بحران فزاینده افغانستان
بحران پناهندگان رو به افزایش سرعت در مرز ایران با افغانستان در حال رخ دادن است. بر اساس آمار سازمان ملل، بیش از ۷۰۰,۰۰۰ افغان در شش ماه اول سال از ایران به افغانستان بازگشتند. اما این آمار در چند هفته اخیر با اخراج ده‌ها هزار افغان توسط ایران به طور چشمگیری افزایش یافته است.
بیش از ۵۰۰,۰۰۰ افغان بین ۲۴ ژوئن و ۹ جولای از ایران اخراج شدند. تا اواسط جولای، نیویورک تایمز گزارش داد که تعداد افغان‌هایی که در سال ۲۰۲۵ ایران را ترک کرده‌اند، به ۱.۴ میلیون نفر رسیده که بیشتر آنها به زور بازگردانده شده‌اند؛ این رقم ممکن است تا پایان سال به ۴ میلیون نفر برسد. تقریباً ۲۰,۰۰۰ نفر روزانه از ایران وارد افغانستان می‌شوند.
بیشتر این افراد پناهندگان بدون مدرک در ایران بودند، هرچند برخی از اخراج‌شدگان طبق گزارش‌ها وضعیت قانونی داشتند. وضعیت آنها یک وضعیت اضطراری بشردوستانه پیچیده را نشان می‌دهد.
با این حال، دلایل روشنی برای آن وجود دارد. اوایل سال جاری، فشارهای اقتصادی دستورات اخراج تهران را به دنبال داشت. در هفته‌های اخیر، مقامات ایرانی این اقدام را با متهم کردن بی‌اساس پناهندگان افغان به جاسوسی برای اسرائیل در جریان جنگ اخیر کشورشان با ایران توجیه کرده‌اند. تعداد افرادی که از ایران به افغانستان می‌روند پس از پایان جنگ در ۲۴ ژوئن به طور چشمگیری افزایش یافت.
افغانستان در دهه گذشته سه بحران پناهندگان را تجربه کرده است، اما این بحران‌ها اغلب تحت‌الشعاع سایر وضعیت‌های اضطراری جهانی قرار گرفته‌اند.
در سال ۲۰۱۵، تشدید درگیری‌ها در افغانستان منجر به مهاجرت گسترده شد – در اوج بحران پناهندگان سوریه. در فوریه ۲۰۲۲، تنها چند ماه پس از بازگشت طالبان به قدرت و آغاز بحران پناهندگان دیگر، روسیه تهاجم تمام‌عیار خود به اوکراین را آغاز کرد. و بحران کنونی در بحبوحه فاجعه بشردوستانه در غزه در حال وقوع است.
با این حال، بسیار حیاتی است که جهان اکنون چشم پوشی نکند. گزارش نیویورک تایمز از مرز ایران-افغانستان تصویری دلخراش ارائه می‌دهد. هزاران نفر روزانه در میان گرمای سوزان به افغانستان می‌رسند – بسیاری از آنها خانه، شغل یا ارتباطی در کشور ندارند. بازگشت‌کنندگان شامل زنان و دخترانی هستند که پس از بازگشت طالبان فرار کرده بودند و اکنون نمی‌توانند کار کنند یا به مدرسه بروند.
در ماه مارس، یونیسف تخمین زد که ۲۳ میلیون افغان، بیش از ۵۰ درصد جمعیت، امسال به کمک‌های بشردوستانه نیاز خواهند داشت – و این قبل از شروع بیشتر اخراج‌ها از ایران بود. در ماه مه، برنامه توسعه سازمان ملل تخمین زد که ۹۷ درصد افغان‌ها زیر خط فقر زندگی می‌کنند و ۶۹ درصد بیکار هستند. بحران‌های حاد بهداشت عمومی در حال گسترش است.
اما از سال ۲۰۲۱، کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی به افغانستان به شدت کاهش یافته است، عمدتاً به دلیل بازگشت طالبان – با بسیاری از رهبران تحریم‌شده توسط سازمان ملل – به دولت در کابل و وقوع بحران‌ها در جاهای دیگر. سازمان ملل، یکی از تنها منابع ثابت کمک به افغانستان، تنها ۲۲ درصد از نیازهای کمک‌های بشردوستانه خود را برای امسال تأمین کرده است.
رژیم طالبان ممکن است به توانایی خود برای اسکان بازگشت‌کنندگان از ایران افتخار کند، اما مقیاس و سرعت ورود آنها یک چالش عظیم است که تنش‌های اقتصادی و بشردوستانه افغانستان را تشدید خواهد کرد. رهبران طالبان ممکن است سعی کنند از روابط دوستانه و نگرانی‌های مشترک خود با ایران برای فشار آوردن به این کشور استفاده کنند تا سرعت اخراج‌ها را کاهش دهد. اما تهران تاکنون حاضر به نرم کردن موضع خود نیست.
متأسفانه، بحران می‌تواند حتی بدتر شود. پاکستان – یکی دیگر از مقاصد اصلی پناهندگان افغان – نیز مردم را مجبور به بازگشت به افغانستان می‌کند، هرچند با سرعت کمتری. امارات متحده عربی نیز چنین می‌کند، با وجود وعده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای حمایت از بسیاری از افغان‌های حاضر در امارات که برای ارتش آمریکا کار می‌کردند.
بسیاری از مردم مجبور به بازگشت به کشوری هستند که نمی‌خواهند در آن باشند – و آماده پذیرش آنها نیست.