استانبول جایی است که شرق و غرب به هم می‌رسند، جایی که تاریخ و مدرنیته با هم برخورد می‌کنند. این شهر همچنین بر روی یکی از فعال‌ترین خطوط گسل جهان ساخته شده است.
زمین‌فیزیک‌دانان پیش‌بینی می‌کنند که در 30 سال آینده، استانبول 40 تا 60 درصد احتمال وقوع یک زلزله بزرگ را دارد که می‌تواند معماری باستانی آن را در معرض خطر قرار دهد.
حدود 40,000 مکان تاریخی در استانبول وجود دارد که باید از زلزله محافظت شوند؛ علاوه بر این، هزاران ساختمان مسکونی محکوم به تخریب هستند یا در معرض خطر بالایی قرار دارند. طبق اعلام شهرداری کلان‌شهر استانبول، در صورت وقوع یک زلزله بزرگ در این شهر، ممکن است تا 700,000 نفر جان خود را از دست بدهند.
اما حفظ و تقویت این ساختمان‌ها به دلیل شکاف بین اپوزیسیون تحت رهبری حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) که دولت شهر استانبول را کنترل می‌کند و دولت مرکزی تحت رهبری رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان و حزبش، حزب عدالت و توسعه (AKP)، با مانع روبرو شده است.
وندی بوهون، زمین‌شناس، گفت: «زمین‌لرزه‌های ویرانگر در گذشته در این منطقه رخ داده‌اند و دوباره نیز رخ خواهند داد. سوال این است که کِی، نه اینکه آیا رخ خواهند داد.» وی افزود: «ما نمی‌توانیم از وقوع زمین‌لرزه جلوگیری کنیم، اما می‌توانیم با برنامه‌ریزی و کاهش اثرات، نتیجه این زمین‌لرزه‌ها را به طور چشمگیری بهبود بخشیم.»
«ساعت در حال تیک‌تاک است و اکنون زمان عمل فرا رسیده است.»
صفحه آناتولی که تقریباً تمام کشور ترکیه را در بر می‌گیرد، بین صفحات آفریقا، عربستان و اوراسیا فشرده شده است.
توماس پارسونز، ژئوفیزیک‌دان پژوهشی در سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده گفت: «سرانجام، این صفحه تحت فشار فزاینده‌ای می‌شکند و به سمت غرب حرکت می‌کند.» این فشار باعث زمین‌لرزه‌های فوریه 2023 در منطقه شد که نزدیک به 54,000 نفر را در ترکیه به کام مرگ کشاند.
خط گسل آناتولی از سال 1900 میلادی زمین‌لرزه‌های بزرگ بسیاری تولید کرده است، اما یک بخش 70 مایلی – واقع در 10 مایلی استانبول – همچنان غیرفعال باقی مانده است. این بخش از خط گسل است که کارشناسان را نگران می‌کند.
مقامات ترکیه گام‌هایی برای محافظت از ساختمان‌هایی که در معرض بیشترین خطر هستند، برداشته‌اند. اما تقویت کامل آن‌ها هزینه بسیار زیادی دارد.
واشنگتن پست سه نمونه از حداقل تا حداکثر مداخله را بررسی کرد: ایاصوفیه به دلیل قوانین حفاظت از میراث تاریخی، کمترین میزان تلاش‌های کاهش خطر را تجربه کرده است. آب‌انبار باسیلیکا با استفاده از چندین روش مرسوم تقویت شده است. و در نهایت، حمام چينيلي که یک مالک خصوصی دارد و به طور گسترده تا پایه و اساس خود تقویت شده است.
ایاصوفیه
ایاصوفیه که در قرن ششم میلادی به عنوان کلیسا ساخته شد و اکنون مسجد است، تقریباً 1,500 سال است که پابرجا مانده است. این سازه با ترکیب سنگ، آجر و ملات بنا شده و می‌تواند بخشی از شوک لرزه‌ای را جذب کند.
اوغوز جم چليک، استاد گروه معماری دانشگاه فنی استانبول (ITU) که در زمینه زمین‌لرزه تحقیق می‌کند، گفت که برای مقاومت در برابر یک زلزله بزرگ، این بنا به "جداسازهای لرزه‌ای یا جداسازهای پایه" نیاز دارد. اما نصب آن‌ها مستلزم بلند کردن کل ساختمان و قرار دادن آن بر روی دستگاه‌های متحرک و جذب‌کننده شوک است که میزان انرژی منتقل شده از طریق سازه را کاهش می‌دهند، شبیه به آنچه ژاپن برای بسیاری از ساختمان‌های جدید و قدیمی انجام داده است.
چليک اظهار داشت: «این یک مداخله بسیار بزرگ است.» و اضافه کرد که چنین کاری بسیار پرهزینه است و به دلیل قوانین حفاظت از میراث تاریخی محدودیت دارد.
ترمیم سازه‌های مذهبی مانند ایاصوفیه تحت نظارت اداره کل اوقاف، که بخشی از دولت مرکزی است، انجام می‌شود. این بدان معناست که حتی تلاش‌های کوچک برای حفظ نیز می‌تواند بین دولت مرکزی و مقامات شهری در استانبول تنش ایجاد کند.
اوایل امسال، دولت مرکزی برخی از اقداماتی را که می‌توان برای تقویت ایاصوفیه انجام داد، آغاز کرد. کارگران شروع به تعویض روکش‌های سربی گنبدها، ارتقاء چارچوب فولادی و تقویت نمای بیرونی برای محافظت از موزاییک‌های باستانی در داخل کردند.
پیش از این، دولت مرکزی و مقامات شهری رویکردهای متفاوتی در زمینه نوسازی و مرمت در استانبول اتخاذ کرده‌اند. در سال 2020، دولت مرکزی تحت کنترل AKP، مرمت برج گالاتا را از شهر به عهده گرفت؛ شهرداری بعدها آن را به سوء مدیریت متهم کرد.
ماهیر پولات، رئیس فرهنگی شهرداری کلان‌شهر استانبول، گفت: «در استانبول 36,000 ساختمان تاریخی وجود دارد. ما می‌خواهیم آن‌هایی را که تلاش می‌کنیم محافظت کنیم، به عنوان الگویی برای بقیه ترکیه انجام دهیم.»
(پولات اخیراً به عنوان بخشی از سرکوب گسترده شخصیت‌های نزدیک به شهردار استانبول، اکرم امام‌اوغلو، رقیب سیاسی کلیدی اردوغان، تحت حصر خانگی قرار گرفت. واشنگتن پست با او قبل از بازداشتش مصاحبه کرده بود.)
پولات گفت: «ما می‌خواهیم این مکان را برای همیشه حفظ کنیم.»
آب‌انبار باسیلیکا
آب‌انبار باسیلیکا، بزرگترین آب‌انبار باستانی زیر شهر، با بیش از 330 ستون عظیم در قرن ششم میلادی ساخته شده است. برخی از این ستون‌ها از سازه‌های رومی قدیمی‌تر گرفته شده‌اند. پولات گفت برای کمک به محافظت از این شاهکار معماری، شهرداری محلی استانبول سطح آب را کاهش داد تا وزن روی ستون‌ها را کم کند و بتن اضافی را از سقف و طاق‌ها برداشت.
بین سال‌های 2020 تا 2022، شهرداری همچنین یک سیستم فولادی در آب‌انبار نصب کرد و 630 یاتاقان برای تقویت ستون‌ها اضافه کرد.
اما کارشناسان می‌گویند این کافی نیست. چليک، استاد ITU، گفت که دولت باید "از فناوری پیشرفته‌تر برای مقاوم‌سازی سازه استفاده کند." اما این گام‌ها بسیار پرهزینه هستند و با همان موانع سیاسی و حفاظت از میراث تاریخی که ایاصوفیه با آن روبرو است، برخورد می‌کنند.
حمام چينيلي
حمام چينيلي، یک حمام تاریخی در استانبول، حدود سال 1530 توسط معمار سنان طراحی شد. اگرچه این حمام در طول عمر خود شاهد مجموعه‌ای از نوسازی‌ها و مرمت‌ها بوده است، اما بزرگترین مداخله در آن بین سال‌های 2010 تا 2023 اتفاق افتاد، زمانی که گروه مرمره، یک شرکت املاک و مهمان‌داری ترکیه، آن را خریداری کرد و یک پروژه مرمت 13 ساله را آغاز نمود.
یاووز سویولجو، که مسئول مرمت این حمام برای گروه مرمره بود، گفت که این حمام مرمت شد و سپس یک سازه مدرن دوم در زیر و اطراف آن برای حمایت از آن ساخته شد.
سویولجو گفت که این گروه برای حفظ همه چیز از کاشی‌ها تا نقاشی‌های روی دیوار تلاش کرد. ملات آهکی – که برخلاف سیمان، با خیس شدن به مرور زمان قوی‌تر می‌شود – هم در ساخت اولیه و هم در مرمت استفاده شد.
این شامل یک پی چاهی است که از 20 چاه تشکیل شده، هر یک به عمق 6.5 فوت با دیوارهایی به ضخامت 31 اینچ.
این مرمت همچنین شامل برداشتن سیمان اضافی، ترمیم ترک‌های دیوارها و گنبدها با مصالحی که در ساخت اولیه استفاده شده بود، و تعویض نوارهای چوبی باستانی اطراف گنبدها با تسمه‌های فولادی بود.
سویولجو گفت: «اگر سازه بتن مسلح بسازید، پس از 80 سال تخریب خواهد شد. اما اگر از آجر و سنگ استفاده کنید و آن را با ملات آهکی ببندید، 2,000 تا 3,000 سال دوام خواهد آورد.»
سویولجو گفت که سازه پشتیبانی برای جلوگیری از لغزش سازه به سمت پایین در حین یا پس از زلزله یا به دلیل حرکت آب زیرزمینی طراحی شده است.
سویولجو اظهار داشت که هزینه «ده‌ها میلیون یورو برای تعمیر سازه» بود.
خرید و مرمت یک حمام کلاسیک عثمانی آرزوی دیرینه‌ای برای بایک گورسل، از گروه مرمره، بود. او این را فرصتی برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری شرکت دید و بعدها پروژه را به دخترش، کوزا گورهلی یازگان، سپرد.
سویولجو گفت: «ما سعی می‌کنیم هر لایه را در جای خود حفظ کنیم. بنابراین نوعی وصله‌کاری وجود دارد، قدیمی و جدید با هم، از قدیمی به قدیمی‌تر به قدیمی‌ترین.»