام‌های بعدی است. اما پایداری و گستردگی دیپلماسی همچنان در هاله‌ای از ابهام است.
تلاش‌های ترامپ برای کسب عنوان «رئیس‌جمهور صلح»، آن‌گونه که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه او را خطاب کرده، احتمالاً با اختلاف‌نظرهای باقی‌مانده با نتانیاهو، مسئله تشکیل کشور فلسطینی، ایران آسیب‌دیده و سبک بداهه ترامپ مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.
یک توقف دو ماهه درگیری‌ها در غزه برای ترامپ و نتانیاهو حیاتی است تا بتوانند به هدف مشترک خود، یعنی عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی، امیدوار باشند. هدف جاه‌طلبانه‌تر ترامپ نیز کاهش دهه‌ها خصومت بین آمریکا و ایران است.
دانیل شاپیرو، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و مقام پنتاگون که اکنون در شورای آتلانتیک فعالیت دارد، گفت: «در زمینه پایان دادن به جنگ در غزه، تکیه بر حملات علیه ایران و گسترش عادی‌سازی، ترامپ و نتانیاهو با لحظه واقعی از امکان روبه‌رو هستند. امیدواریم که از آن بهره ببرند.»
اما او افزود: «اگر جنگ غزه پس از یک وقفه ۶۰ روزه ادامه یابد، اگر ایران اورانیوم غنی‌شده خود را پنهان کند و تهدید به غنی‌سازی بیشتر نماید، یا اگر محاسبات سیاسی نتانیاهو مانع تصمیم‌گیری‌های کلیدی شود، این لحظه ممکن است با دستاوردی اندک از دست برود.»
از میان تمامی مسائل در دستور کار آن‌ها، آتش‌بس در غزه دست‌یافتنی‌ترین نتیجه است. نتانیاهو بارها درخواست‌ها برای پایان دائمی درگیری را بدون پایان دادن به نقش حماس رد کرده است، اما مقامات اسرائیلی و رهبران حماس مذاکرات غیرمستقیم در قطر را درباره توافق احتمالی از سر گرفته‌اند.
به گفته فردی مطلع از موضوع، ژنرال ارشد اسرائیل، ایال زمیر، به دولت گفته است که او مذاکره برای توافق گروگان‌ها را ترجیح می‌دهد، زیرا عملیات بیشتر زندگی گروگان‌ها را به خطر می‌اندازد، در حالی که فایده تضعیف بیشتر حماس نامشخص است.
نتانیاهو در حالی که روز یکشنبه سوار هواپیما برای واشنگتن می‌شد، گفت که از هدف خود برای برکناری و خلع سلاح حماس دست برنخواهد داشت، حتی با وجود صحبت از وعده گسترش روابط اسرائیل با کشورهای دارای اکثریت مسلمان و تعهدش به آزادی گروگان‌های اسرائیلی.
اگر ائتلاف نتانیاهو تا پایان ماه دوام بیاورد، او احتمالاً حداقل شش ماه دیگر نخست‌وزیری خود را تضمین خواهد کرد. پارلمان اسرائیل در ۲۷ ژوئیه وارد تعطیلات شده و تا ۱۹ اکتبر از سر گرفته نخواهد شد. حتی اگر ائتلاف او پس از تعطیلات فرو بپاشد، حداقل سه ماه تا هرگونه انتخابات فرصت خواهد بود.
مقامات سابق و تحلیلگران می‌گویند که بازتنظیم منطقه نیازمند پایان پایدار جنگ در غزه است که بسیار فراتر از یک وقفه ۶۰ روزه باشد، هدفی که مستلزم امتیازات اضافی از سوی حماس، انعطاف‌پذیری جدید اسرائیل و حمایت کشورهای عربی منطقه است.
حتی پایان دائمی درگیری در غزه نیز بعید است برای احیای چشم‌انداز پیشرفت دیپلماتیک اسرائیل و عربستان سعودی کافی باشد. عربستان سعودی سال‌هاست که گفته است اسرائیل باید پیش از عادی‌سازی روابط با این کشور، مسیر تشکیل کشور فلسطینی را بپذیرد. تحلیلگران اسرائیلی و عرب می‌گویند که پس از خصومتی که درگیری غزه در کشورهای عربی نسبت به اسرائیل ایجاد کرده است، کاهش این تقاضا برای سعودی‌ها دشوارتر خواهد بود.
با این حال، اکثریت بزرگی از اسرائیلی‌ها اکنون با تأسیس یک کشور فلسطینی مخالفند و استدلال می‌کنند که این امر پاداشی برای حملات حماس خواهد بود و امنیت اسرائیل را در آینده به خطر می‌اندازد.
متقاعد کردن ایران برای دست کشیدن از برنامه‌های غنی‌سازی اورانیوم نیز نوید یک مبارزه دشوار دیگر را می‌دهد. مقامات عرب امیدوارند که استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به زودی برای توافقی دیدار کنند که به تهران در ازای محدودیت‌های هسته‌ای با هدف بستن گزینه تولید سلاح، لغو تحریم‌ها را ارائه دهد.
هنوز چنین دیداری اعلام نشده است و هیچ نشانه‌ای مبنی بر آمادگی مقامات ایرانی برای دست کشیدن از غنی‌سازی اورانیوم و تکیه صرف بر منابع سوخت خارجی برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی کشور، آن‌گونه که ویتکوف درخواست کرده است، وجود ندارد. پنتاگون روز چهارشنبه اعلام کرد که حمله نظامی آمریکا برنامه هسته‌ای ایران را به مدت یک تا دو سال به عقب انداخته است.
ترامپ در سفر ماه می خود به عربستان سعودی اعلام کرد که آمریکا از مداخله نظامی و تلاش‌های ملت‌سازی در خاورمیانه اجتناب خواهد کرد و «رویای» خود را برای پیوستن عربستان سعودی به توافقات ابراهیم، یعنی مجموعه توافقات سال ۲۰۲۰ که روابط اسرائیل را با کشورهای دارای اکثریت مسلمان از جمله امارات متحده عربی و بحرین عادی کرد، دنبال خواهد نمود.
ترامپ با محدود کردن حملات آمریکا به یک حمله واحد و تمام‌عیار به زیرساخت هسته‌ای ایران، در حالی که از تغییر رژیم اجتناب ورزیده، عمدتاً به آن هدف پایبند بوده است.
امیر اویوی، مقام سابق دفاعی نزدیک به دولت فعلی و نهادهای امنیتی اسرائیل، گفت: «سؤال این است که آیا اسرائیل می‌تواند بدون پایان دادن به جنگ، به سمت عادی‌سازی حرکت کند؟»
به گفته یک مقام سابق آمریکایی، محرک پشت اقدامات ظاهراً متفاوت ترامپ، عزم او برای شناخته شدن به عنوان رئیس‌جمهوری است که سرانجام خاورمیانه را باثبات کرد. اما گشایش‌های دیپلماتیکی که او اکنون به دنبال بهره‌برداری از آن‌هاست، به همراهی نتانیاهو، و همچنین حماس و ایران، بستگی دارد.
برخی از ایده‌های اولیه ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید بداهه به نظر می‌رسیدند و زیاد پیش نرفتند. پیشنهاد فوریه او مبنی بر خروج غزه نشینان از نوار غزه تا بتوان آن را بازسازی کرد، برای ساکنان نوار غزه و کشورهای عربی غیرقابل قبول بود.
سایر عناصر استراتژی او فاقد جزئیات هستند. بسیاری از تحلیلگران می‌گویند که هر راه‌حل بلندمدت برای غزه، باید شکلی از حکومت فلسطینی را فراهم کند که جایگزینی برای حماس باشد و همچنین یک نیروی امنیتی عربی و برنامه‌های بازسازی داشته باشد، که بیشتر جزئیات آن‌ها هنوز توسط مقامات دولت ترامپ مشخص نشده است.
دنیس راس، که به عنوان یک مقام ارشد در مسائل خاورمیانه در دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات خدمت کرده است، گفت: «ترامپ می‌خواهد به عنوان یک صلح‌ساز دیده شود، اما همچنین کسی که می‌داند چگونه از اهرم فشار برای ترویج معاملات استفاده کند.» اما او افزود: «استراتژی یکپارچه‌ای وجود ندارد، بلکه ترامپ از آنچه اسرائیل از نظر نظامی انجام داده است، بهره‌برداری می‌کند.»
با مایکل آر. گوردون از طریق [email protected] و داو لیبر از طریق [email protected] در تماس باشید.