بیش از پانصد سال پیش، ماکیاولی، فیلسوف عمل سیاسی و جمهوریخواهی مدرن، در کتاب «گفتارهایی درباره لیوی» پیشنهاد کرد که «گاهی اوقات تظاهر به دیوانگی کار بسیار عاقلانهای است.» ریچارد نیکسون، بنا به گفته رئیس ستادش، اچ. آر. هالدمن، ظاهراً به نتیجه مشابهی رسید و گفت: «من آن را تئوری مرد دیوانه مینامم، باب. من میخواهم ویتنامیهای شمالی باور کنند که به نقطهای رسیدهام که ممکن است برای متوقف کردن جنگ هر کاری انجام دهم. ما فقط این خبر را به آنها درز میدهیم که، 'به خاطر خدا، میدانید که نیکسون وسواس کمونیسم دارد. ما نمیتوانیم او را وقتی عصبانی است مهار کنیم—و او دستش روی دکمه هستهای است'—و خود هو چی مین دو روز دیگر در پاریس خواهد بود و التماس صلح خواهد کرد.»
روز سهشنبه، پرزیدنت ترامپ در کنار نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در اتاق شرقی کاخ سفید ظاهر شد و اعلام کرد که دو میلیون فلسطینی در غزه باید از این باریکه بیرون رانده شوند. ایالات متحده باید غزه را «تصاحب» کرده و «مالک» آن شود. فلسطینیها، پس از تحمل دهها هزار کشته و ویرانی بیشمار خانهها، مدارس، مساجد، بیمارستانها و سایر زیرساختها، ظاهراً هیچ حرفی برای گفتن در این مورد نخواهند داشت و باید به . . . جای دیگری فرستاده شوند. مصر. اردن. هر جا. به نظر نمیرسید که برای ترامپ اهمیتی داشته باشد که چنین سیاستی نمایانگر پاکسازی قومی است. وقتی یک معامله املاک و مستغلات در حال انجام است، اخلاق هیچ اهمیتی ندارد.
ترامپ گفت: «ما فرصتی داریم که کاری انجام دهیم که میتواند خارقالعاده باشد، و من نمیخواهم بامزه باشم، نمیخواهم آدم عاقلی باشم، اما ریویرا در خاورمیانه—این میتواند چیزی باشد که میتواند بسیار—این میتواند بسیار باشکوه باشد.» (ریویرا: «مکانی آفتابی برای افراد سایهدار»، همانطور که دبلیو. سامرست موام آن را توصیف کرد.) ترامپ در ادامه گفت: «ما اطمینان حاصل خواهیم کرد که این کار در سطح جهانی انجام میشود» و به تبلیغات املاک و مستغلات خود افزود. همانطور که او پیشتر در روز اشاره کرده بود، «لازم نیست که یک منطقه باشد، اما شما مناطق خاصی را برمیدارید و مسکن با کیفیت واقعاً خوبی میسازید، مانند یک شهر زیبا، مانند جایی که آنها بتوانند در آن زندگی کنند و نمیرند، زیرا غزه تضمین میکند که آنها در نهایت خواهند مرد.»
نتانیاهو ابراز اطمینان کرد که این طرح «صلح را با عربستان سعودی و دیگران به ارمغان خواهد آورد.» سعودیها بیانیه رسمی صادر کردند و پیشنهاد ترامپ را رد کردند، اما بلهقربانگوهای تازهکار به موقع ظاهر شدند: مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، در توییتی نوشت که «ایالات متحده آماده رهبری و دوباره زیباسازی غزه است.»
همانطور که ترامپ صحبت میکرد، نتانیاهو نتوانست در برابر لبخندی مقاومت کند که آنقدر پهن بود که باید بعد از مدتی درد میگرفت. او نمیتوانست هدیهای بزرگتر از رئیسجمهور آمریکا یا ارائه پوشش سیاسی بیشتر در خانه تصور کند. قدردانی او بیحدوحصر بود، و او به خوبی میدانست که باید روغن چاپلوسی را بمالد. نتانیاهو خطاب به ترامپ در مقابل دوربینها گفت: «من این را قبلاً گفتهام، دوباره میگویم: شما بزرگترین دوست اسرائیل در کاخ سفید هستید. آقای رئیسجمهور، من معتقدم که تمایل شما به سوراخ کردن تفکر مرسوم، تفکری که بارها و بارها شکست خورده است، تمایل شما به تفکر خارج از چارچوب با ایدههای تازه، به ما کمک خواهد کرد تا به همه این اهداف دست یابیم.»
تشویقکنندگان نتانیاهو در مطبوعات اسرائیل، مانند آمیت سگال، از کانال ۱۲، این خبر را ستودند، و ایتامار بن گویر، یکی از رهبران جناح الحاقطلب سیاست اسرائیل، در توییتی نوشت: «دونالد، این شبیه آغاز یک دوستی زیبا به نظر میرسد.» آموس هارل، گزارشگر و تحلیلگر محترم Haaretz، روزنامه لیبرال، به من گفت: «جناح راست در اینجا سرخوش است. هیچ راهی برای فهمیدن این موضوع وجود ندارد. شاید ترامپ توهمیتر از آن چیزی است که فکر میکردم. او انرژی بیشتری نسبت به بایدن دارد، اما . . . وای.»
این اولین بار نیست که خانواده ترامپ، که در سالهای اخیر سرمایهگذاریهای مالی قابل توجهی در این منطقه انجام دادهاند، غزه را به عنوان پتانسیل تفریحی خود تصور کردهاند. فوریه گذشته، جارد کوشنر، داماد ترامپ، در مصاحبهای در دانشگاه هاروارد گفت که «املاک ساحلی غزه میتواند بسیار ارزشمند باشد. . . . این یک وضعیت ناگوار است، اما از دیدگاه اسرائیل من تمام تلاشم را میکنم تا مردم را بیرون ببرم و سپس آن را تمیز کنم.» کوشنر از سیاستهای کاخ سفید عقبنشینی کرده و فعلاً در میامی مانده است، اما او خود را یک استراتژیست بزرگ خاورمیانه میداند. او در هاروارد گفت که «به رسمیت شناختن فعالانه» یک کشور فلسطینی «ایده فوقالعاده بدی» خواهد بود.
پس از تماشای ترامپ و نتانیاهو، با مخیمر ابوسادا، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه الازهر، در غزه، که امسال در دانشگاه نورثوسترن تدریس میکند، صحبت کردم. او به من گفت: «من افسردهام، مرد. من حتی نمیدانم چه اتفاقی خواهد افتاد، اما میدانم که فلسطینیها مخالف این هستند و ترجیح میدهند در چادرها و در آوار خانههای ویرانشده خود زندگی کنند تا اینکه آنجا را ترک کنند. و همه ما میدانیم که کشورهای همسایه، مصر و اردن، به این ایده نه گفتهاند.» ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، و رئیسجمهور عبدالفتاح السیسی، از مصر، هر دو افزایش جمعیت فلسطینی در کشورهای خود را تهدیدی جمعیتی و سیاسی برای رژیمهای خود میدانند. همچنین، اگرچه هر دو کشور معاهدات صلح دیرینهای با اسرائیل دارند، اما مشخص نیست که چگونه پیشنهاد ترامپ و لذت نتانیاهو از اعلام آن ممکن است بر این ترتیبات تأثیر بگذارد.
آرون دیوید میلر، دیپلمات کهنهکار و تحلیلگر خاورمیانه، به من گفت که هنگام تماشای ترامپ «سرش منفجر شد». او گفت: «در بیست و هفت سال کار برای دموکراتها و جمهوریخواهان، هرگز کنفرانسی مطبوعاتی مانند این نشنیدهام.»
البته میلر آگاه است که هدف ترامپ، همیشه، شوکه کردن، بازی کردن نقش مرد دیوانه، و در نتیجه ترساندن رقبای خود و تغییر شرایط بحث است. میلر پیشنهاد کرد که شاید، فقط شاید، همه چیز از بین برود. ترامپ به طور معمول چیزهای شنیع میگوید، تماشا میکند که چگونه فرود میآیند، و اغلب به اندازه کافی، خود را از تحریکات خود دور میکند. (آیا او گرینلند را تصرف خواهد کرد؟ کانال پاناما را؟ کانادا را ایالت پنجاه و یکم میکند؟) شاید ترامپ فکر میکند که میتواند نتانیاهو را در خانه تقویت کند و آنقدر عمیقاً رهبران دیگر خاورمیانه را نگران کند که بتواند هم ایران را به زور وارد معاملهای کند که به جاهطلبیهای هستهای خود پایان دهد و هم یک توافق منطقهای گستردهتر با همکاری سعودیها به انجام برساند. یا شاید آخرین نمایش ترامپ با استراتژی «غرق کردن منطقه» با هرج و مرج و لفاظی فریبنده بسیار زیاد، و با پیشنهادات و انتصابهای تغییردهنده ذهن بسیار زیاد، همخوانی دارد، به طوری که در حالی که سر جمعی تشکیلات به صورت ساعتی منفجر میشود، او حداقل به برخی از صمیمیترین آرزوهای خود دست مییابد.
و با این حال به نظر میرسد اجتنابناپذیر است که برای همه این دیوانگیها هزینهای وجود خواهد داشت. میلر هشدار داد که، اگرچه ترامپ ممکن است از پیشنهاد خود مبنی بر پاکسازی قومی و ایجاد ریویرا عقبنشینی کند، اما چنین نمایشی پیامی به ویژه خطرناک ارسال میکند: «این یک اشاره به پوتین است که او میتواند قلمرویی را که در اوکراین تصرف کرده است، نگه دارد و به شی، که اکنون ممکن است اطمینان بیشتری در مورد ایجاد محاصره تایوان در تدارک برای تهاجم داشته باشد. همه اینها منعکسکننده طرز فکر یک مرد غیرجدی است.»
نیکسون خود را متفکری عمیق در مورد استراتژی جهانی میدانست. و با این حال مهم است به یاد داشته باشیم که، اگرچه او ممکن است خود را متقاعد کرده باشد که عمل او رهبری ویتنام شمالی را به زانو در خواهد آورد، اما آن جنگ ناموفق به شکست آمریکا پایان یافت. به طور مشابه، تهدیدهای هستهای پنهانی پوتین در طول جنگ او علیه اوکراین، و تهدیدهای ترامپ به «آتش و خشم» علیه کره شمالی، در سال ۲۰۱۷، به سختی قاطعانه، چه رسد به سازنده، ثابت شد. تصمیم رئیسجمهور برای استقرار، بار دیگر، نمایش جسارت آشفته—اجرای تئوری مرد دیوانه، اگر این همان چیزی است که هست—هیچ کاری برای ایجاد صلح پایدار در خاورمیانه انجام نخواهد داد، و ننگ را برای ایالات متحده به ارمغان میآورد.؟