از گاز طبیعی ایالات متحده گرفته تا نفت جنوب شرق آسیا و اورانیوم در جنوب صحرای آفریقا، ترکیه در یک جستجوی جهانی برای انرژی و کالاهاست و از نفوذ رو به رشد سیاست خارجی خود برای کسب برتری در رقابت برای منابع بهره می‌برد.
پیشروی آنکارا در سال جاری با سرعت تمام در جریان است، با امضای قراردادهای اکتشافی در سه قاره – آخرین مورد تنها هفته گذشته در عمان – و تامین کشتی‌های تخصصی برای پشتیبانی از آنها. در همین حال، شرکت گاز دولتی بوتاش برای ایفای نقشی جدید به عنوان یک تاجر بین‌المللی آماده می‌شود.
هدف، تضمین دسترسی به کالاهای حیاتی برای تأمین انرژی اقتصاد ۱.۴ تریلیون دلاری کشور در زمان عدم قطعیت در مورد زنجیره‌های تأمین است. این رویکرد، مشابه کاری است که چین – در مقیاسی بسیار بزرگتر – از دهه ۱۹۹۰ از طریق گسترش بین‌المللی شرکت‌های دولتی خود انجام داده است. برای رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، این همچنین راهی برای افزایش نفوذ ترکیه و ایجاد روابط اقتصادی است.
به گفته احمد ترک‌اوغلو، رئیس شرکت دولتی بالادستی تورکیه پترولری AO (TPAO)، که در حال حاضر مقداری نفت در روسیه، آذربایجان و عراق و همچنین در داخل ترکیه تولید می‌کند، اینها پروژه‌هایی ضروری هستند.
وی ماه گذشته در سخنرانی خود اظهار داشت: «واقعیت‌های ژئوپلیتیک، مانند امنیت عرضه و فناوری، اکنون الزامات هستند، نه گزینه‌ها.»
اما این ایده در بخش‌هایی به طرز وحشتناکی جاه‌طلبانه است و کارمندان دولتی را مسئول پروژه‌های اکتشافی‌ای می‌کند که معمولاً در انحصار غول‌های انرژی یا کسب‌وکارهای کوچک‌تر تخصصی هستند. این بدان معناست که سرمایه‌گذاری و هزینه‌ها با عنصری از ریسک برای بودجه عمومی همراه است.
والری مارسل، مدیر اجرایی "تولیدکنندگان جدید برای انرژی پایدار" (شبکه‌ای از دولت‌های تولیدکننده انرژی)، گفت: «برای یک شرکت نفتی ملی، تبدیل شدن به یک شرکت اکتشاف مرزی، یک سرمایه‌گذاری بسیار پرخطر با بودجه عمومی است. این حوزه‌ای است که پتانسیل کسب درآمد بسیار زیاد و همچنین پتانسیل از دست دادن پول را دارد.»
پیشنهاد فروش
ترکیه تنها کشوری نیست که به دنبال کالاهاست. به عنوان مثال، اروپا با کاهش وابستگی به روسیه، تلاش عمده‌ای برای گاز طبیعی مایع آغاز کرده است.
آنکارا در ارائه پیشنهاد خود به دولت‌های خارجی، به پروژه گاز دریای سیاه خود در آب‌های عمیق به عنوان اثباتی بر توانایی خود در اجرای پروژه‌های پیچیده در مقیاس بزرگ اشاره می‌کند. موقعیت جغرافیایی آن – بین اروپا و آسیا – و عدم وجود سابقه استعماری قابل توجه در مقایسه با همتایان غربی، از دیگر نقاط قوت آن است.
این کشور همچنین در حال گسترش ناوگان کشتی‌های تخصصی خود است. TPAO اخیراً دو کشتی حفاری را از شرکت نروژی Eldorado Drilling به قیمت تقریبی ۲۴۵ میلیون دلار برای هر کدام خریداری کرده است.
امسال، شرکت‌های تحت کنترل وزارت انرژی، قراردادهای بالادستی با عمان، لیبی، پاکستان، آذربایجان و مجارستان امضا کرده‌اند – همه کشورهایی که آنکارا در سال‌های اخیر روابط خود را با آنها تقویت کرده است.
در زمینه معدن، آنها در حال بررسی ذخایر طلا در سودان هستند، جایی که ترکیه از دولت در جنگ داخلی حمایت کرده است. مقامات همچنین اعلام کرده‌اند که در حال مذاکره برای قراردادهایی در آنگولا، مالزی، اندونزی، نیجر، ترکمنستان، عراق و بلغارستان هستند.
مذاکرات با نیجر، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان اورانیوم در جهان، نشان می‌دهد که چگونه ترکیه از کودتای سال ۲۰۲۳ این کشور و تلاش حکومت نظامی برای کنار گذاشتن شرکت فرانسوی دیرینه اورانو (Orano SA) استفاده کرده است.
نفوذ رو به رشد
کنترل منابع طبیعی کلیدی در خارج از کشور، نفوذ ترکیه را در آن کشورها افزایش می‌دهد و فرصت‌هایی برای همکاری در زمینه‌های دیگر، مانند تجارت و دفاع ایجاد می‌کند.
این رویکرد، نسخه‌ای از کاری است که شرکت‌های بزرگ ملی نفت چین سه دهه پیش آغاز کردند و ابتدا در کشورهای در حال توسعه جای پایی یافتند. از آن زمان، دامنه نفوذ آنها چندین برابر شده و شرکت‌ها میزهای معاملاتی خود را در خارج از کشور گسترش داده‌اند و نقش خود را در بازارهای انرژی افزایش داده‌اند.
دفنه ارسلان، مدیر ارشد شورای آتلانتیک در ترکیه، گفت: «ترکیه دیپلماسی انرژی خود را در ارتباط با یک هدف سیاسی بزرگتر دنبال می‌کند: تقویت جایگاه کشور به عنوان یک قدرت منطقه‌ای.»
تجارت انرژی
بوتاش، شرکت ملی گاز ترکیه، نیز با تبدیل شدن از یک واردکننده که منفعلانه عرضه را دریافت می‌کند به یک تاجر جهانی که می‌تواند برای سود نیز خرید و فروش کند، بین‌المللی‌تر می‌شود.
بر اساس اظهارات افراد مطلع که نخواستند نامشان فاش شود، این شرکت قراردادهای واردات LNG را امضا کرده است که برای اولین بار به آن کنترل بر حمل و نقل را می‌دهد و در حال مذاکره برای افزایش حجم انعطاف‌پذیر به ویژه از ایالات متحده است.
بر اساس گفته یکی از این افراد، این شرکت قصد دارد امسال دفتری در سوئیس تاسیس کند، حرکتی که به آن امکان می‌دهد در کنار بزرگترین معامله‌گران کالا در جهان حضور یابد.
بوتاش، TPAO و وزارت انرژی به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
افزایش سریع عرضه LNG ایالات متحده و تقاضای جهانی به معنای فرصت‌های معاملاتی سودآور است. خریداران سنتی از چین تا ژاپ اغلب به عنوان تاجر عمل می‌کنند و فرصت‌های مناسب را برای فروش مجدد LNG خود به اروپا غنیمت می‌شمارند.
دسترسی به LNG جهانی، منابع ترکیه را فراتر از تأمین‌کنندگان اصلی کنونی مانند روسیه، آذربایجان و ایران تنوع می‌بخشد، در حالی که به طور بالقوه این کشور را به جمع تأمین‌کنندگان ارتقا می‌دهد و نفوذ آن را در عرصه انرژی جهانی افزایش می‌دهد.
در زمینه اکتشاف، پیشرفته‌ترین پروژه جدید خارجی تاکنون سومالی است، جایی که یک کشتی تحقیقاتی TPAO به تازگی جستجوی هفت‌ماهه خود را برای هیدروکربن‌ها به پایان رسانده است. اگر نتایج – که هنوز اعلام نشده‌اند – مثبت باشند، ترکیه حقوق انحصاری تولید را خواهد داشت و یک منبع طبیعی سودآور به سبد منابع خود در این کشور اضافه خواهد کرد.
اما با توجه به ریسک‌پذیری برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها، سوالاتی نیز در مورد هزینه‌ها مطرح است. دولت اعلام نکرده است که گسترش بین‌المللی این شرکت‌ها چگونه تأمین مالی خواهد شد.
علی عارف آکتورک، رئیس سابق بخش خرید گاز بوتاش که اکنون مشاور مستقل است، گفت: «چه در دریای سیاه و چه در سومالی، بودجه عمومی در اینجا هزینه می‌شود. بخش بالادستی نفت و گاز دارای عدم قطعیت‌های زیادی از جمله خطرات و چالش‌های زمین‌شناسی و فنی است و در اینجا شفاف نیست که چقدر پول در خطر است.»