عرضه اولیه عمومی (IPO) اغلب رویدادهای پر زرق و برقی هستند. اما حتی با استانداردهای اغراق‌آمیز آنها، که بانکداران به شدت برای جلب علاقه تلاش می‌کنند، خانواده سلطنتی سعودی برای فروش سهام غول نفتی آرامکو فراتر از انتظار عمل کردند. اما این تلاش در آن زمان نتیجه نداد – و اکنون نیز نتیجه‌بخش نیست.
در آستانه عرضه اولیه عمومی سال 2019، یکی از عالی‌رتبه‌ترین اعضای خانواده سلطنتی سعودی هشدار داد که «کسانی که در فهرست‌بندی شرکت نکرده‌اند» از پشیمانی «انگشت خواهند گزید». ارزش 2 تریلیون دلاری که سعودی‌ها به دنبال آن بودند، «در چند ماه» محقق می‌شد. پیام واضح بود: اکنون بخرید وگرنه فرصت را از دست می‌دهید.
وال استریت نخرید و چیزی را هم از دست نداد. طی پنج و نیم سال گذشته، سهام آرامکو عملکرد بدتری نسبت به تمام رقبای خود داشته است. اکنون، این شرکت برای پوشش سود سهام خود بدهی می‌گیرد؛ سهام آن به پایین‌ترین حد خود در پنج سال گذشته رسیده و حجم معاملات در حال کاهش است، که نشانه‌ای از دوری سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از این سهم است.
بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده توسط بلومبرگ، آرامکو از زمان عرضه اولیه عمومی خود، با احتساب سود سهام بازسرمایه‌گذاری‌شده، بازده کلی ناچیز 16 درصدی را ارائه کرده است؛ این بدترین عملکرد در میان مجموعه‌ای از بزرگترین شرکت‌های جهان است. حتی شرکت نفتی تحریم‌شده روسی، روس‌نفت (Rosneft Oil Co. PJSC)، نیز عملکرد بهتری داشته است. شرکت‌های اکسون موبیل (Exxon Mobil Corp.)، شورون (Chevron Corp.) و شل (Shell Plc) همگی بازده کلی بیش از 50 درصد داشته‌اند.
این مشکلات با این حس در میان سرمایه‌گذاران جهانی که آرامکو برنامه‌ای برای احیای سهام خود ندارد، تشدید می‌شود. به آخرین کنفرانس‌های تلفنی با سهامداران گوش دهید، و اگر چیزی وجود داشته باشد، این برداشت حاصل می‌شود که شرکت احساس می‌کند کار را به درستی انجام می‌دهد.
زیاد المرشد، مدیر ارشد مالی، اوایل این ماه به سرمایه‌گذاران گفت: «ما معتقدیم که پیشنهاد سرمایه‌گذاری بسیار جذابی ارائه می‌دهیم.» این یک بیانیه نسبتاً جسورانه است، در حالی که قیمت سهام در پایین‌ترین سطح خود از مارس 2020 است، زمانی که کووید-19 قیمت نفت خام برنت را به نزدیکی 20 دلار رساند. وقتی برای بحث در مورد این وضعیت با آرامکو تماس گرفتم، شرکت لیستی از سوالات خواست؛ پس از ارسال آن، اعلام کرد که تمایلی به اظهار نظر ندارد.
در شش ماهه اول سال 2025، آرامکو جریان نقدی آزاد 34.4 میلیارد دلاری را گزارش کرد که برای پرداخت سود سهام 42.7 میلیارد دلاری در همان دوره کافی نبود. برای جبران این شکاف، شرکت اقدام به فروش اوراق قرضه کرد، کاری که به لطف نسبت اهرم پایین به راحتی می‌تواند انجام دهد. دولت عربستان حدود 97 درصد از سهام را در اختیار دارد – بنابراین، بزرگترین ذی‌نفع سود سهام است.
قابل توجه است که آرامکو، که ادعا می‌کند کم‌هزینه‌ترین تولیدکننده نفت در جهان است، حتی پس از آنکه میانگین قیمت نفت برنت از ژانویه تا ژوئن بیش از 70 دلار در هر بشکه بود، نتوانست سود سهام خود را پوشش دهد، که این قیمت به هیچ وجه در مقایسه با استانداردهای تاریخی پایین نیست. تصور کنید اگر قیمت نفت بیشتر کاهش یابد، چه مشکلاتی پیش خواهد آمد. تاکنون در نیمه دوم سال، میانگین قیمت برنت 69 دلار در هر بشکه بوده است. درست است که آرامکو اکنون بیشتر پمپاژ می‌کند و بخشی از ضعف قیمت را جبران می‌کند، اما با این حال دیدن یک مسیر صعودی برای سهام آن دشوار است.
برای موفقیت، آرامکو به قیمت‌های بالاتر نفت و تولید بیشتر نیاز دارد. همچنین باید هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد. در حالی که شرکت‌هایی مانند شل و شورون اقدامات کاهش هزینه‌ها، از جمله اخراج هزاران کارمند را اعلام کرده‌اند، آرامکو هزینه‌های سربار خود را افزایش می‌دهد. یک دهه پیش، حدود 65,000 نفر را استخدام کرده بود؛ امروز، بر اساس گزارش‌های سالانه شرکت، تعداد کارکنان آن به حدود 75,000 نفر رسیده است. هزینه‌های شرکت در پروژه‌های جدید نیز بسیار زیاد است، به ویژه با توجه به اینکه برنامه‌های خود را برای افزایش حداکثر ظرفیت تولید در چند سال آینده کنار گذاشته است.
مشکل غول نفتی عربستان همیشه ارزش‌گذاری آن بوده است. از زمانی که ولیعهد سعودی، محمد بن سلمان، در سال 2016 اصرار داشت که آرامکو 2 تریلیون دلار ارزش دارد، مصمم بود که شکاکان را به اشتباه ثابت کند. در حالی که ارزش بازار آن اندکی پس از حمله روسیه به اوکراین و با افزایش شدید قیمت نفت به 2.42 تریلیون دلار رسید، اکنون حدود 1.5 تریلیون دلار است – که با هر استانداردی عظیم است اما هنوز یک چهارم کمتر از آن چیزی است که پادشاهی در ابتدا می‌خواست.
سرمایه‌گذارانی که در عرضه ثانویه سال گذشته شرکت کردند، سهام را با قیمت 27.5 ریال خریداری کردند و امروز متحمل زیان کاغذی بیش از 12 درصدی هستند. به هر معیاری که نگاه کنیم، شرکت نفتی سعودی به عنوان یک سرمایه‌گذاری اعتباری – از طریق اوراق قرضه خود، به ویژه اوراق 10 و 30 ساله – ارزش بهتری نسبت به یک سرمایه‌گذاری سهام ارائه می‌دهد.
تاکنون، سرمایه‌گذاران این درس را آموخته‌اند: پادشاهی احتمالاً در فروش سهام بیشتر در آینده با مشکل مواجه خواهد شد. این یک شکست بزرگ برای خانواده سلطنتی خواهد بود. قبل از عرضه اولیه عمومی، ریاض درباره امکان فروش قطعات کوچک آرامکو هر چند سال یکبار برای جمع‌آوری سرمایه صحبت کرده بود. از این پس، پادشاهی باید به فروش بدهی بسنده کند.