پس از یک نشست عجیب و تلویزیونی در واشنگتن در روز دوشنبه که هدف آن نزدیک کردن جنگ رو به گسترش روسیه در اوکراین به پایانی بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، حتی پیش از ورود به کاخ سفید قول آن را داده بود، تقریباً تمام سوالات بزرگ بی‌پاسخ مانده‌اند. در ادامه به چند مورد از مسائل اصلی که ایالات متحده، اوکراین، حامیان اروپایی‌اش و روسیه در روزها و هفته‌های آتی با آنها دست و پنجه نرم خواهند کرد، می‌پردازیم.
۱. ترامپ دقیقاً چه تضمین‌های امنیتی به اوکراین ارائه می‌دهد؟
ترامپ در کارزار انتخاباتی سال ۲۰۲۴ متعهد شد که نیروهای آمریکایی را به اوکراین اعزام نکند. اما در نشست خود در دفتر بیضی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در روز دوشنبه، ترامپ دو بار از رد اعزام نیروهای آمریکایی برای تضمین امنیت اوکراین به عنوان بخشی از یک توافق صلح نهایی خودداری کرد، که این امر امیدها را به تغییر نظر او افزایش داد.
با این حال، او در روز سه‌شنبه بار دیگر مشارکت نیروهای آمریکایی در هرگونه نیروی حافظ صلح اوکراین را رد کرد، هرچند گفت که واشنگتن می‌تواند به طور بالقوه پشتیبانی هوایی ارائه دهد و او پیشنهاد کرد که بریتانیا و فرانسه می‌توانند در پشتیبانی از حاکمیت اوکراین پس از هرگونه توافق صلح احتمالی، پیشگام باشند. اما حتی این نیز نامشخص است: وزارت خارجه روسیه ایده حضور هرگونه نیروی ناتو در اوکراین برای محافظت از این کشور در برابر تجاوزات مجدد روسیه را به طور کامل رد کرد.
همچنین مشخص نیست منظور از تضمین‌های امنیتی «مشابه ماده ۵» برای اوکراین چیست که استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ گفت پوتین در نشست آلاسکا با آن موافقت کرده بود. ماده ۵، بند دفاع متقابل ناتو است؛ بدون دخالت ائتلاف فراآتلانتیک، هیچ سازوکار رسمی برای متعهد کردن هیچ «ائتلاف داوطلبانه‌ای» برای دفاع از اوکراین در آینده وجود ندارد. اوکراین عضو ناتو نیست و شرط ظاهری که ترامپ پس از دیدار خود در آلاسکا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مبنی بر عدم پیوستن اوکراین به این ائتلاف پذیرفت، همچنین سوالاتی را در مورد چگونگی تضمین امنیت بلندمدت اوکراین مطرح می‌کند.
۲. وقتی اوکراین شاهد پاره شدن تفاهم‌نامه بوداپست سال ۱۹۹۴ و توافقات مینسک ۲۰۱۵ توسط همه امضاکنندگان بود، این تضمین‌های امنیتی چه فایده‌ای دارند؟
اوکراین و شرکای اروپایی‌اش به نظر می‌رسد که در مورد تثبیت اقدامات امنیتی آمریکا و غرب برای کی‌یف جدی هستند، اما اوکراین دو بار گزیده شده و سه بار محتاط است. اندکی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، و بار دیگر اندکی پس از اولین حمله روسیه به اوکراین، ایالات متحده، اروپا و روسیه همگی متعهد شدند که امنیت و تمامیت ارضی اوکراین را تضمین کنند، با این حال روسیه همچنان حمله تمام‌عیار خود را در فوریه ۲۰۲۲ آغاز کرد.
۳. آیا نشست دوجانبه بین پوتین و زلنسکی برگزار خواهد شد؟ یا نشستی سه‌جانبه با حضور ترامپ؟
گزارش شده است که ترامپ نشست پیگیری خود با رهبران اروپایی در اواخر دوشنبه را برای صحبت با پوتین در مورد نشستی با زلنسکی قطع کرد. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا روسیه — که درخواست‌های قبلی کی‌یف را رد کرده است — با چنین نشستی موافقت خواهد کرد یا خیر، و اگر چنین است، کجا برگزار خواهد شد و برنامه کار آن چه خواهد بود. سوئیس تلاش می‌کند تا بی‌طرفی خود را به میزبانی هرگونه نشست تبدیل کند، اما پوتین (که تحت تعقیب به اتهام جنایات جنگی بین‌المللی است) به نظر می‌رسد که از سفر به اروپای غربی دوری می‌کند. استانبول گزینه دیگری به نظر می‌رسد، هرچند ترکیه برای مذاکره‌کنندگان اوکراینی که از خواسته‌های حداکثری روسیه خسته شده‌اند، خاطرات بدی دارد.
۴. آیا اوکراین می‌تواند تسلیم کردن کریمه را تحمل کند؟ دونباس چطور؟
تسلیم کردن بخشی از قلمرو برای صلح، مسئله‌ای است که زلنسکی از سال ۲۰۲۲ با آن دست و پنجه نرم کرده است. کریمه، که روسیه در سال ۲۰۱۴ آن را غیرقانونی ضمیمه کرد، به ویژه دشوار است، زیرا مسکو یک دهه فرصت داشته تا کنترل خود را بر این شبه‌جزیره تثبیت کند و همچنین یک پل زمینی (و یک پل واقعی) برای اتصال آن به سایر سرزمین‌های تحت کنترل روسیه بسازد.
جولیان اسمیت، سفیر سابق ایالات متحده در ناتو، گفت: «اگر رئیس‌جمهور زلنسکی تصمیم بگیرد که می‌خواهد عضویت در ناتو را رها کند و مایل است کریمه را واگذار کند، فکر می‌کنم اروپایی‌ها آن را خواهند پذیرفت.» او افزود: «حس من این است که زلنسکی تنها این دو شرط را در ازای فهرست بلندی از امتیازات از سوی روسیه، یعنی نوع دیگری از تضمین امنیتی، خواهد پذیرفت.»
مناطق شرقی اوکراین که مجموعاً به نام دونباس شناخته می‌شوند، پیچیده‌تر هستند؛ برخی از بخش‌ها، مانند دونتسک، هنوز میدان نبرد هستند و به مناطق تحت کنترل روسیه تبدیل نشده‌اند. و آنها قلب صنعت زغال‌سنگ و متالورژی اوکراین بودند (یا هستند)، و همچنین امید آینده برای استخراج گاز طبیعی. جدا کردن تمام شرق اوکراین برای راضی کردن روسیه، البته اوکراین را کوچک‌تر خواهد کرد، اما همچنین با همسایه‌ای گرسنه روبرو خواهد شد که آماده است از دستاوردهای جدید خود به عنوان سکویی برای تصرفات آتی زمین استفاده کند.
همچنین مسئله قانون اساسی اوکراین وجود دارد، که واگذاری قلمرو ملی را ممنوع می‌کند مگر اینکه چنین اقدامی از طریق همه‌پرسی سراسری به تصویب برسد. زلنسکی نمی‌تواند یک پنجم کشورش را به طور یک‌جانبه واگذار کند.
۵. یک توافق با میانجی‌گری آمریکا که بازترسیم اجباری مرزهای ملی را مشروعیت بخشد، چه تأثیری بر نظام بین‌الملل خواهد داشت؟
ایالات متحده، حداقل از قرن بیستم به بعد، قاطعانه با جنگ‌های الحاق مخالف بود؛ جنگ اول خلیج فارس به طور خاص برای رد تلاش عراق برای تصرف کویت از طریق خشونت انجام شد. دولت‌های آمریکا، الحاق سرزمین‌هایی توسط روسیه در گرجستان و اوکراین را در اوایل این قرن محکوم کردند.
اما سپس، دولت‌های پیشین آمریکا آشکارا ایده الحاق گرینلند، بازپس‌گیری کانال پاناما، یا تبدیل اجباری کانادا به ایالت پنجاه و یکم را مطرح نکردند. بنابراین آن نظم مبتنی بر قوانین شاید از قبل از بین رفته باشد.
۶. هر توافق صلحی در مورد غرامت و بازسازی جنگ چه خواهد کرد؟
سازمان ملل متحد از قبل خسارت وارده روسیه به اوکراین را ۵۲۴ میلیارد دلار و در حال افزایش برآورد کرده است.
اروپا، ایالات متحده و چند کشور دیگر هنوز نزدیک به ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده بانک مرکزی روسیه را در اختیار دارند که می‌تواند برای پرداخت بخشی از بازسازی استفاده شود. با این حال، هیچ بحث عمومی در مورد اینکه چگونه این وجوه می‌تواند در هر توافق صلح گنجانده شود، وجود نداشته است.
از طرفی، پوتین به دنبال کمک اقتصادی از هر توافق صلحی است — او هفته گذشته به آلاسکا پرواز کرد به این امید که روابط اقتصادی با ایالات متحده را احیا کند و شاید تحریم‌ها را کاهش دهد — و اقتصاد متزلزل روسیه به سختی در موقعیتی است که بتواند بازسازی اوکراین را تامین کند، حتی اگر کرملین با این کار موافقت کند. این امر احتمالاً هزینه را بر عهده اوکراین و همسایگان اروپایی‌اش خواهد گذاشت.
۷. اگر تمام این دیپلماسی به جایی نرسد چه اتفاقی می‌افتد؟
ترامپ پیش از این گفته بود که اگر نتواند توافقی را تحمیل کند، از روند صلح اوکراین کناره‌گیری خواهد کرد. اگر اوکراین نتواند تجزیه ملی را بپذیرد، یا تضمین‌های امنیتی محقق نشوند، یا اگر پیشنهادهای صلح روسیه در نهایت پوچ از آب درآیند، هر دو طرف ممکن است تا پاییز به سنگرها بازگردند، نه اینکه هرگز از آنجا خارج شده باشند. و خونین‌ترین جنگ اروپا از زمان جنگ جهانی دوم، به زمستان دیگری نیز ادامه خواهد یافت.
هنگامی که یک خبرنگار در دفتر بیضی در روز دوشنبه از ترامپ پرسید که آیا این «پایان راه حمایت آمریکا از اوکراین... با توافق یا بدون توافق» است، ترامپ پاسخ داد: «هرگز نمی‌توانم این را بگویم. هرگز پایان راه نیست. مردم کشته می‌شوند و ما می‌خواهیم این را متوقف کنیم. بنابراین نمی‌گویم پایان راه است.»
اما اینکه این راه تا کجا ادامه می‌یابد، حدس هر کسی است.