ترکیه می‌تواند نقش‌آفرینی بالقوه ارزشمندی در تلاش‌های عادی‌سازی روابط بین سوریه و اسرائیل باشد، حتی اگر روابط دیپلماتیک حداقلی‌اش با اسرائیل، میانجی‌گری مستقیم را بعید سازد.
در حالی که روابط رسمی آنکارا با اسرائیل به دلیل مواضع متضاد در قبال جنگ غزه عمدتاً منجمد باقی مانده است، نفوذ آن بر دولت جدید سوریه، ارتباطات اطلاعاتی دیرینه با اسرائیل و اعتبار منطقه‌ای‌اش نزد بازیگران غربی و کشورهای حاشیه خلیج فارس، می‌تواند ترکیه را به یک تسهیل‌کننده پشت‌پرده در چشم‌انداز متحول پس از جنگ تبدیل کند. تحلیلگران می‌گویند که اگرچه میانجی‌گری مستقیم ترکیه در افق نیست، اما نقش ترکیه در دیپلماسی منطقه‌ای، از تلاش‌های رفع درگیری نظامی گرفته تا برنامه‌های بازسازی، می‌تواند آن را در مرکز یک آشتی بلندمدت سوریه-اسرائیل قرار دهد.
آنکارا بر دولت رئیس‌جمهور احمد الشرع نفوذ دارد. نفوذ آن بر دمشق و توانایی‌اش در بسیج بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای برای بازسازی سوریه، ترکیه را به شریکی بسیار مفید برای واشنگتن و دیگر پایتخت‌های غربی تبدیل می‌کند که خواهان ثبات بلندمدت در این کشور پس از ۱۴ سال جنگ داخلی هستند.
دلایل ترکیه برای نقش سازنده
روابط پایدار بین سوریه و اسرائیل با منافع استراتژیک ترکیه همسو است و انگیزه‌های جدیدی به آنکارا می‌دهد تا نقش سازنده‌ای در این فرآیند ایفا کند. دولت جدید در دمشق مشتاق است که قدرت خود را تحکیم بخشد و تمامیت ارضی سوریه را حفظ کند — اولویتی برای ترکیه، که بیم دارد هرگونه تجزیه می‌تواند جنبش‌های جدایی‌طلب کُرد در امتداد مرزهایش را جسورتر کند.
اُیتون اورهان، از مرکز مطالعات خاورمیانه، یک اندیشکده مستقر در آنکارا، گفت که چندین عامل ترکیه را تشویق می‌کند تا نقشی سازنده در میانجی‌گری‌های آینده سوریه-اسرائیل ایفا کند. به عنوان مثال، آنکارا همچنین مشتاق است که دولت ترامپ را نزدیک نگه دارد و واشنگتن نیز حمایت خود را از رهبری ترکیه در سوریه پس از جنگ، اعلام کرده است.
اورهان به المانیتور گفت: «ترکیه خواهان سوریه‌ای است که بازیگر منطقه‌ای مسئول‌تری باشد و با سیستم بین‌المللی سازگاری بیشتری داشته باشد. همانطور که در جنگ داخلی اخیر دیدیم، ثبات سوریه برای ثبات منطقه و جهان حیاتی است.»
او افزود: «اکنون، ترکیه که ایالات متحده و اعراب خلیج فارس را از قصد خود برای اولویت‌بندی ثبات در سوریه متقاعد کرده است، در موقعیت قوی‌تری قرار دارد و نفوذ قابل توجهی بر دولت الشرع اعمال می‌کند.»
به گفته اورهان، ترکیه حتی می‌تواند نقش بیشتری در میانجی‌گری اختلافات سوریه با دولت یهود ایفا کند، به لطف تمایل واشنگتن برای رهبری آنکارا در امور سوریه — به ویژه اگر آتش‌بس دائمی در غزه برقرار شود.
میانجی‌گری ترکیه
با وجود روابط پر تنش آنکارا با اسرائیل، برخی کارشناسان معتقدند که نقش ترکیه در دینامیک سوریه-اسرائیل می‌تواند در طول زمان افزایش یابد. در حالی که میانجی‌گری مستقیم در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد، مشارکت قبلی ترکیه در تلاش‌های صلح — و اهرم نفوذ در حال تکامل آن در سوریه پس از جنگ — نشان می‌دهد که این کشور می‌تواند در آینده به یک بازیگر کلیدی تبدیل شود.
ترکیه بارها به عنوان یک میانجی غیررسمی در تلاش‌های صلح سوریه-اسرائیل عمل کرده است، به ویژه با میانجی‌گری مذاکرات غیرمستقیم بین دو کشور در سال ۲۰۰۴ و سپس در سال ۲۰۰۸، زمانی که نخست‌وزیر رجب طیب اردوغان، گفتگوهایی را بین همتای اسرائیلی خود ایهود اولمرت و رئیس‌جمهور سوریه بشار اسد تسهیل کرد تا اختلاف بر سر بلندی‌های جولان را حل و فصل کند.
مذاکرات میانجی‌گری شده در سال ۲۰۰۸ در سال ۲۰۰۹ زمانی متوقف شد که اسرائیل در پاسخ به تشدید حملات موشکی حماس علیه اسرائیل، عملیات «سرب گداخته» را در غزه آغاز کرد.
اورهان معتقد است که بعید است ترکیه در کوتاه‌مدت بین سوریه و اسرائیل میانجی‌گری کند، اما استدلال می‌کند که این وضعیت می‌تواند در بلندمدت تغییر کند، زیرا ترکیه در اواخر سال ۲۰۰۸ به توافق صلح با سوریه و اسرائیل بسیار نزدیک شده بود.
در واقع، گزارش شده است که ترکیه به طور غیررسمی مذاکرات غیرمستقیم اخیر بین سوریه و اسرائیل را تشویق کرده است. در آوریل ۲۰۲۵، سوریه و اسرائیل مذاکرات غیرمستقیم را در ابوظبی آغاز کردند و امارات متحده عربی حداقل سه دور جلسات پشت پرده را با مشارکت مقامات امنیتی اماراتی، نمایندگان اطلاعاتی سوریه و چهره‌های اطلاعاتی سابق اسرائیل میزبانی کرد. تا اواخر ماه مه، دو طرف به تماس مستقیم و رو در رو در امتداد مرز اسرائیل-سوریه روی آوردند، که از طرف سوری توسط احمد الدلاتی، فرماندار قنیطره، و از طرف اسرائیلی توسط مقامات نظامی و امنیتی اسرائیل رهبری می‌شد، همانطور که قبلاً توسط المانیتور گزارش شده بود.
عمر اوزکیزیلچیک، کارشناس سوریه و همکار غیرمقیم پروژه سوریه در شورای آتلانتیک در واشنگتن، نیز فکر نمی‌کند ترکیه در زمانی که روابط دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل تقریباً وجود ندارد، بین سوریه و اسرائیل میانجی‌گری کند. اردوغان، مانند دیگر رهبران جهان مانند پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا و ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، اسرائیل را به ارتکاب نسل‌کشی علیه فلسطینیان متهم می‌کند.
اوزکیزیلچیک به المانیتور گفت: «با این حال، از زمانی که دولت الشرع در دسامبر به قدرت رسید، ترکیه طرف سوری را به گفتگو با اسرائیل تشویق کرده و همچنین از طریق آذربایجان بین آنها میانجی‌گری کرده است.» آذربایجان، یک جمهوری ترک‌تبار دیگر و متحد منطقه‌ای ترکیه، همچنین از روابط ژئوپلیتیکی و تجاری نزدیکی با اسرائیل برخوردار است. باکو از آوریل در حال مذاکره برای ایجاد یک «منطقه رفع درگیری» در سوریه بین آنکارا و اورشلیم بوده است. یکی از نتایج ملموس مذاکرات با حمایت آذربایجان، ایجاد یک خط تلفن مستقیم بین ارتش ترکیه و اسرائیل برای جلوگیری از درگیری‌های ناخواسته در سوریه بوده است.
پیمان‌های ابراهیم 'پل خیلی دور'
در حالی که رهبران سوریه به برگزاری مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل اعتراف کرده‌اند، اسرائیلی‌ها و رئیس‌جمهور دونالد ترامپ نیز مشتاق هستند که دمشق به سرعت به پیمان‌های ابراهیم بپیوندد، پروتکل‌هایی که ترامپ در سال ۲۰۲۰ حمایت کرد و روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی مانند بحرین، مراکش، امارات متحده عربی و سودان را عادی‌سازی کرد.
اوزکیزیلچیک فکر می‌کند که پیوستن دمشق به پیمان‌های ابراهیم هنوز یک پل خیلی دور است. «مذاکرات صلح بین سوریه و اسرائیل باید انجام شود، اما قبل از آن، یک توافق امنیتی بین آنها لازم است، که در حال حاضر گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته شده است.»
اورهان نیز معتقد است که تنش‌های ناشی از اشغال گسترده بلندی‌های جولان توسط اسرائیل و صدها حمله هوایی اسرائیل علیه اهداف نظامی سوریه از دسامبر تا آوریل، باید قبل از عادی‌سازی کامل روابط بین دو کشور، کاهش یابد.
اسرائیل در جنگ اعراب و اسرائیل سال ۱۹۶۷ بلندی‌های جولان را از سوریه گرفت و در اوایل دهه ۱۹۸۰ آن را ضمیمه خاک خود کرد. در اولین دوره ریاست جمهوری خود (۲۰۱۷-۲۰۲۱)، ترامپ رسماً الحاق جولان توسط اسرائیل را به رسمیت شناخت. برای اطمینان از پایدار بودن هرگونه توافق صلح، اسرائیلی‌ها انتظار مشارکت ایالات متحده را در هر مأموریت حفظ صلح در جولان نشان می‌دهند.
مسئله جولان
هم اوزکیزیلچیک و هم اورهان گفتند که نه ترکیه و نه اسرائیل تمایلی به مشارکت نظامی ترکیه در یک نیروی بالقوه حفظ صلح در جولان ندارند.
در حالی که رسانه‌ها در مارس و آوریل گزارش دادند که ترکیه در نظر دارد نیروهای خود را به پایگاه هوایی T4 در خارج از پالمیرا (تدمر) در مرکز سوریه منتقل کند تا به عملیات دمشق علیه عناصر داعش که در صحرای سوریه پنهان شده‌اند، کمک کند (پس از حملات هوایی اسرائیل که بخش‌هایی از این تأسیسات را در آوریل نابود کرد)، آنکارا هیچ نیرویی را در آن منطقه مستقر نکرده است.
یک مقام بازنشسته ترکیه که نخواست نامش فاش شود، به المانیتور گفت: «اینکه اسرائیل نیروهای ترکیه را در مرزهای خود نمی‌خواهد، برای ما آسان است، زیرا ما نیز به هر حال نمی‌خواهیم نیروهای خود را تا نزدیکی بلندی‌های جولان مستقر کنیم.»