در ساعات پیش از آنکه نیروهای اسرائیلی در ۲۳ ژوئن زندان اوین در پایتخت ایران را بمباران کنند، پست‌هایی به زبان فارسی در شبکه‌های اجتماعی ظاهر شد که حمله را پیش‌بینی کرده و ایرانیان را به آزادی زندانیان فرا می‌خواند.
لحظاتی پس از اصابت بمب‌ها، ویدیویی در ایکس (X) و تلگرام ظاهر شد که ادعا می‌کرد انفجاری را در ورودی زندان، که به نگهداری زندانیان سیاسی بدنام است، نشان می‌دهد. یکی از پست‌ها در ایکس شامل هشتگی به فارسی بود: «#freeevin».
حمله به زندان واقعی بود، اما پست‌ها و ویدیو آن چیزی نبودند که به نظر می‌رسیدند. به گفته محققانی که این تلاش را رصد کردند، این‌ها بخشی از یک فریب اسرائیلی بودند.
این تنها حقه در طول درگیری نبود. طی ۱۲ روز حمله، اسرائیل و ایران شبکه‌های اجتماعی را به میدان نبرد دیجیتال تبدیل کردند و با استفاده از فریب و اطلاعات نادرست تلاش کردند تا نتیجه را تحت تأثیر قرار دهند، حتی در حالی که حملات موشکی جنبشی (کینتیک) بین آن‌ها صدها کشته برجای گذاشت و خاورمیانه پرتلاطم را متشنج‌تر کرد. محققان گفتند که این پست‌ها شدت بیشتری از جنگ اطلاعاتی را نشان می‌دهند، زیرا قبل از حملات شروع شده بودند، از هوش مصنوعی استفاده می‌کردند و به سرعت گسترش یافتند.
جنگ اطلاعاتی، که اغلب عملیات روانی یا سای‌آپ (psyops) نامیده می‌شود، به قدمت خود جنگ است. اما کارشناسان می‌گویند تلاش بین اسرائیل و ایران شدیدتر و هدفمندتر از هر چیزی بود که قبلاً دیده شده بود و توسط میلیون‌ها نفر در حال پیمایش تلفن‌های خود برای به‌روزرسانی‌ها حتی در هنگام سقوط بمب‌ها، مشاهده شد.
دلیل این امر این است که فناوری امروز — فراگیر بودن شبکه‌های اجتماعی و ظهور هوش مصنوعی مولد — توانایی کشورها را برای واکنش به رویدادها و صحبت مستقیم با شهروندان و دیگران در زمان واقعی به روش‌هایی که قابل باورتر از همیشه هستند، متحول کرده است.
به عنوان مثال، ایران هشدارهایی را به زبان عبری برای هزاران تلفن همراه اسرائیلی ارسال کرد که به گیرندگان هشدار می‌داد از پناهگاه‌های بمب دوری کنند، زیرا شبه‌نظامیان قصد نفوذ به آن‌ها و حمله به افراد داخل را داشتند. این مطلب به گفته محققان و بیانیه‌های رسمی منتشر شده است. شبکه‌ای از حساب‌ها در ایکس (X) که به اسرائیل نسبت داده شده بود، پیام‌هایی به زبان فارسی منتشر می‌کرد که سعی در تضعیف اعتماد به دولت ایران داشت، از جمله پیام‌هایی که توسط یک زن تولید شده توسط هوش مصنوعی روایت می‌شد.
جیمز جی. اف. فارست، استاد مطالعات امنیتی در دانشگاه ماساچوست لاول، که به طور گسترده در این زمینه نوشته است، گفت: «قطعاً این عصر جدیدی از جنگ نفوذ است. هرگز در تاریخ سابقه قبلی وجود نداشته است که بتوانید با این نوع پروپاگاندا در این مقیاس پیش بروید.»
نیروهای دفاعی اسرائیل از پاسخ به سؤالات درباره عملیات روانی خودداری کردند. یک مقام از هیئت ایرانی در سازمان ملل متحد در نیویورک نیز همین‌طور.
این سیل پروپاگاندا و فریب، پیش‌نمایشی از چیزی را ارائه می‌دهد که ایالات متحده یا سایر کشورها تقریباً به طور قطع در صورت وقوع جنگ با آن روبرو خواهند شد. تصاویر دروغین از بمب‌افکن‌های B-2 منهدم شده زمانی که رئیس‌جمهور ترامپ دستور حمله به سایت‌های هسته‌ای عمیقاً دفن شده ایران را صادر کرد، آنلاین شدند.
برخی این سؤال را مطرح می‌کنند که ایالات متحده تا چه حد آماده است، به خصوص با کاهش تلاش‌های دولت ترامپ برای مبارزه با عملیات نفوذ خارجی. استراتژی نظامی آمریکا عملیات اطلاعاتی را پذیرفته است — که از سال ۲۰۱۰ در پنتاگون به عنوان عملیات پشتیبانی اطلاعات نظامی شناخته می‌شود — اما اغلب آن‌ها را چیزی بیش از یک نقش حمایتی تلقی کرده‌اند.
روسیه و پس از آن چین، به عنوان پرخاشگرترین دشمن در زمینه کمپین‌های نفوذ شناخته می‌شوند. روسیه از زمان آغاز حمله تمام‌عیار به اوکراین در سال ۲۰۲۲، جنگ اطلاعاتی شدیدی را علیه اوکراین و متحدانش به راه انداخته است. بنا به برخی گزارش‌ها، این اقدامات حمایت در برخی کشورها، از جمله ایالات متحده، را تضعیف کرده است.
دیوید میلر، افسر سابق اطلاعاتی که تا همین اواخر در موسسه خدمات خارجی (Foreign Service Institute)، آکادمی آموزشی دیپلماتیک وزارت امور خارجه، تدریس می‌کرد، گفت: «فکر می‌کنم بیشتر مردم خواهند گفت که ما در ارتش برای نوع عملیات اطلاعاتی یا عملیات روانی که ممکن است در این قرن رایج شوند، آماده نیستیم.»
اسرائیل و ایران هر دو از راهبرد روسیه پیروی کردند و سعی در شکل‌دهی افکار عمومی در داخل و خارج داشتند، اما با توانایی افزودن ابزارهای هوش مصنوعی به طور گسترده در کمپین‌های خود. هانی فرید، استاد علوم کامپیوتر در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، که یکی از بنیان‌گذاران شرکت GetReal Security است و اولین بار ویدیوی دستکاری شده زندان اوین را گزارش داد، گفت: «اگر به روزهای اولیه اوکراین برگردیم، کارزارهای اطلاعات نادرست از روسیه را دیدیم، اما در مقایسه با آنچه در اوایل جنگ غزه دیدیم، کاملاً ابتدایی بودند.» او افزود: «این هیچ چیز نیست، در مقایسه با آنچه در ایران می‌بینیم.»
بازیگران در هر دو طرف این درگیری، اینترنت را با عکس‌ها و ویدئوهای دستکاری شده یا ساختگی پر کردند و به دنبال تضعیف روحیه و بدنام کردن طرف مقابل بودند.
محتوا شامل تصاویری از درگیری‌های قبلی و ساختگی‌های واضح از رهبر معظم ایران و نخست‌وزیر اسرائیل بود. موارد ظریف‌تر، مانند ویدیوی اوین، ابتدا توسط برخی سازمان‌های خبری، از جمله نیویورک تایمز، به عنوان واقعی گزارش شدند.
آقای فرید جنگ اطلاعاتی امروز را با تلاش‌های جنگ جهانی دوم مقایسه کرد، زمانی که کشورهای متخاصم با اعلامیه‌هایی که از هواپیماها رها می‌شدند یا از طریق رادیو ارتباط برقرار می‌کردند.
او گفت: «با رادیو شما یک پیام داشتید و آن را ارسال می‌کردید. اکنون شما میلیون‌ها پیام دارید که به میلیون‌ها فرد ارسال می‌کنید. این آشکارا بسیار بسیار متفاوت است.»
اندازه‌گیری تأثیر درگیری کنونی با قطعیت دشوار است. شهروندان اغلب در هنگام جنگ پشت رهبران خود متحد می‌شوند و پروپاگاندای آشکار را با شک و تردید یا تمسخر می‌نگرند. تحلیلگران می‌گویند حتی اگر جنگ روانی مسیر یک درگیری را تغییر ندهد، می‌تواند برداشت‌های عمومی را از آن شکل دهد.
آقای میلر گفت: «قطعاً افرادی هستند که معتقدند این پیروزی روایی است که حرف آخر را می‌زند.»
آری بن‌ام، یکی از بنیان‌گذاران Telemetry Data Labs، یک شرکت تحلیل دیجیتال در تل‌آویو، گفت: تلاش‌های ایران به همان اندازه که متوجه اسرائیل بود، مخاطبان داخلی و منطقه‌ای را نیز هدف قرار داده بود. او افزود: این نشان‌دهنده «میل آن‌ها برای حفظ اعتبار منطقه‌ای» بود.
یک ویدیوی ساختگی تخریب فرودگاه بن گوریون در اسرائیل را نشان می‌داد که رخ نداده بود. عکس‌ها و ویدئوهایی از لاشه هواپیماهای اسرائیلی — و بعداً آمریکایی — در حساب‌هایی ظاهر شدند که محققان آن‌ها را به ایران و رسانه‌های دولتی آن ردیابی کردند.
ایران ادعا کرد که حداقل سه فروند اف-۳۵ اسرائیلی را ساقط کرده است. با این حال، مقامات نظامی اسرائیل این ادعا را تکذیب کردند که هیچ هواپیمایی را در درگیری از دست داده‌اند و هیچ مدرکی دال بر خلاف آن به دست نیامده است. یکی از تصاویر، پس‌سوزی غیرقابل‌باور در اگزوز یک هواپیمای منهدم‌شده را نشان می‌داد.
رسانه‌های ایرانی حتی ادعا کردند که یک خلبان اسرائیلی به نام سارا آهارونوت را دستگیر کرده‌اند، اما نیوزگارد (NewsGuard)، شرکتی که اطلاعات نادرست در رسانه‌ها را رصد می‌کند، عکس را به یک ستوان نیروی دریایی شیلیایی در سال ۲۰۱۱ ردیابی کرد.
نیوزگارد ۲۸ ادعای دروغین از سوی ایران را مستند کرد که «بر ترکیبی از منابع رسمی رسانه‌های دولتی، وب‌سایت‌ها و حساب‌های ناشناس، و اینفلوئنسرهای پروکسی برای توزیع پروپاگاندا» در یوتیوب، فیس‌بوک، ایکس (X)، تلگرام و تیک‌تاک متکی بود.
اگرچه اغلب این تصاویر و ویدئوها رد شده‌اند، اما میلیون‌ها بار دیده شده‌اند و بسیاری از آن‌ها همچنان آنلاین هستند. هوش مصنوعی اکنون نه تنها می‌تواند محتوای ترجمه‌شده تولید کند، بلکه این کار را با ظرافت انجام می‌دهد. آخیا شاتز، مدیر اجرایی FakeReporter، سازمانی در اسرائیل که کمپین‌های اطلاعات نادرست را رصد می‌کند، در اشاره به تلاش‌های ایران گفت: «پروفایل‌های جعلی قانع‌کننده‌تر هستند.»
آقای شاتز گفت: «زبان عبری قانع‌کننده‌تر است و محتوا به صورت حرفه‌ای‌تری برای مخاطبان هدف تنظیم شده است. حجم مطالب — متون، تصاویر، ویدئوها — بی‌سابقه است.»
کمپین اسرائیل علیه ایران بر میزان خسارتی که وارد کرد و نیز بر نارضایتی سیاسی بالقوه‌ای که برانگیخت، متمرکز بود.
گزارشی از Horizon Intelligence، یک شرکت ارزیابی تهدیدات در بروکسل، به حساب‌های شبکه‌های اجتماعی مرتبط با اسرائیل اشاره کرد که فیلم‌های قدیمی از اعتراضات را برای القای ناآرامی علیه دولت نشان می‌دادند. یک ویدیوی جدید تولید شده توسط هوش مصنوعی ادعا می‌کرد ایرانیان شعار «ما اسرائیل را دوست داریم» را سر می‌دهند.
دارن ال. لینویل، یکی از مدیران مرکز پزشکی قانونی رسانه در دانشگاه کلمسون، گفت: ویدیویی که ادعا می‌کرد انفجاری را در زندان اوین نشان می‌دهد، تقریباً بلافاصله در حساب‌های ایکس (X) و تلگرام ظاهر شد و سپس در یک شبکه هماهنگ از حساب‌های جعلی که محتوای ضد ایرانی را منتشر می‌کردند، گسترش یافت و به میلیون‌ها نفر رسید. او این را نمونه بارزی از «هماهنگی بین جنگ جنبشی و جنگ روانی» نامید.
جنگ روانی حتی پس از توقف بمباران‌ها در ۲۴ ژوئن نیز ادامه یافت. یک روز پس از توافق دو کشور بر سر آتش‌بس، حساب کاربری جدیدی در ایکس (X) ظاهر شد که ادعا می‌کرد سخنگوی فارسی‌زبان سرویس اطلاعات خارجی اسرائیل، موساد، است. پست‌های این حساب کمک‌های مالی و پزشکی را به ایرانیانی که شورش می‌کردند، پیشنهاد می‌داد.
این حساب شامل پیام‌های ویدیویی از مناشه امیر، روزنامه‌نگار ۸۰ ساله اسرائیلی-ایرانی است که به عنوان گوینده فارسی‌زبان برای رسانه‌های اسرائیلی شناخته شده است.
آقای امیر به تایمز تأیید کرد که گروهی از افرادی که نمی‌شناخته، با او تماس گرفته‌اند و سپس با تجهیزات فیلم‌برداری به خانه‌اش آمده و مجموعه‌ای از پیام‌های عبری را به او داده‌اند که از او خواسته‌اند به زبان فارسی بخواند. او متقاعد شد که بازدیدکنندگان از موساد بوده‌اند، موساد از پاسخ به سؤالات درباره این حساب خودداری کرد. وزارت بهداشت ایران این حساب را به اندازه‌ای جدی گرفت که هشداری به ایرانیان صادر کرد تا پیشنهادات کمک موساد را نادیده بگیرند، طبق گزارشی از خبرگزاری رسمی دولتی.
این حساب در بحث‌ها یا میم‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی ایران یا اسرائیل منتشر می‌شوند، اظهار نظر می‌کند، مانند پاسخی هوشمندانه به ویدیویی به نام «مرد ما در تهران» که در طول درگیری به طور گسترده آنلاین پخش شد.
این ویدیو سردار سرتیپ اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک مأمور موساد در قلب چندین عملیات پنهانی اسرائیل به تصویر می‌کشد. موسیقی پخش شده در پس‌زمینه ویدیو از آهنگ اصلی یک سریال تلویزیونی اسرائیلی به نام «تهران» است که درباره یک مأمور موساد است که در داخل ایران فعالیت می‌کند.
اویاتر روزنبرگ، فیلمساز اسرائیلی، بعدها در رسانه‌های اسرائیلی ظاهر شد و گفت که از هوش مصنوعی برای ساخت این کلیپ استفاده کرده است.
مدت کوتاهی پس از انتشار این ویدیو، حساب کاربری در ایکس (X) که ادعا می‌کرد موساد است، پاسخ داد. این حساب پست کرد که در واقع، «قاآنی مال ما نیست.»